Icma.az
close
up
RU
Yapon alimləri Yer atmosferinin səthdən kosmosa qədər ilk tam məlumat dəstini yaradıb

Yapon alimləri Yer atmosferinin səthdən kosmosa qədər ilk tam məlumat dəstini yaradıb

Icma.az bildirir, Moderator.az portalına istinadən.

"Mezosferdə baş verən proseslər haqqında o qədər az məlumat var ki, bu bölgə "iqnosfer"' adlanır..."

Yapon alimləri Yer atmosferinin öyrənilməsində irəliləyiş əldə edərək, planet atmosferini kosmosa qədər tamamilə əhatə edən ilk uzunmüddətli məlumat dəstini yaradıb.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "ixbt.com" nəşri yazıb.

Nəşr qeyd edir ki, bu unikal layihə planetimizin qaz təbəqəsində, o cümlədən şimal parıltısı fenomenində baş verən az öyrənilmiş prosesləri araşdırmağa imkan verəcək.

İndiyə qədər Yer atmosferinin bəzi aspektləri davamlı və inanılmaz dəqiqliklə öyrənilib. Dünyadakı milyonlarla meteoroloji stansiya, yüzlərlə hava zondu və təyyarələr hər gün atmosferin aşağı təbəqəsi olan troposfer haqqında ölçü məlumatları təqdim edir.

Zondlar həmçinin troposferdən yuxarıda yerləşən stratosferin aşağı hissəsinə qədər yüksələ bilir. Bu ölçülərdən əldə edilən məlumatların həcmi o qədər böyükdür ki, müasir hava proqnoz modellərini demək olar ki, səhvsiz edir.

Lakin bir qədər yuxarı qalxdıqda mənzərə tamamilə dəyişir. Stratosferin üzərində yerləşən, demək olar ki, kosmosun sərhədinə qədər uzanan nadir hava təbəqəsi olan mezosfer, demək olar ki, öyrənilməmiş qalır. 

Mezosferdə baş verən proseslər haqqında o qədər az məlumat var ki, bu bölgə bəzən "iqnosfer" (ingilis dilində "ignorance" - "bilik çatışmazlığı") adlanır. Bu bilik boşluğunun əsas səbəbi onun əlçatmaz olmasıdır. İqnosfer stratosfer zondları üçün çox yüksək, aşağı Yer orbitindəki peyklər üçün isə çox aşağıdır.

Tokio Universitetinin tədqiqatçı qrupu bu problemi kompüter modelləşdirməsi ilə həll etməyə çalışıb. Onlar zondlaşdırıcı raketlər, yerüstü radarlar və lidarlardan əldə edilən nadir meteoroloji parametrləri götürərək, əvvəlcədən hazırladıqları yeni məlumat assimilyasiya sisteminə daxil edib.

Məlumat assimilyasiyası sistemin təkamülünü proqnozlaşdırmaq üçün modelləşdirmə ilə birbaşa müşahidələrin birləşdirildiyi bir metoddur. Daha sonra sistem mezosferdəki proseslərin mümkün rekonstruksiyasını həyata keçirmək üçün proqramlaşdırılıb.

Alimlər modeli istifadə edərək, bütün atmosferin 110 kilometr hündürlüyə qədər təkamülünü əhatə edən 19 illik məlumat bazası yaradıb. Daha sonra yerüstü radarlarla əldə edilən mezosfer küləklərinin əlavə ölçmələrindən istifadə edərək modelin bəzi parametrlərini yoxlayıb və nəticələrin doğruluğuna əmin olublar.

Məlumat bazası 2004-cü ilin sentyabr ayından 2023-cü ilin dekabrına qədər olan dövrü əhatə edir və şimal parıltısı da daxil olmaqla yüksək hündürlüklərdə baş verən bəzi fenomenləri araşdırmağa və modelləşdirməyə imkan verəcək.

İqnosfer kosmik hava ilə bağlı bir çox effektlərin baş verdiyi atmosfer bölgəsidir. Günəşdən gələn yüklü hissəciklər Yerə çatdıqda onlar Yerin yüksək atmosferindəki seyrək qazlarla qarışaraq hava molekullarını həyəcanlandırır. Bu zaman molekullar işıq saçır və bu, Yer səthindən qütb parıltısı kimi müşahidə olunur.

Lakin kosmik havanın atmosferə təsir edən digər, daha az nəzərəçarpan effektləri də mövcuddur. Məsələn, yüksək enerjili Günəş hissəcikləri ozonun kimyasını dəyişdirə və ozon qatını poza bilər. Qeyd edilir ki, qütb parıltısı fenomeni atmosferdə aşağı doğru yayılan dalğalar yarada bilər.

Bu dalğalar atmosferin hər yerində burulğanlar yaradır. Onlar enerjini bütün Yer kürəsinə yayaraq iqlim modellərinə təsir göstərir. Ancaq indiyə qədər iqlimşünaslar bu dalğaların təsirlərini anlamaq və ətraflı şəkildə öyrənməkdə çətinlik çəkib.

Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:142
embedMənbə:https://moderator.az
archiveBu xəbər 29 Yanvar 2025 17:58 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see276

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see249

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see181

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see176

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see138

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see133

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see129

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see128

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see128

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see127

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see127

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see126

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see126

On dörd yaşlı futbolçu qız məktəbdəki zorakılığa görə intihar edib FOTO

19 Oktyabr 2025 04:02see126

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see125

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

19 Oktyabr 2025 20:14see125

Luvr muzeyində Azərbaycan nəfəsi: Parisdə gənc rəssam Diana Quliyevanın əsərləri sərgilənir Foto

19 Oktyabr 2025 09:10see124

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

20 Oktyabr 2025 00:57see123

“Mən ABŞ ı təhlükəyə ata bilmərəm...”

19 Oktyabr 2025 19:18see119

Sofiya Universitetində “Azərbaycan suveren dövlətçilik yolunda” sərgisinin açılışı

19 Oktyabr 2025 06:45see118
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri