Türkiyədə Yer qabığı yavaş yavaş parçalanır: alimlərin əvvəlki anlayışı səhv imiş

Curtin Universitetinin tədqiqatçıları Türkiyənin Duz Gölü Çatlağı üzərində donmuş və sonradan zəlzələlər nəticəsində sınıq olan qədim lava axınlarını öyrənərək kontinental plitələrin yavaş-yavaş necə ayrıldığını yeni sübutlarla təsdiqləyiblər.

Bizimyol.info xəbər verir ki, 200 km-dən çox uzunluğu ilə kosmosdan da görünən Duz Gölü Çatlağı yavaş-yavaş genişlənir və bu, alimlərə Yer qabığının tektonik qüvvələr altında necə formalaşdığını müşahidə etmək üçün nadir imkan yaradır.

Curtin Universitetindən professor Aksel Şmittin sözlərinə görə, əvvəllər çatlağın yan-yana sürüşdüyü düşünülürdü, lakin tədqiqatlar göstərir ki, əslində bu çatlaq dartılma tiplidir: iki tərəf bir-birindən uzaqlaşır. Lava axınlarının ilkin forması və yaşı bərpa edilərək çatlaq boyunca daşların zamanla necə hərəkət etdiyi müəyyən edilib. Nəticələr çatlağın ildə təxminən bir millimetr genişləndiyini göstərir.

Tədqiqat qrupu uzaqdan müşahidə, ion mikroprobları və helium tarixləndirməsi kimi qabaqcıl metodlardan istifadə edərək lava axınlarının dəqiq yaşını və yer dəyişməsini ölçüb. Qədim zircons kristalları, uran və toriumun radioaktiv parçalanması nəticəsində yaranan heliumu saxlayaraq lava tarixçəsini qoruyub.

Curtin Universitetindən tədqiqatçı Janet Harvey bildirib ki, Duz Gölü Çatlağında zəlzələlər nisbətən nadir baş verir və buna görə də bu tip geoloji tədqiqatlar müasir seysmik qeydlərin verə bilmədiyi məlumatları təqdim edir. Çatlaq Avrasiya, Ərəb və Afrika plitələrinin qarşılıqlı təsir etdiyi strateji mövqedə yerləşir.

Alimlər vurğulayırlar ki, belə tədqiqatlar kontinental plitələrin stress və zəlzələ riskini necə payladığını anlamağa, həmçinin dünya üzrə digər geoloji deformasiya zonalarının modellərini təkmilləşdirməyə imkan verir. Bu iş, uzun müddət mövcud olan geoloji anlayışları yenidən nəzərdən keçirməyin və müasir texnologiyalardan istifadə etməyin əhəmiyyətini göstərir.

Qadir, Bizimyol.info