Icma.az
close
up
RU
Yapon alimləri Yer atmosferinin səthdən kosmosa qədər ilk tam məlumat dəstini yaradıb

Yapon alimləri Yer atmosferinin səthdən kosmosa qədər ilk tam məlumat dəstini yaradıb

Icma.az bildirir, Moderator.az portalına istinadən.

"Mezosferdə baş verən proseslər haqqında o qədər az məlumat var ki, bu bölgə "iqnosfer"' adlanır..."

Yapon alimləri Yer atmosferinin öyrənilməsində irəliləyiş əldə edərək, planet atmosferini kosmosa qədər tamamilə əhatə edən ilk uzunmüddətli məlumat dəstini yaradıb.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "ixbt.com" nəşri yazıb.

Nəşr qeyd edir ki, bu unikal layihə planetimizin qaz təbəqəsində, o cümlədən şimal parıltısı fenomenində baş verən az öyrənilmiş prosesləri araşdırmağa imkan verəcək.

İndiyə qədər Yer atmosferinin bəzi aspektləri davamlı və inanılmaz dəqiqliklə öyrənilib. Dünyadakı milyonlarla meteoroloji stansiya, yüzlərlə hava zondu və təyyarələr hər gün atmosferin aşağı təbəqəsi olan troposfer haqqında ölçü məlumatları təqdim edir.

Zondlar həmçinin troposferdən yuxarıda yerləşən stratosferin aşağı hissəsinə qədər yüksələ bilir. Bu ölçülərdən əldə edilən məlumatların həcmi o qədər böyükdür ki, müasir hava proqnoz modellərini demək olar ki, səhvsiz edir.

Lakin bir qədər yuxarı qalxdıqda mənzərə tamamilə dəyişir. Stratosferin üzərində yerləşən, demək olar ki, kosmosun sərhədinə qədər uzanan nadir hava təbəqəsi olan mezosfer, demək olar ki, öyrənilməmiş qalır. 

Mezosferdə baş verən proseslər haqqında o qədər az məlumat var ki, bu bölgə bəzən "iqnosfer" (ingilis dilində "ignorance" - "bilik çatışmazlığı") adlanır. Bu bilik boşluğunun əsas səbəbi onun əlçatmaz olmasıdır. İqnosfer stratosfer zondları üçün çox yüksək, aşağı Yer orbitindəki peyklər üçün isə çox aşağıdır.

Tokio Universitetinin tədqiqatçı qrupu bu problemi kompüter modelləşdirməsi ilə həll etməyə çalışıb. Onlar zondlaşdırıcı raketlər, yerüstü radarlar və lidarlardan əldə edilən nadir meteoroloji parametrləri götürərək, əvvəlcədən hazırladıqları yeni məlumat assimilyasiya sisteminə daxil edib.

Məlumat assimilyasiyası sistemin təkamülünü proqnozlaşdırmaq üçün modelləşdirmə ilə birbaşa müşahidələrin birləşdirildiyi bir metoddur. Daha sonra sistem mezosferdəki proseslərin mümkün rekonstruksiyasını həyata keçirmək üçün proqramlaşdırılıb.

Alimlər modeli istifadə edərək, bütün atmosferin 110 kilometr hündürlüyə qədər təkamülünü əhatə edən 19 illik məlumat bazası yaradıb. Daha sonra yerüstü radarlarla əldə edilən mezosfer küləklərinin əlavə ölçmələrindən istifadə edərək modelin bəzi parametrlərini yoxlayıb və nəticələrin doğruluğuna əmin olublar.

Məlumat bazası 2004-cü ilin sentyabr ayından 2023-cü ilin dekabrına qədər olan dövrü əhatə edir və şimal parıltısı da daxil olmaqla yüksək hündürlüklərdə baş verən bəzi fenomenləri araşdırmağa və modelləşdirməyə imkan verəcək.

İqnosfer kosmik hava ilə bağlı bir çox effektlərin baş verdiyi atmosfer bölgəsidir. Günəşdən gələn yüklü hissəciklər Yerə çatdıqda onlar Yerin yüksək atmosferindəki seyrək qazlarla qarışaraq hava molekullarını həyəcanlandırır. Bu zaman molekullar işıq saçır və bu, Yer səthindən qütb parıltısı kimi müşahidə olunur.

Lakin kosmik havanın atmosferə təsir edən digər, daha az nəzərəçarpan effektləri də mövcuddur. Məsələn, yüksək enerjili Günəş hissəcikləri ozonun kimyasını dəyişdirə və ozon qatını poza bilər. Qeyd edilir ki, qütb parıltısı fenomeni atmosferdə aşağı doğru yayılan dalğalar yarada bilər.

Bu dalğalar atmosferin hər yerində burulğanlar yaradır. Onlar enerjini bütün Yer kürəsinə yayaraq iqlim modellərinə təsir göstərir. Ancaq indiyə qədər iqlimşünaslar bu dalğaların təsirlərini anlamaq və ətraflı şəkildə öyrənməkdə çətinlik çəkib.

Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:146
embedMənbə:https://moderator.az
archiveBu xəbər 29 Yanvar 2025 17:58 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see249

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see237

“Azərkosmos” peyk istehsalına hazırlaşır kosmik sənayenin inkişafında yeni mərhələ

21 Oktyabr 2025 19:12see198

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see198

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see193

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see180

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see176

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see167

Azərbaycan ötən ay genişzolaqlı internetin orta sürətinə görə Cənubi Qafqazda liderliyini saxlayıb

21 Oktyabr 2025 13:54see166

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see158

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see157

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see140

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see134

Ruslar Çin avtomobillərindən narazılıq edirlər...

21 Oktyabr 2025 23:06see134

Daha 8 məsələ parlamentin plenar iclasına tövsiyə edilib

21 Oktyabr 2025 17:38see132

Türkiyə XİN: Knessetin İordan çayının Qərb sahili ilə bağlı qərarı beynəlxalq hüquqa ziddir

22 Oktyabr 2025 23:42see131

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see130

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see129

Cahangir Babayev Dünya Karate Federasiyası tərəfindən təltif olunub

21 Oktyabr 2025 19:39see123

170 saylı marşrutda tıxac kabusu: Daşıyıcı şirkət açıqlama verdi

22 Oktyabr 2025 23:38see120
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri