Icma.az
close
up
RU
ABŞ DÜNYA JANDARMI STATUSUNU İTİRİR Tramp Amerika hegemoniyasının yumşaq çöküşünü hazırlayır AzPolitika onlayn siyasiictimai qəzet

ABŞ DÜNYA JANDARMI STATUSUNU İTİRİR Tramp Amerika hegemoniyasının yumşaq çöküşünü hazırlayır AzPolitika onlayn siyasiictimai qəzet

Icma.az bildirir, Azpolitika.az saytına əsaslanaraq.

“Öncə Amerika” ˝medalının˝ ikinci üzü dünyadan əlimizi çəkirik anlamına gəlir

Namiq Bilal

Dünya dəyişir, bunu hamı qəbul edir. Ən əhəmiyyətli dəyişiklik isə ABŞ ilə bağlı baş verir. Birləşmiş Ştatlar dünyanı təkbaşına yönələdən super güc stusunu sürətlə itirir. Bu çöküşü şərtləndirən ən önəmli səbəb Ağ Evin diqtəsini qəbul etməyən alternativ güc mərkəzlərinin yaranmasıdır.

Çin, Rusiya, Hindistan, Türkiyə, Braziliya kimi dövlətlər artıq öz qərarlarını ABŞ-nin istəklərinə uyğun şəkildə deyil, özlərinin milli maraqlarına uyğun olaraq verirlər. Adları çəkilən dövlətlərin maraqları isə əksər hallarda Birləşmiş Ştatların maraqları ilə toqquşur. Üstəlik, Ağ Evin həmin dövlətləri öz nəzarətində saxlama imkanları hər keçən gün daha da məhdudlaşır.

Çəkişmə son dərəcə böyükdür və masa üzərində dünya hegemoniyasının itirməsi kimi çox ağrılı faktor var. Hegemoniyanın itirilməsi məsələsi hansısa ideoloji müstəvilərdə deyil, real həyatın konkret sahələri üzrə baş verir. ABŞ-nin hansı sahələrdə gerilədiyini araşdırmağa çalışaq.

Birinci sahə. ABŞ dolları tədricən dünyanın bir nömrəli rezerv valyutası olmaq statusunu itirir.


Məlum faktdır ki, Ağ Ev dollardan yalnızca maliyyə vasitəsi kimi deyil, həm də çox təsirli geopolitik silah kimi istifadə edir. Dövlətlərarası ödəmə vasitəsi olan SWİFT sistemi ABŞ-nin nəzarətindədir. Birləşmiş Ştatlar Ağ Evin diqtəsini qəbul etməyən istənilən dövləti bu sistemdən kənarlaşdıra bilir. Nəticədə həmin dövlət beynəlxalq ticarət sistemindən kənarda qalır və iqtisadiyyatı çökmə nöqtəsinə gəlir. ABŞ-nin SWİFT özbaşınalığı əksər dövlətlər üçün ciddi başağrısına çevrilib və xeyli sayda dövlət beynəlxalq ticarətlərini dollar sahəsindən çıxarmağa çalışırlar. Bu istiqamətdə çoxsaylı çalışmalar var və onlardan ən əhəmiyyətlisi BRİKS dövlətlər qrupunun yaradılmasıdır. Qısaca qeyd edək ki, bu qrupun yaradılmasının əsas qayəsi dünya ticarətini dollar asılılığından qurtarmaqdır.

İkinci sahə. ABŞ hegemoniyasının çöküşünü şərtləndirən ikinci faktor Qərb iqtisadi modelinin tədrici tənəzzülüdür.


Bu model yeni dünya iqtisadiyyatı ilə rəqabətə dözmür. ABŞ-nin iqtisadi alt yapısı çox köhnəlib, işçilik çox bahadır və ˝dünya jandarmının˝ hədsiz böyük xərclərini ödəmək üçün alınan vergilər yüksəkdir. Fəhləsini 4-5 min dollara çalışdıran “Ford” zavodu, fəhləsini 500 dollara çalışdıran Çinin BYD zavodu ilə rəqabətə dözə bilməz.

Üçüncü sahə. ABŞ-nin dünya hegemoniyasını təmin edən əsas faktorlardan biri dünya informasiya axını üzərindəki monopoliyası olub.


BBC, CNN, “Fox” və s. media holdinqlər bütün dünyada ictimai rəy formalaşdıran əsas mərkəzlər olublar. İndi isə informasiya üzərində monopoliya ABŞ-nin və bütövlükdə Qərbin əlindən çıxıb. Dünya ictimai rəyini artıq mediaholdinqlər deyil, sosial şəbəkələr yaradır. Bu fakt ABŞ və Qərb hegemoniyasını ideoloji əsasdan məhrum edib.

Dördüncü sahə. ABŞ-nin çox möhtəşəm hərbi qüdrəti də dünyanın ən güclüsü və ən təsirlisi olmaq statusunu itirməkdədir.


