Yupiter və ya Saturna enməyə cəhd etsəniz nə ola bilər..?

...Günəş sistemində üç növ planet var. Dörd yer planeti, Merkuri, Venera, Yer və Mars ilə uzaq buz nəhəngləri Neptun və Uran arasında iki qaz nəhəngi var: Saturn və Yupiter.

Bu planetlər əsasən hidrogen və heliumdan ibarətdir. Astronomlar indi qaz planetlərinin keçən əsrdə düşünüldüyündən daha mürəkkəb olduğunu başa düşürlər. SİA-nın məlumatına görə, “Popular Science” günəş sisteminin qaz nəhənglərinə bir kosmik gəmi endirməyə cəhd etsəniz nə baş verəcəyini yazır.

Qaz nəhəngləri necə yaranır?

İsveçrənin Sürix Universitetinin astrofiziki Ravit Helled nəhəng qaz planetlərinin əmələ gəlməsini izah edən iki nəzəriyyənin olduğunu deyir.

Birinci nəzəriyyə “əsas yığılma” adlanır. Qravitasiya sıxılması nəticəsində qaz buludundan yeni ulduz yarandıqda, onun ətrafında protoplanetar disk, fırlanan qaz buludu əmələ gəlir. Bu disklərin içərisində daha ağır hissəciklər, yəni toz, qayalar və heliumdan daha ağır olan hər hansı elementlər var. Bu hissəciklər bir-birinə yapışa bilər və sonra cazibə qüvvəsindən istifadə edərək qazı cəlb edərək, əsasən qazdan ibarət nəhəng planet yarada bilər.

İkinci nəzəriyyə "disk qeyri-sabitliyi" adlanır. Bu nəzəriyyəyə görə, kütləvi protoplanetar disklər soyuduqca, onlar qeyri-sabit olur və qaz nəhənginə çevrilən qaya və qaz yığınlarını yarada bilirlər.

Üstəlik, planetin əmələ gəlməsi prosesi nüvə toplanmasının təklif etdiyindən daha sürətli baş verir.

Helled deyir ki, Saturn və Yupiter çox güman ki, əsas yığılma nəticəsində əmələ gəlib. Qaz nəhənglərinin quruluşu yer planetlərinin quruluşundan tamamilə fərqlidir. Yupiter və Saturnun Yer kimi səthi yoxdur. Bunun əvəzinə, planetin ətrafdakı hava hissəsini adlandırmaq üçün kifayət qədər sıxlıq qalana qədər onların atmosferi sadəcə olaraq nazikləşir.

...Yupiterin "səthinə" enməyə cəhd edən kosmik gəmi bəzi ciddi maneələri dəf etməli olacaqdı.

Helled deyir ki, kosmik gəmi təxminən Yupiterin başlanğıcını qeyd edən qaz buluduna daxil olduqdan sonra nüvəyə doğru enərkən temperatur və təzyiq durmadan artacaq.

Eyni zamanda, planetin aşağı təbəqələrində qaz halında olan hidrogen və helium maye halına çevrilir.

Günəş sistemindəki qaz nəhəngləri Günəşdən uzaqda olsalar da, belə planetlərin nüvələri çox isti olur.

Yupiterin mərkəzindəki temperaturun təxminən 24.000 dərəcə Selsi olduğu güman edilir.

Kosmik gəmi Yupiter atmosferinin yuxarı hissəsindəki qalın ammonyak buludlarından da keçməli olacaq.

Kosmik gəminin Yupiterin nüvəsinə çatması üçün onun Yerdəki məlum olan hər hansı bir maddədən daha güclü, çox güclü materialdan hazırlanması lazımdır.

Ancaq Yupiterin mərkəzində nə görəcəyiniz hələ də bəlli deyil. Bir çox onilliklər ərzində elm adamları Yupiter və Saturnun mərkəzlərində möhkəm bir nüvənin olduğuna inanırdılar.

Lakin 21-ci əsrin əvvəllərində kosmik gəmilərin apardığı müşahidələr bunun belə olmadığını göstərdi.

Astronomlar indi bu qaz nəhənglərinin seyreltilmiş nüvələrə malik olduğuna inanırlar.

Bu o deməkdir ki, qazın, maye hidrogenin və heliumun yuxarı təbəqələri ilə planetin nüvəsi arasında aydın keçid nöqtəsi yoxdur.

Eyni zamanda alimlər hesab edirlər ki, Yupiter və Saturnun heliumun hidrogendən ayrıldığı bölgələri var. Orada helium planetin nüvəsinə doğru düşən yağış damcılarına çevrilir.

Əli Babayev