Zəngəzur dəhlizinin açılması regionunun yeni beynəlxalq tranzit kommunikasiya mərkəzi kimi formalaşmasına əlavə töhfə verəcək gürcü siyasi ekspert

ABŞ Prezidenti Donald Trampın dəvəti ilə Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Vaşinqton görüşünu müsbət qiymətləndirirəm. Bu, bölgəmizdə uzunmüddətli sülh və sabitliyin təmin olunması istiqamətində böyük bir irəliləyişdir.

Bu sözləri APA-ya müsahibəsində gürcü hərbi-siyasi ekspert Vaxtanq Maisaya söyləyib.

O, bu görüşü tarixi miqyaslı hadisə kimi qiymətləndirib.

“Ermənistan və Azərbaycanın artıq barışması, mənim fikrimcə, 2018–2021-ci illərdəki tarixi yaddaşın bərpasıdır. Həmin illərdə regional təhlükəsizlik sisteminin üç dövləti birlikdə hərəkət edir, xaricdən gələn bütün təhdid və çağırışlarla birgə mübarizə aparırdılar. Mən düşünürəm ki, hazırda tarixi reallıq yenidən təkrarlanır. Bu isə bölgədə sülhün tənzimlənməsi baxımından son dərəcə vaxtında atılmış və tarixi əhəmiyyət daşıyan bir addımdır,” deyə o bildirib.

“Leproust formatı” faktiki olaraq fəaliyyətini dayandırıb

Vaşinqton görüşünün bölgədəki güc balansına təsir məsələsinə toxunan Gürcü ekspert qeyd edib ki, bu görüş bölgədə güc balansı keyfiyyətcə dəyişəcək: “Artıq indidən deyə bilərəm ki, Rusiya Federasiyasının təsiri altında formalaşmış “Leproust formatı” faktiki olaraq fəaliyyətini dayandırıb. Məncə, bu gün yeni bir formatın yaradılması mümkündür. Bu formatı şərti olaraq “2+1+1” formulu ilə ifadə etmək olar: burada “2” – Cənubi Qafqazın iki regional aktoru olan Azərbaycan və Ermənistan, “+1” – regional güc statusuna malik Türkiyə, digər “+1” isə beynəlxalq aktor – ABŞ-dır. Bundan başqa, ikinci beynəlxalq aktor kimi Avropa İttifaqının da bu formata qoşulması ehtimalı var. Gürcüstanın bu prosesə necə və hansı şərtlərlə qoşulacağı hələlik bəlli deyil. Ola bilsin ki, bu, “3+1+2” kimi genişlənmiş bir formata çevrilsin – bunu zaman göstərəcək. Ancaq indiki mərhələdə aydın olan odur ki, bölgədə güc balansı həm məcazi, həm də birbaşa mənada dəyişəcək. Rusiya isə öz regional təhlükəsizlik sistemini yaratmağa cəhd göstərə bilər. Bu isə gələcək proseslərin inkişafından asılı olacaq.”

“Qafqaz geostradası” adlanan yeni bir konsepsiyanı gündəmə gətirməyin vaxtıdır

Gürcü ekspert hesab edir ki, Bakı və İrəvan arasındakı münasibətlərin normallaşması Gürcüstanın bölgədəki mövqeyini daha da gücləndirəcək: “Gürcüstan həm Azərbaycan, həm də Ermənistan üçün mühüm kommunikasiya marşrutudur. Buradan strateji əhəmiyyətli nəqliyyat və ticarət xətləri keçir və bu, hər iki ölkə üçün vacibdir. Azərbaycan öz məhsullarını Gürcüstan üzərindən ixrac edir, Ermənistan isə əsas ərzaq və zəruri malları, həmçinin digər ticarət məhsullarını Gürcüstan vasitəsilə əldə edir. Bu səbəbdən, Gürcüstan faktoru bu kontekstdə daha da əhəmiyyət qazanacaq. Məncə, bu, Gürcüstan üçün sülh prosesinə qoşulmaq və bütün region ölkələrinin iştirak etdiyi yeni əməkdaşlıq modelini formalaşdırmaq üçün yaxşı fürsətdir. Artıq “Qafqaz geostradası” adlanan yeni bir konsepsiyanı gündəmə gətirməyin vaxtıdır. Bu, Gürcüstan geopolitik məktəbinin irəli sürdüyü ideyadır və Qafqazı bütün sivilizasiyaların və dövlətlərin dinc yanaşı mövcud olduğu bir “sülh adası” kimi nəzərdə tutur. Hesab edirəm ki, Gürcüstan Ermənistan və Azərbaycan nümayəndələrinə “Qafqaz geostradası” konsepsiyasını təqdim edə bilər. Bu konsepsiyada bölgədəki bütün daxili və xarici aktorların dinc yanaşı yaşamasını gücləndirəcək və yaxşılaşdıracaq mexanizmlər mövcuddur.”

