Xronika: Atcar, Auş, Axarbaxar, Axdala, Axdərə, Axnçı, Axsaxlı türk tarixinin izi

Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində jurnalist Əsgər İbrahimovun müəllifliyi ilə Baku TV-də "Basarkeçərdə yerləşən dağ necə erməniləşdirildi?" adlı süjet hazırlanıb.

Oxu.Az xəbər verir ki, bugünkü süjetdə ermənilərin saxta addəyişmə terroruna məruz qalan Atcar, Auş, Axarbaxar, Axdala, Axdərə, Axnçı, Axsaxlı toponimi, oronimi, oykonimi və hidronimi haqqında söz açılıb.

Bildirilib ki, ermənilər tarix boyu Qərbi Azərbaycan ərazisindəki oğuz türklərinin mədəni irsini adlarına çıxmaqla özlərinə saxta keçmiş düzəldib, qədim tarixə malik olmalarını göstərməyə çalışıblar.

Atcar - Dərələyəz mahalının, Keşişkənd, sonralar Yeğeqnadzor adlandırılan rayon ərazisində kənd adıdır. Bəzi mənbələrdə kəndin 930-cu ildə salındığı göstərilir. Kəndin digər adı "Adcar"dır.

Auş - Dərələyəz mahalının, Keşişkənd, sonralar Yeğeqnadzor adlandırılan rayon ərazisində kənd olub. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində adı qeyd edilən kənd XX əsrin ortalarında ləğv edilib.

Axarbaxar - Göyçə mahalının Basarkeçər, sonralar Vardenis adlandırılan rayon ərazisində dağdır. Adı dəyişdirilib Porak qoyulub.

Axdala - Loru mahalının Allahverdi, sonralar Tumanyan adlandırılan rayon ərazisində qala adıdır. X-XIII əsrlərdə inşa edilib.

Axdərə - Dərələyəz mahalının, Keşişkənd, sonralar Yeğeqnadzor adlandırılan rayonda çay adıdır.

Axnçı - Şəmşəddil mahalının Şəmşəddin, sonralar Berd adlandırılan rayonda qışlaq adıdır və 1930-cu ildə ləğv edilib.

Axsaxlı - İrəvan xanlığında mahal olub. Karpibasar mahalının Əştərək, sonralar Aştarak adlandırılan rayon ərazisini əhatə edib.

Sonda vurğulanıb ki, Qərbi Azərbaycandakı irsimizin erməniləşdirilməsi adı çəkilən toponimlərin taleyindən bəlli olur: "Təbii ki, bu saxtalaşdırma ermənilərin özlərini aldatmasından başqa bir əməl deyil. Çünki bu toponimlərin bütün tarixi mənbələrdə Azərbaycan xalqına mənsubluğu haqqında kifayət qədər məlumat, dəlil və sübutlar var".

Ümumiyyətlə, Qərbi Azərbaycana aid toponimlərin, oykonim, oronim və hidronimlərin öyrənilməsi və təbliği günümüzün reallığı olmaqla yanaşı, gələcək nəsillərin doğma yurd-yuvamıza sahib çıxması baxımından çox böyük məna və əhəmiyyət daşıyır. Çünki bunlar yerli xalqın tarixini, etnoqrafiyasını, coğrafiyasını əks etdirir. Hazırlanan süjetlə də ermənilər tərəfindən dəyişdirilən Qərbi Azərbaycan toponimlərinin tarixi və etimologiyası araşdırılır, həmçinin yer adlarının mənşəyi, mənası və sonrakı taleyi haqqında məlumat verilib.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin", - fikrini əsas tutaraq Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.

Ətraflı süjetdə:

Xronika: Atcar, Auş, Axarbaxar, Axdala, Axdərə, Axnçı, Axsaxlı - türk tarixinin izi