Icma.az
close
up
RU
USAID doğrudanmı Əfqanıstana kömək etmək istəyirdi?!

USAID doğrudanmı Əfqanıstana kömək etmək istəyirdi?!

Demokrat.az portalından verilən məlumata görə, Icma.az xəbər yayır.

İyirmi il ərzində Birləşmiş Ştatlar Əfqanıstana hərbi əməliyyatlar, diplomatik səylər və inkişafa yardım proqramları, xüsusilə ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) vasitəsilə milyardlarla dollar sərmayə qoyub. Lakin, bu böyük resurslara baxmayaraq, ABŞ siyasəti sabit, özünü təmin edən Əfqanıstan dövləti qura bilmədi. ABŞ-ın geri çəkilməsindən sonra 2021-ci ilin avqustunda Əfqanıstan hökumətinin sürətlə süqutu Amerika strategiyasındakı dərin qüsurları vurğuladı. Bu məqalə bu uğursuzluğun əsas səbəblərini araşdırır, xüsusən də USAİD-in çatışmazlıqlarına diqqət yetirir.
Aydın və davamlı strategiyanın olmaması
ABŞ-ın Əfqanıstandakı siyasəti ilə bağlı əsas problemlərdən biri tutarlı uzunmüddətli strategiyanın olmaması idi. İllər keçdikcə məqsədlər terrorla mübarizədən dövlət quruculuğuna keçdi və hər bir ABŞ administrasiyası yeni prioritetlər təqdim etdi. İlkin səylər Taliban və Əl-Qaidəni dağıtmağa yönəldilsə də, sonrakı siyasətlər demokratiyanın təşviqi və iqtisadi inkişafa yönəldi. Bu uyğunsuzluq həm əfqan tərəfdaşlar, həm də ABŞ agentlikləri arasında çaşqınlığa səbəb oldu və nəticədə yardım proqramlarının effektivliyini zəiflətdi.
Geniş yayılmış korrupsiya və səhv idarəetmə
Korrupsiya ABŞ-ın Əfqanıstandakı uğuruna əsas maneə idi. ABŞ çox vaxt lazımi nəzarət olmadan ölkəyə böyük məbləğdə pul köçürürdü. Yenidənqurma və inkişaf layihələrini həyata keçirmək vəzifəsi daşıyan USAID, vəsaitlərin nəzərdə tutulan benefisiarlara çatmasını təmin etməkdə çətinlik çəkdi. Bir çox layihələr pis idarəçiliklə pozuldu, pullar əfqan məmurları, səhra komandirləri və hətta ABŞ podratçılar tərəfindən mənimsənildi. Nəticədə, infrastruktur layihələri yarımçıq qaldı və ya zəif icra olundu və bu da onları uzunmüddətli perspektivdə dayanıqsız etdi.
Özəl podratçılara həddindən artıq güvənmək
Birləşmiş Ştatlar Əfqanıstan institutlarını birbaşa cəlb etmək əvəzinə, yardım layihələrini həyata keçirmək üçün özəl podratçılara etibar edirdi. Çox vaxt uzunmüddətli inkişafdan daha çox qazanc əldə etməyə əsaslanan bu podratçılar həddindən artıq qiymətli və keyfiyyətsiz layihələr təqdim edirdilər. Yerli icmaların qərar qəbul etmə prosesinə cəlb edilməməsi bu səyləri daha da zəiflətdi, çünki layihələr tez-tez Əfqanıstan cəmiyyətinin faktiki ehtiyaclarından ayrılırdı. Məktəblər, yollar və xəstəxanalar tikildi, lakin xarici yardım dayandırıldıqdan sonra onların saxlanması üçün lazımi yerli imkanlar yox idi.
Davamlılığı təmin olunmayan Əfqanıstan iqtisadiyyatı
ABŞ-ın yardım səylərinin əhəmiyyətli bir hissəsi xarici yardımdan çox asılı olan bir iqtisadiyyatın qurulmasına yönəldi. USAİD-in proqramları real özünü təmin etmədən qısamüddətli iqtisadi inkişaf layihələrinə milyardlar xərclədi. Büdcəsinin 75%-dən çoxunu xarici yardıma arxalanan Əfqanıstan hökuməti yardım azaldıqdan sonra özünü saxlamaq üçün maliyyə müstəqilliyinə malik deyildi. Bundan əlavə, kənd təsərrüfatı və sənaye kimi davamlı iqtisadi artıma səbəb ola biləcək sektorlara az investisiya qoyulmuşdur.
İctimaiyyətin etimadını qazanmamaq
İnkişaf təşəbbüslərinə baxmayaraq, bir çox əfqan ABŞ-ın niyyətlərinə şübhə ilə yanaşırdılar. ABŞ-ın hərbi əməliyyatları, xüsusən də mülki əhalinin tələfatına səbəb olan hava hücumları xoşməramlı səylərə ciddi zərbə vurdu. Taliban bu inamsızlıqdan istifadə edərək, Əfqanıstan hökumətini oyuncaq rejim kimi qələmə verib və kənd yerlərində dəstək toplayırdı. Nəticədə, USAID-in layihələri nə qədər faydalı olsa da, əksər hallarda şübhə obyektivindən baxılır və onların əhalinin “ürəyini və fikrini” qazanmasında effektivliyini məhdudlaşdırırdı.
Əfqan hökumətinin süqutu və alınan dərslər
ABŞ siyasətinin uğursuzluğunun ən parlaq sübutu ABŞ-ın Əfqanıstandan çıxmasından sonra Əfqanıstan hökumətinin sürətlə süqutu oldu. İyirmi illik dəstəyə baxmayaraq, Əfqanıstan təhlükəsizlik qüvvələri dağıldı və Taliban bir neçə həftə ərzində nəzarəti bərpa etdi. Bu nümayiş etdirdi ki, ABŞ yardımı daxili dayanıqlı deyil, xaricə asılı olan bir dövlət qurdu.
Əfqanıstan təcrübəsi ABŞ-ın gələcək xarici siyasəti və yardım səyləri üçün dəyərli dərslər verir. Bu, vacibliyini vurğulayır:
-    Aydın, ardıcıl və real məqsədləri inkişaf etdirmək.
-    Yardım layihələrində yerli iştirakın və davamlılığın prioritetləşdirilməsi.
-    Korrupsiya və yanlış idarəetmənin qarşısını almaq üçün nəzarətin gücləndirilməsi.
-    Qısamüddətli asılılığı deyil, uzunmüddətli özünü təmin etməyi təşviq edən sektorlara investisiya qoymaq.
ABŞ-ın Əfqanıstandakı siyasətinin, o cümlədən USAİD-in səylərinin uğursuzluğu təkcə bir səhv addımın nəticəsi deyil, həm də bir sıra sistem qüsurları idi. Uyğun olmayan strategiyalar və korrupsiyadan tutmuş podratçılara həddən artıq güvənməyə və ictimai etimadı qazana bilməməyə qədər bu məsələlər kollektiv şəkildə Əfqanıstan dövlətinin süqutuna səbəb oldu. ABŞ-ın gələcək müdaxilələri tarixin başqa yerdə təkrarlanmaması üçün bu səhvlərdən nəticə çıxarmalıdır.
Vüqar Əli
Demokrat.az