Zəngəzur dəhlizi Gürcüstan üçün rəqib olmayacaq, Gürcüstanın kommunikasiya imkanlarını gücləndirəcək

Zəngəzur dəhlizinin açılmasının Gürcüstanın mövcud tranzit və logistika imkanlarına necə təsir edəcəyi sualına cavab verən Vaxtanq Maisaya bildirib ki, əgər Gürcüstan Vaşinqtonda dünən baş vermiş tarixi hadisəni vaxtında qəbul edərək bu formata qoşularsa, Zəngəzur dəhlizi Gürcüstan üçün rəqib olmayacaq, əksinə, bu, Gürcüstanın nəqliyyat, enerji və kommunikasiya imkanlarını daha da gücləndirəcək: “Bu dəhliz, Cənubi Qafqaz regionunun yeni beynəlxalq tranzit-kommunikasiya mərkəzi kimi formalaşmasına əlavə töhfə verəcək. Üstəlik, Ukraynadakı müharibə və İran–İsrail qarşıdurması fonunda şimal və cənub nəqliyyat dəhlizlərinin faktiki olaraq bağlandığı indiki şəraitdə bu marşrut daha da əhəmiyyət qazanır. Bu, mənim fikrimcə, əsas, mərkəzi dəhliz olacaq. Hazırkı mərhələdə Cənubi Qafqaz regionu bütün əsas beynəlxalq layihələrin həyata keçirilməsi üçün mühüm tranzit mərkəzinə çevrilə bilər. Buraya “Bir Kəmər, Bir Yol” təşəbbüsü, eləcə də ABŞ-ın “Qərb–Cənub” adlanan iqtisadi layihəsi daxildir. Bu layihə şərti olaraq Antverpen limanını Hindistanın Mumbay limanı ilə birləşdirir və ABŞ Prezidenti Donald Tramp Cənubi Qafqazın bu iqtisadi marşrutun bir hissəsinə çevrilməsini istəyir. Mənim fikrimcə, həm Gürcüstan dəhlizi, həm də Zəngəzur dəhlizi bir-birini tamamlayacaq və regionun bütün imkanlarını daha da artıracaq.”

Şimal və Cənub qonşularının reaksiyası necə olacaq

Gürcü ekspert hesab edir ki, bu razılaşma Rusiya və İranın maraqlarına zidd olduğundan, hər iki ölkə onun icrasına mane olmağa çalışacaq.

“Bu razılaşma Rusiya və İranın maraqlarına ziddir. Artıq hər iki ölkənin rəsmiləri və iranlı ekspertlər bu razılaşmaya qarşı açıq şəkildə mənfi mövqe bildiriblər. Xüsusilə Rusiya üçün bu məsələ daha həssasdır. Mənim fikrimcə, həm Rusiya, həm də İran bu razılaşmanın həyata keçirilməsinə maneələr yaradacaq, əlavə təhdidlər və çağırışlar formalaşdıraraq prosesə təsir etməyə çalışacaqlar. Biz belə bir gedişata hazır olmalıyıq. Hesab edirəm ki, Rusiya Gürcüstana təzyiqlərini artıracaq və öz “Şimal–Cənub” dəhlizi layihəsinin icrasını sürətləndirməyə çalışacaq. Bundan başqa, Moskva Gürcüstanı Abxaziya dəmir yolu xəttinin açılmasına razı salmaq üçün də təsir imkanlarını işə sala bilər. Gözlənilən yeni çağırışlar məhz bu mövqelərin toqquşması ilə bağlı olacaq. Mən tam əminəm ki, Rusiya bu layihəyə qarşı açıq şəkildə düşmən mövqe tutacaq,” deyə Vaxtanq Maisaya fikrini yekunlaşdırıb.