Türkiyə olaylarında Qərb izi RAKURS

Müxalifət Qərbin köməyinə ümid bəsləməməlidir – “Sabah”

“İstanbulun həbsdə olan bələdiyyə sədri İmamoğlunun təmsil olunduğu Türkiyə müxalifəti Ərdoğana qarşı mübarizədə Qərb qüvvələrinin köməyinə ümid edir”, bu barədə “Sabah” yazır. “Lakin Qərb artıq əvvəlki kimi deyil, qlobalistlər Trampla qarşıdurmada uduzurlar və onların indi Türkiyə ilə məşğul olmağa vaxtları yoxdur”, məqalə müəllifi qeyd edir. Türkiyənin daxili və xarici gündəmləri bir-birinə tamamilə ziddir. Dünya Türkiyənin tarix yazmasından, beynəlxalq iyerarxiyanı dəyişməsindən danışarkən, ölkə daxilində, Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) himayəsi altında, vətəndaş müharibəsi ssenarisini həyata keçirmək istədikləri üçüncü dünya dövləti imici yetişdirilir.

Bir tərəfdə müxalifəti xaosa mərc edən Türkiyə, digər tərəfdə dünya siyasəti masasına oturan Türkiyə var. Saxtakarların itirəcəyi şübhəsizdir. Ona görə də ideoloji korluqdan şikəst olan o dairələrdən başqa heç kim onlara dəstək vermir, onun korrupsiyada ittiham olunan siyasətçilərini müdafiə etmir. “Newsweek”in bir neçə ay əvvəl “Ərdoğana qarşı mərc edənlərin qalib gəlmək şansı yoxdur” xəbərdarlığı əbəs yerə deyildi. Üstəlik, jurnal bu xəbərdarlığı təkcə Türkiyə müxalifətinə deyil, Qərb lobbisinə də edib. Buna görə də CNN İnternational, BBC, The Economist və The New York Times kimi “Köhnə Qərb”in ideoloji strukturları vasitəsilə kömək diləyən müxalif partiyanın üzvləri növbəti məğlubiyyətlərlə üz-üzədirlər.

Bu strukturlar və onların təmsil etdikləri siyasi qüvvələr indi ABŞ prezidenti Donald Trampın başçılıq etdiyi Yeni Qərbin hücumları altında sağ qalmağa çalışırlar. Onların problemləri çoxdur. Bu şərtlər altında onların heç biri ölkəni xaosa sürükləyən müxalifətin şikayətlərinə, mərsiyələrinə və kömək istəmələrinə cavab verməyəcək. Çünki yeni dünya iyerarxiyasının Tramp, Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Çin sədri Si Cinpin kimi liderləri, Ukrayna, Fransa, Böyük Britaniya, Almaniya kimi mövqeləri təhlükə altında olan oyunçular müxalifətin onu nə qədər devirməsini istəsələr də, Ərdoğanı xilaskar kimi görürlər.

Buna görə də CHP sədri Özgür Özəl və İmamoğlu cütlüyünün - Əkrəm və Dilekin xarici media vasitəsilə Qərb liderlərinə "Bu necə dostluqdur? Biz özümüzü tərk edilmiş hiss edirik. Türkiyədə ədalət yoxdur. Bizə kömək edin" ruhundaki bütün istəklərinə cavab verilməyəcək. Nəticədə heç kim onların çağırışlarına məhəl qoymur. Və burada müxalif partiyanın paradoksu özünü daha dərindən büruzə verir. O qədər pafosludurlar ki, Qərbə “Ərdoğanı devirməkdə bizə kömək edin” deyirlər, halbuki indiki Türkiyə rəhbərliyi təkcə Şimal və Qlobal Güneydə deyil, Yaxın Şərq və Afrikada da önəmli oyunçu kimi görünür.

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və digər iştirakçılar 24 oktyabr 2024-cü ildə BRİKS-in Kazan sammiti başlamazdan əvvəl qrup şəkli çəkdirdilər. Orada Ərdoğan ən hörmətli dünya lideri kimi qarşılandı, bu, dövlət başçılarının jestlərindən də görünürdü. HəttaTürkiyə müxalifətindən əvvəl Qərb eyni ssenari ilə Ərdoğana hücum etməyə çalışmışdı və məğlub olmuşdu. İndi Qərb ölkələri masada ata bilmədikləri əli sıxmaq üçün yarışır. Nə demək istədiyimizi anlamaq istəyənlərə məsləhət görürük ki, sosial şəbəkələrdəki ajiotajdan, İstanbuldakı etiraz aksiyalarından uzaqlaşaraq, son dörd-beş gündə qlobal diplomatik proseslərə diqqət yetirsinlər

Cümhuriyyətçilər NATO-nun baş katibindən kömək istəyir və o deyir: “Avropanın təhlükəsizliyini Türkiyəsiz təsəvvür edə bilmərik”. Eyni ilə Putin və Trampın Ukraynada sülhün əldə olunması prosesində əsas rolu onlara həvalə etdikləri Türkiyə hakimiyyətini devirmək istəyir. Üstəlik, Türkiyə yeni dünya düzənində ABŞ və Rusiya ilə birlikdə “qlobal üçlüyün” bir hissəsi kimi qeyd olunur. Bu, Türkiyənin Liviya, Suriya, Somali, Efiopiya və Qətərdəki qələbələrdən sonra Sudanda oyunu yenidən qurduğu vaxtda baş verir. Beləliklə, Türkiyənin yardımı ilə Sudanda 23 aydır ölkəni sarsıdan vətəndaş müharibəsi sona çatıb.

Beləliklə, indi CHP tarix yazan yeni Türkiyəni devirməyə çalışır. Amma bunu etmək çox çətindir, o vaxtlar geridə qalıb. Və CHP də sonda Ərdoğanın yenilməzliyinə öyrəşəcək. Hadisələrin gedişatı da məhz buna işarə edir.
Ərdoğanın rəqibləri onu iqtisadi dəstəkdən məhrum etmək istəyirlər

Türkiyə müxalifəti prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın rəhbərlik etdiyi ölkənin maraqlarını təmsil edən şirkətlərin istehlakçı boykotunu təşkil etmək niyyətindədir. Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) sədri Özgür Özəl hakimiyyətlə əlaqəsi olduğunu düşündüyü iri holdinqləri qara siyahıya salıb. Ərdoğanın əleyhdarları İstanbul bələdiyyə sədri və CHP-nin tanınmış üzvü Əkrəm İmamoğlunun həbsinə etiraz etmək istəyirlər. Ekspertlər proqnozlaşdırır ki, Türkiyə iqtisadiyyatı zəifləməyə davam edərsə, bu, etirazların miqyasına ciddi təsir göstərə bilər.

CHP Ərdoğanın əsas müxaliflərindən olan Əkrəm İmamoğlunun həbsinin davam etməsi ilə bağlı boykot edilməli hesab etdiyi türk şirkətlərinin siyahısını genişləndirmək qərarına gəlib. Parlamentdə ikinci ən böyük yerlərə sahib olan partiyanın sədri Özgür Özel tərəfdarlarına geniş portfelinə tikinti şirkətləri, hökumət mediası, enerji və daşınmaz əmlak firmaları, məşhur restoranlar və avtomobil distribüterlərinin daxil olduğu iddia edilən Ərdoğana bağlı olduğu iddia edilən Doğuş Qrup holdinqinin mal və xidmətlərindən imtina etmələrini söyləyib: "Doğuş Qrupu yerin altında basdırılacaq".

CHP bir həftə əvvəl Ərdoğanın ətrafı ilə əlaqəsi olduğu iddia edilən türk şirkətlərinə qarşı boykot taktikasına keçdiyini açıqlamışdı. Bununla belə, müxalifət indi qara siyahıya yeni adlar – daha böyük adlar və Türkiyənin həyati infrastrukturu ilə bağlı olanları daxil etmək üçün genişləndirir. İlk növbədə, boykot çağırışı İmamoğlunun həbsinə qarşı çıxan sadə türk istehlakçılarına ünvanlanıb. Bununla belə, Özəl son müsahibələrinin birində açıq şəkildə bildirdiyi kimi, hakim isteblişmentə iqtisadi təzyiqlər dövlət satınalmaları səviyyəsinə çata bilər. Beləliklə, onun fikrincə, 2024-cü il bələdiyyə seçkilərindən sonra müxalifət partiyasının əhəmiyyətli bir hissəsini nəzarətə götürdüyü bələdiyyələr və bələdiyyələr boykot edilmiş şirkətlərin mal və xidmətlərindən sadəcə imtina edə bilərlər. Müxalifət üzvləri avtomobillər kimi olduqca əhəmiyyətli şeylərlə bağlı olsa belə, bu məhsullardan imtina etməyə hazır olduqlarını vurğulayıb. O, boykotun praktikada təsirli olmasının vacibliyinə diqqət çəkib. Belə bir boykotun mexanizmi də aydındır - dövlət satınalmaları sistemi vasitəsilə. Bu, xüsusilə şəhərlərdə həssas ola bilər.

