Türkiyəli alim: COP29un qərarları ekoloji transformasiyanın uzunmüddətli prosesinin əsasını təşkil edə bilər AZƏRTAC

Ankara, 15 noyabr, AZƏRTAC

BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının Azərbaycanda keçirilən 29-cu sessiyası (COP29) bəşəriyyət üçün konkret və strateji əhəmiyyətli qərarların qəbulu ilə yekunlaşmalıdır. COP29-un nəticəsi bütün dünyada ekoloji transformasiyanın uzunmüddətli prosesinin əsasını təşkil edə bilər.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu fikirləri jurnalistlərə açıqlamasında Eskişehir Texniki Universitetinin Ekologiya kafedrasının professoru Cengiz Türe Azərbaycanda COP29-un əhəmiyyətini şərh edərkən bildirib.

Onun fikrincə, əgər əvvəllər təbii dövrələr insanın təsərrüfat fəaliyyətini müəyyən edir, cəmiyyətlərin sosial inkişafını stimullaşdırırdısa, bu gün təbiətin inkişafını daha çox şərtləndirən antropogen amillərdir. “İstixana qazlarının buraxılması nəticəsində artan qlobal istiləşmə ilə əlaqədar olaraq ətraf mühitin ritmləri və insanın genetik kodunun əsrlər boyu öyrəşdiyi temperatur rejimi dəyişir”, -deyə türkiyəli professor vurğulayıb.

O, inkişaf etmiş ölkələrin inkişaf etməkdə olan dövlətlərlə ekoloji əməkdaşlığının effektiv mexanizmlərinin hələ də inkişaf etdirilmədiyini vurğulayıb. “Unutmamalıyıq ki, bir çox inkişaf etmiş ölkələr çirkləndirici sənayeləri inkişaf etməkdə olan ölkələrə köçürdülər və onlar özləri innovasiya və texnologiyaya arxalandılar. Ona görə də vəziyyəti ancaq investisiya və inkişaf etməkdə olan ölkələrə maliyyə dəstəyi ilə dəyişmək olar”, -deyə alim hesab edir.

Türe qeyd edib ki, iqtisadi problemlərin azalması fonunda inkişaf etmiş ölkələrin cəmiyyətləri əlverişli ekoloji şərait olmadan sağlam həyat tərzinin mümkünsüzlüyünü hamılıqla dərk etməyə başlayır. “Təsadüfi deyil ki, ekoloji hərəkatlar rifah səviyyəsi yüksək olan ölkələrdə yaranıb. Daha çox boş vaxt keçirə bilən insanlar ekologiya haqqında düşünməyə başladılar, ekoloji hərəkatların funksionerlərinə və liderlərinə çevrildilər”, - deyən ekspert, habelə 1960-cı illərdə ABŞ-da təbiətdə çoxlu vaxt keçirən və aktiv şəkildə qorunan təbiət üçün xeyli pul xərcləyən “hippi” hərəkatını misal çəkib.

Eskişehir Texniki Universitetinin müəllimi atmosferə ən çox zərərli maddələr buraxan ikinci ölkə olan ABŞ-ın hazırkı rəhbərliyinin mövqeyinə də diqqət çəkib, Donald Tramp administrasiyasının Paris Sazişindən yenidən geri çəkilməyi planlaşdırması, bu razılaşmanı tərk etməyəcəyinin hələ aydın olmadığını bildirib.

Dövrümüzün ekoloji böhranı mövzusuna qayıdan professor belə bir fikir bildirib ki, cəmiyyətlərin davamlı inkişafının əsası üç amilin birləşməsidir: iqtisadiyyat, sosial proseslər və ekologiya. Onun sözlərinə görə, bu gün ətraf mühitin vəziyyəti bütün bəşəriyyət üçün təhlükə mənbəyinə çevrilib. İqtisadiyyatın prioritetini elan edən insanlar çox vaxt unudurlar ki, iqtisadi proseslər ətraf mühitin vəziyyətindən bilavasitə asılıdır.

COP29-a ev sahibliyi edən Azərbaycanın sakinlərinin də iqlim dəyişikliyinin mənfi təsirini hiss etdiyini deyən professor COP29 ərəfəsində Bakıya yağan güclü yağışları, eləcə də Qafqazın və Türkiyənin müəyyən ərazilərində quraqlıq və su çatışmazlığını xatırladıb. “Bütün bunlar Azərbaycanda və regionun sakinləri arasında iqlim sammitinə marağı artırıb”, -deyə Türe bildirib.

Alimin fikrincə, dövlətlər iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə töhfə verməyə hazır olduqları barədə bəyanatlarla kifayətlənməməli, ekoloji sahədə konkret fəaliyyət konsepsiyasını müəyyən etməlidirlər. “Biz başa düşməliyik ki, bəşəriyyət bu gün Yer atmosferinə bütün istixana qazlarının emissiyasını dayandırsa belə, problemlər hələ uzun onilliklər ərzində hiss olunmağa davam edəcək. Ona görə də təkcə emissiyaları azaltmaq deyil, həm də dəyişən təbii şəraitə uyğunlaşmaq vacibdir”, –deyə türkiyəli ekspert qeyd edib.

O, həmçinin ətraf mühitlə bağlı əhalinin məlumatlılığının artırılmasının vacibliyini vurğulayıb. “İnkişaf etməkdə olan və zəif inkişaf etmiş ölkələrdə təkcə yaşıl transformasiyanı stimullaşdırmaq deyil, həm də ekoloji cəhətdən daha davamlı nəsillər yaratmaq vacibdir. İnvestisiyalarla yanaşı, insanların dəyişən təbii şəraitə uyğunlaşmasına kömək etmək zəruridir”, - deyə Türe sözlərini yekunlaşdırıb.

Ramin Abdullayev

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Ankara