Hərbi paradiqmalar dəyişir. Ucuz və çoxsaylı hərbi vasitələr çox bahalı və böyük hərbi sistemləri üstələyir. İsrail müharibəsi bunu aydın şəkildə göstərdi. 100 dollarlıq raketi və ya dronu 100 min dollarlıq “Dəmir Qübbə”sistemi ilə vurub, çox böyük maliyyətə qələbə qazana bilməzsən. ABŞ-nin 5 milyardlıq təyyarədaşıyan gəmiləri, 150 milyonluq “F-35”-ləri primitiv silahlarlat’hcizolunmuş “Taliban”a, “husilər”ə, “Hizbullah”a qalib gələ bilmir. Nəticə ABŞ baxımından acınacaqlıdır. Hamını susdura biləcək hərbi gücə sahib deyilsənsə, deməli dünya hegemonu da deyilsən.

Beşinci sahə. ABŞ və bütövlükdə Qərb hər zaman demokratiya, insan haqları, söz azadlığı kimi dəyərləri əldə bayraq edərək dünyanın qalan hissəsi üzərində mənəvi üstünlük saxlaya bilib.


Dünya hegemoniyasının davamlı olması üçün mənəvi üstünlük olmazsa, olmazdır. Son bir neçə ildə isə ABŞ üzərində oturduğu dəyərlər sistemini öz əli ilə darmadağın edib. Ukrayna müharibəsindəki ikiüzlü oyunlar və İsrailin kütləvi qətllərinə verilən dəstək sonuncu maskaları da söküb atdı. Bütün dünyada ABŞ ədalətsizliyin və ikiüzlülüyün simvolu halına gəlib. Ədaləti və avtoriteti ləkələnmiş bir superdövlətin dünya lideri olaraq qalması müəmmalıdır.

Bütün yuxarıda deyilənləri və daha çoxunu heç şübhəsiz,Tramp və onu hakimiyyətə gətirənlər də təfsilatı ilə bilirlər. Trampın şüarlarına baxaq. ˝Öncə Amerika˝, ˝dollar çökür, Amerikanı kriptovalyuta cənnəti edək˝, ˝Suriyadan və başqa bölgələrdən əsgərlərimizi çıxaraq˝. Bu şüarlar daha çox diqqətin məhz Amerikanın içinə yönələcəyini göstərir.

“Öncə Amerika” ˝medalının˝ ikinci üzü dünyadan əlimizi çəkirik anlamına gəlir. Tramp və komandası bütün dünyaya öz iradələrini diqtə edə bilməyəcəklərini anlamış kimi görünürlər. Böyük güclərin çöküşü hər zaman böyük sarsıntılar və böyük müharibələrlə müşayət olunur. ABŞ-nin isə növbəti böyük müharibəyə girmək istəyi hiss olunmur.

Belə görünür ki, ABŞ isteblişmenti Trampla birgə Amerika hegemoniyasının sarsıntısız sonlanması senarisi üzərində baş sındırır. Öz hegemoniyasının çökməsini heç bir dövlət istəməz. Amma ˝real politik˝ adlı sərt qavram var. Dünyaya əvvəlki kimi hökm edə bilmirsənsə, ambisiyalarını imkanlarına uyğun ölçüdə kiçildəcəksən. Bunun əksi isə qanlı və sarsıntılı çöküşdür.  

Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:132
embedMənbə:https://azpolitika.info
archiveBu xəbər 30 Noyabr 2024 12:45 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Məhkəmədə Ermənistan vətəndaşlarının cinayət xarakterli məlumatlar tədqiq olunub FOTO

17 Oktyabr 2025 20:37see244

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see198

Stəndapçı: “Uill Smit bacarmasa, Yannik Sinner rolunu oynamağa hazıram” FOTO

18 Oktyabr 2025 03:13see197

Bakıda bal yarmarkası fəaliyyətə başlayır

17 Oktyabr 2025 13:46see162

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see161

“Ağır çantalar uşaqlarda onurğa əyriliyinə gətirib çıxarır” EKSPERT DANIŞDI

17 Oktyabr 2025 11:50see148

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see147

ChatGPT yə verilməsi qadağan edilən 8 sual SİYAHI

18 Oktyabr 2025 02:52see139

Məhkəmədə həmin məlumatlar da tədqiq olundu Fotolar

17 Oktyabr 2025 20:42see136

Xaçmaz Rayon Prokurorluğunda “Açıq Qapı” Günü Keçirilib

17 Oktyabr 2025 11:35see136

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see134

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see134

Ramiz Mehdiyev İlham Əliyevə qarşı sui qəsd PLANLAŞDIRIB Sensasion iddia

17 Oktyabr 2025 22:34see134

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see128

DNT testi bütün həyatını dəyişdi: Uşağının əsl atası məlum oldu

17 Oktyabr 2025 14:24see128

“Borussiya” yenə uduzdu

18 Oktyabr 2025 03:34see128

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see127

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see126

Tanınmış logistika şirkəti iflas etdi

18 Oktyabr 2025 03:04see124

Dabaq xəstəliyi Qaxda da təsərrüfat sahiblərini çıxılmaz vəziyyətə saldı

18 Oktyabr 2025 01:37see124
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri