Ukrayna məsələsi üçün son həmlələr: Budapeşt sammiti fonunda nələr dəyişəcək?

Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenskinin “hazırkı təmas xətti əsasında danışıqlara başlamağa hazırıq” bəyanatı beynəlxalq siyasətdə dərhal diqqət mərkəzinə düşdü.

Bu açıqlama Kiyevin əvvəlki mövqeyindən geri addım atması kimi qiymətləndirilə bilərmi, yoxsa sadəcə strateji bir taktika xarakteri daşıyır? Zelenskinin bu mesajı Ukrayna daxilində və Qərb müttəfiqləri arasında necə qarşılanacaq - dəstək, tərəddüd, yoxsa narahatlıq doğuracaq? Eyni zamanda, Rusiya tərəfi “hazırkı təmas xətti” təklifini qəbul etməyə hazırdırmı, yoxsa Moskva bundan əlavə güzəştlər tələb edəcək?

Analitiklər arasında bu prinsipin münaqişənin “dondurulması” mənasına gəlib-gəlməyəcəyi barədə də müxtəlif fikir və təxminlər mövcuddur. 

Bu baxımdan, Zelenskinin açıqlaması yalnız danışıqlar üçün çağırış yox, həm də münaqişənin gələcək istiqamətini proqnozlaşdırmaq üçün bir “sınaq siqnalı” kimi dəyərləndirilir.

Mövzu ilə bağlı Bakıvaxtı.az-a açıqlama verən politoloq Amid Əliyev bildirib ki, dünyanın diqqəti yaxın zamanda keçirilməsi planlaşdırılan Budapeşt Sammitinə yönəlib:

"Bu sammit ABŞ, Rusiya və Ukrayna liderlərinin iştirakı ilə baş tutacaq tarixi bir görüş kimi dəyərləndirilir. Görüş təkcə müharibənin taleyini deyil, həm də üç dövlət arasında gələcək siyasi münasibətlərin əsas konturlarını müəyyən edə bilər. Hazırkı mərhələdə tərəflərin məqsədləri və mövqeləri fərqlidir, lakin onları birləşdirən ortaq amil var: diplomatik masadan qalib çıxmaq istəyi. ABŞ üçün Budapeşt Sammiti həm siyasi, həm də strateji baxımdan mühüm əhəmiyyət daşıyır. Vaşinqton bu görüşlə Rusiya ilə münasibətləri müəyyən qədər sabitləşdirmək və eyni zamanda sülhə aparan tərəf kimi görünmək niyyətindədir".

Amid Əliyev: Əgər Rusiya real sülh planı təqdim etməzsə, sammit onun üçün sadəcə vaxt udmaq vasitəsinə çevrilə bilər

Onun sözlərinə görə, son illər Qafqaz və Yaxın Şərqdə vasitəçilik təşəbbüsləri göstərən ABŞ bu xətti davam etdirməkdə israrlıdır. Sammit həm də ABŞ üçün qlobal liderlik imicinin yenidən təsdiqlənməsi deməkdir:

"ABŞ-nin NATO-nun əsas dayağı olması və Ukraynanın ən böyük hərbi dəstəkçisi kimi rolu onun diplomatik çəkisini artırır. Bununla belə, daxili siyasi parçalanma və müxtəlif böhran ocaqları Vaşinqtonun diqqətini yayındırır. Avropa müttəfiqləri arasında ABŞ-ın birtərəfli addımlar ata biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlar da artır. Ukraynaya yardım məsələsindəki qeyri-müəyyənliklər ABŞ-ın “etibarlı tərəfdaş” obrazına zərbə vura bilər. Rusiya üçün Budapeşt sammiti sanksiyalardan nəfəs almaq və beynəlxalq imicini qismən bərpa etmək fürsətidir".

Həmsöhbətimiz əlavə edib ki, Kreml özünü “sülhə açıq tərəf” kimi təqdim etməklə həm daxili, həm də xarici arenada mövqelərini möhkəmləndirmək istəyir. Moskva üçün danışıqlar həm strateji pauza, həm də siyasi manevr imkanı rolunu oynayır. Rusiya hələ də enerji və qaz sahələrində Avropaya təsir imkanlarını qoruyub saxlayır. Eyni zamanda, taktiki səviyyədə qeyri-ənənəvi diplomatik oyunlarda çevik davranmağı bacarır. Lakin uzanan müharibə və ağır sanksiyalar Rusiyanın iqtisadi dayanıqlığını ciddi şəkildə sarsıdır. İşğal edilmiş ərazilərin “qanuniləşdirilməsi” Moskvanın beynəlxalq etimadını azaldır.

"Əgər Rusiya real sülh planı təqdim etməzsə, sammit onun üçün sadəcə vaxt udmaq vasitəsinə çevrilə bilər. Ukrayna üçün Budapeşt görüşü həm ümid, həm də risk mənbəyidir. Kiyev bu sammitdən əlavə hərbi yardım və təhlükəsizlik zəmanətləri gözləyir. Eyni zamanda, Ukrayna tərəfi ABŞ və Rusiya arasında mümkün razılaşmanın öz iştirakı olmadan formalaşmasından ehtiyat edir. Bu vəziyyət Ukraynanı danışıqlarda subyekt yox, obyekt roluna sala bilər. Ukrayna beynəlxalq ictimaiyyətin rəğbətini və Qərbin dəstəyini hələ də qoruyub saxlayır. Lakin müharibənin uzun çəkməsi iqtisadi və hərbi resurslarını tükəndirib. Qərb birliyi daxilində Ukrayna məsələsinə vahid yanaşmanın olmaması da Kiyevin mövqeyini zəiflədir",- deyə Amid Əliyev əlavə edib.

Əli Hüseynov