Yığcamlıq istedadın bacısıdır kəlamı haradan gəlir?

Hamı Anton Pavloviç Çexovun məşhur "Yığcamlıq – istedadın bacısıdır” ifadəsini bilir. Amma bu sitatın haradan gəldiyini bilmir.

Məhz bu gün, 23 aprel, düz 136 il əvvəl Anton Pavloviç böyük qardaşı, publisist Aleksandr Çexova belə bir məktub yazıb:

23 aprel 1889, Moskva

Yeni Viktor Krılov!

Bu qədər uzun müddət sənə yazmamağım təkcə qərarsızlıqdan idi. Sənə xoş olmayan bir xəbəri bildirmək istəmirdim. Üfüqdə buludlar peyda olub; fırtına olacaq, ya yox – Allah bilir. Məsələ burasındadır ki, bizim Kosoy (Nikolay Çexov — Anton və Aleksandrın doğma qardaşı — red. qeyd.) təxminən 25 martda qarın yatalağına tutulub, yüngül formada olsa da, ağciyər prosesinin ağırlaşdırması ilə. Sağ tərəfdə təhlükəli kütləşmə var və xırıltılar eşidilir. Kosoyu yanıma köçürdüm və müalicə edirəm. Bu gün konsilium oldu, belə qərara gəlindi: xəstəlik ciddidir, amma dəqiq proqnoz vermək mümkün deyil. Hər şey Allahdan asılıdır.

Krıma getmək lazımdır, amma nə pasport var, nə də pul.

Pyes yazmışdın? Əgər onun haqqında həqiqətən dəyərli fikir bilmək istəyirsənsə, Suvorinə oxut. Bu gün mən ona sənin pyesinlə bağlı yazacağam, sən də çəkinmə və apar. Təcrübəli adamlarla danışmadan, mütləq edəcəyin düzəlişləri etmədən pyesi senzura üçün vermə. Təkcə Suvorin kifayətdir.

Mənim məsləhətim: pyesdə orijinal və mümkün qədər ağıllı olmağa çalış, amma axmaq görünməkdən qorxma; azad düşüncə lazımdır və yalnız axmaq yazmaqdan qorxmayan insan həqiqətən azad düşüncəli ola bilər. Səliqə-sahman verməyə, cilalamağa çalışma, kobud və cəsarətli ol.

Yığcamlıq – istedadın bacısıdır. Unutma ki, məhəbbət etirafları, arvad və ər xəyanətləri, dul, yetim və digərlərinin göz yaşları artıq çoxdan təsvir edilib. Süjet yeni olmalıdır, fabula isə ümumiyyətlə olmaya bilər. Və ən əsası — ata və ananın yeməyə ehtiyacı var. Yaz. Milçəklər havanı təmizləyir, pyeslər isə əxlaqı.

Kapitanların Kuklara və Yelena Aleksandrovnaya (Aleksandr Çexovun oğlanları və ikinci arvadı — red. qeyd.) ürəkdən salamımı çatdır. Çox təəssüf edirəm ki, bayramlarda onlar üçün xoş bir şey edə bilmirəm və edə bilməmişəm. Mənim qəribə taleyim var. Ayda 300 xərcləyirəm, pis adam deyiləm, amma nə özüm, nə də başqaları üçün xoş heç nə edə bilmirəm.

Salamat qal.

Alpər