Ərdoğan açıq şəkildə müxalifətin yeni təzyiq tədbirlərini “iqtisadiyyatı sabotaj etmək” cəhdi adlandırıb. Onun fikrincə, son vaxtlar müxalifət tərəfindən edilən bu cür çağırışlar əsl təqibə səbəb olmalıdır. Türkiyə Müstəqil Sənayeçi və Sahibkarlar Birliyi də boykot taktikasının mənfi nəticələri ilə bağlı xəbərdarlıq edib. O, ölkənin "iqtisadi nailiyyətlərini" itirə biləcəyi ilə bağlı bəyanat yayıb. Birlik qeyd edir ki, daxili istehlakın iqtisadi artıma kritik təsirini nəzərə alaraq, müxalifət çağırışları xüsusilə "çətin şəraitdə" "istehsal və məşğulluğa mənfi təsir göstərə bilər".

“Son on gündə baş verənlər və küçə terroru soyğunçuluqları gizlətmək cəhdindən başqa bir şey deyil”, – Ərdoğan İmamoğlunun həbs olunduğu gün CHP tərəfdarlarının başlayan etiraz fəaliyyətinə münasibət bildirərkən deyib. “İmamoğlu və onunla eyni işlərdə əli olan digər şəxslərlə bağlı istintaq irəlilədikcə və dərinləşdikcə, şübhəsiz ki, bələdiyyələri ahtapot kimi bürümüş cinayətkar təşkilatın çadırlarının hara çatdığı üzə çıxacaq”.

Etiraz hərəkatı ilkin olaraq 2028-ci il prezident seçkilərində Ərdoğana güclü rəqib olacağı güman edilən İstanbul bələdiyyə sədrinin azadlığa buraxılması tələbinə yönəlsə də, indi şərtlərin siyahısı genişlənir. Nümayişçilər “repressiyalar”ın dayandırılmasını və digər “siyasi məhbuslar”ın azad edilməsini tələb edirlər. Digər siyasi qüvvələr, eləcə də öz gündəmi olan tələbə qrupları indi küçə hərəkatında dağılıblar.

Nümayişçilər hökumətdən digər şeylərlə yanaşı, sürətlə artan yaşayış bahalığına qarşı effektiv mübarizə aparmağı tələb edirlər. Türkiyə lirəsi və birjası İmamoğlunun martın 19-da baş verən həbsinə həssas reaksiya verib.Türkiyə Mərkəzi Bankı milli valyutanın məzənnəsini sabitləşdirmək üçün genişmiqyaslı müdaxilələr etməli olub. Maliyyə Nazirliyi də öz növbəsində xarici investorlarla danışıqlar apararaq, onları inandırmağa çalışıb ki, son on ildə Türkiyədə ən irimiqyaslı iğtişaşlar milli iqtisadiyyata heç bir təsir göstərməyəcək.

Bununla belə, ABŞ kəşfiyyatına bağlı “Stratfor” analitik mərkəzinin məlumatına görə, xarici investorlar son bir həftə ərzində Türkiyəyə investisiyalarını azaltmağa başlayıblar. Stratfor yazır: “Əgər siyasi böhran və bunun nəticəsində yaranan kapital axınları yaxın həftələrdə səngiməzsə, Türkiyə hakimiyyəti valyuta müdaxilələrini azaltmağa və daha yüksək inflyasiyaya səbəb ola biləcək daha əhəmiyyətli məzənnə tənzimlənməsinə icazə verməyə məcbur olacaq”. Analitik mərkəzi hesab edir ki, artan iqtisadi təzyiq, hökumətin etirazlara reaksiyası və müxalifətin səfərbərliyi “hazırkı etiraz hərəkatının prezident Ərdoğanın hakimiyyətinə daha ciddi çağırışa çevrilməsinə imkan verə bilər”.

Stratfor hesab edir ki, Türkiyənin iqtisadi göstəriciləri etirazların sürəti davam edərkən pisləşməkdə davam edərsə, bu, xüsusilə ölkənin yüksək inflyasiya ilə bağlı problemləri nəzərə alınmaqla, Ankaranın iqtisadi siyasətindən geniş ictimai narazılığı bir daha artıra bilər. Ekspertlərin fikrincə, bu, türk lirəsinin kövrək mövqeyini daha da pisləşdirəcək və hökumətin böhrana effektiv cavab vermək qabiliyyətini zəiflədəcək. “Davamlı etirazlar kürd yönlü DEM partiyası kimi digər müxalifət partiyalarını da hərəkata qoşulmağa sövq edə bilər və bu, Ərdoğanın hakimiyyətinə bu təhlükəyə daha bir qat əlavə edə bilər”, - Stratfor tədqiqatçıları yekunlaşdırır.

V.VƏLİYEV