 
Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:119
embedMənbə:https://demokrat.az
archiveBu xəbər 14 Fevral 2025 15:54 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Rusiya bankları İran akkreditivlərini qəbul etməyə başlayıblar

20 Oktyabr 2025 15:22see219

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see185

Qazaxıstan və Azərbaycan arasında süni intellekt və İT sahəsində əməkdaşlıq üçün böyük potensial var Nazirliyin İdarə rəhbəri

20 Oktyabr 2025 17:30see184

Məşhur tennisçi Devis Kubokunun finalında oynamayacaq

20 Oktyabr 2025 21:39see180

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see179

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see158

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see144

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see143

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see138

İş adamı hava limanında həbs edildi

20 Oktyabr 2025 20:43see136

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see135

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see135

Naxçıvan məktəblisi “Statistik olimpiada”nın qalibi olub

21 Oktyabr 2025 03:36see135

Bunları yesəniz gec YAŞLANACAQSINIZ

21 Oktyabr 2025 02:37see134

Xalq artistindən İDDİALI FOTOSESSİYA

20 Oktyabr 2025 17:22see131

Fransada tornado nəticəsində 1 nəfər ölüb, xəsarət alanlar var

21 Oktyabr 2025 03:34see128

Türkiyədə Can Holding in rəhbəri həbs olundu

21 Oktyabr 2025 01:36see123

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see122

Türkiyəni sarsıdan cinayətlə bağlı daha bir nəfər saxlanıldı

21 Oktyabr 2025 01:51see122

Ruslar Çin avtomobillərindən narazılıq edirlər...

21 Oktyabr 2025 23:06see120
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri