Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklər istehlakı tənzimləyir, sahibkarlığı təşviq edir ŞƏRH

Bakı, 26 dekabr, AZƏRTAC

2026-cı ilin dövlət büdcəsi bir sıra kordinal dəyişikliklərlə yadda qaldı və tədricən 2026-cı ildən etibarən büdcənin formalaşdırılmasında neft sektorunun payının azalması və qeyri-neft sektorunun payının artması ili kimi də xarakterizə etmək olar. Təbii ki, bu, həm də Vergi Məcəlləsinə dəyişikliklərlə müşayiət olundu.

Bu sözləri AZƏRTAC-a açıqlamasında iqtisadçı ekspert Xalid Kərimli bildirib.

Ekspert qeyd edib ki, Vergi Məcəlləsində dəyişiklikləri bir neçə aspektdə təsnifləşdirmək olar.

“Birincisi, dövlət xüsusən mikro və kiçik sahibkarları həvəsləndirmək istiqamətində işləri davam etdirir. Buna sadələşmiş vergi ödəyicilərinin elektron, nağdsız dövriyyələrinin 50 faiz əmsalı ilə sadələşdirilmiş vergiyə cəlb edilməsi məsələsi daxildir. Yəni sadələşmiş vergi ödəyiciləri əgər nağdsız əməliyyatlar həyata keçirərsə onların sadələşdirilmiş vergi çərçivəsi iki dəfəyə qədər artacaq. Eyni məsələ iaşə sektorunda da tətbiq edildi. İaşə sektorunda da nağdsız dövriyyə, yəni kartlarla ödənişi qəbul edən sahibkarlar həm 6 faiz vergi dərəcəsi ilə mükafatlandırılacaq, həm də ƏDV ödəyicisi olan iaşə sektoru subyektlərinin də nağdsız dövriyyələri zamanı onlara güzəşt tətbbiq olunacaq. Bundan başqa, Naxçıvana geniş vergi güzəştləri tətbiq edilib. Şərqi Zəngəzur və Qarabağa tətbiq edilən 10 illik bütün güzəştlər Naxçıvana da tətbiq ediləcək. Bununla da uzunmüddətli blokadada qalıb iqtisadi cəhətdən inkişaf edə bilməyən Muxtar Respublikanın növbəti 10 ildə Zəngəzur dəhlizinin də açılması ilə inkişafına veriləcək böyük dəstəkdir. Təbii ki, bu addımlar sahibkarların cəmiyyətdə rolunun artmasına, xüsusən də nağdsız dövriyyələrin genişlənməsinə gətirib çıxarır. Çünki zaman-zaman əhali, xüsusən də kiçik sahibkarlıq obyektlərində kartla ödənişlərdən yayınma hallarını müşahidə edirdilər və cəmiyyətdə bu hal narazılıq yaradırdı. Təbii ki, dövlət Vergi Məcəlləsinə edilən bu dəyişiklik və güzəştlərlə həmin subyektləri nağdsız ödənişlərə maraqlı edir”,- deyə o qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, digər diqqəti cəlb edən məqam özəl sektorda işləyən şəxslərin gəlir vergisinin tədrici bərpası idi: “Bildiyiniz kimi, 2019-cu ildə 7 illik güzəşt müddəti verilmişdi və burada əsas məqsəd özəl sektorun inkişaf etməsi, özəl sektorda məşğulluğun təşviq edilməsi, eyni zamanda, şəffafllığa nail olunması idi. Bu güzəştli müddət isə 2026-cı ilin yanvarından bitirdi. Hökümət bu güzəşti də tədricən aradan qaldırmaq qərarı verdi. Yəni yaxın 3 ildə özəl sektorda işləyən şəxslər də gəlir vergisinin ödənməsinə başlayacaq. Növbəti ildə əmək haqqıdan tutulan vergilər 3 faiz təşkil edəcək.

Digər aspekt istehlak istiqamətində vergi qoyma məsələləri idi. Bir neçə il bundan qabaq hibrid və elektrik mühərrikli yeni avtomobillərdə əlavə dəyər vergisi güzəşti tətbiq edilmişdi. Burada əsas məqsəd avtoparkın yenilənməsi və əhaliyə daha əlverişli maşın almağa imkan vermək idi. Eyni zamanda, ekoloji aspekt var idi, çünki yeni, müasir avtomobillər xüsusən də hibrid və elektrik mühərrikli avtomobillərin ətarf mühiti çirkləndirmə səviyyəsi aşağıdır. Həmçinin təhlükəsiz hərəkət məqamları da ön planda idi. Müəyyən müddətdə çox effektiv güzəşt əhali tərəfindən istifadə olundu. Ümumiyyətlə, bu il 30 faizə qədər avtomobil idxalı artıb. Bu güzəştli müddət bitəcək və 2026-cı ildən etibarən bütün avtomobillərdə olduğu kimi hibrid və elektrik mühərrikli avtomobillər də idxal zamanı 18 faiz vergiyə cəlb olunacaq.

İstehlak vergiləri istiqamətində digər diqqəti cəlb edən məsələ vətəndaşın xarici ölkədən telefon gətirərkən tətbiq olunan rüsum və aksiz vergisidir. Belə ki, hüquqi şəxslər telefon gətirərkən 20 manat, vətəndaş isə ikinci telefonu gətirərsə il ərzində aksiz vergisinə cəlb olunacaq. Burada əsas məqsəd həm büdcənin fiskal funksiyasının yerinə yetirilməsidir, həm də bazarda ədalətli rəqabət mühitinin yaradılmasıdır. Çünki fiziki şəxslər tərəfindən vergilərdən kənar gətirilən telefon bütün vergiləri ödəyən hüquqi şəxslərin fəaliyyətinə maneçilik törədirdi və bu tətbiq bazarda rəqabət mühitini yaxşılaşdıracaq, eyni zamanda, büdcəyə gəlir gətirəcək addımlardır. Həmçinin spirtli içkilərə də aksiz vergisinin artırılması müşahidə olundu”.

X.Kərimli əlavə edib ki, ümumiyyətlə, Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişiklikləri əsasən istehlak vergilərinin, xüsusilə avtomobil, spirtli içkilər və mobil telefon kimi lüks istehlak malları üzrə artırılması, eyni zamanda gəlir vergisinin bərpası və paralel olaraq sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslərə daha geniş vergi güzəştlərinin tətbiqi kimi xarakterizə etmək olar.