Alimlər Antarktida buz örtüyünün altındakı nəhəng dağların sirrini AÇDI

Macquarie Universiteti və Tasmaniya Universitetinin avstraliyalı alimləri Şərqi Antarktidanın mərkəzində Alp dağları böyüklüyündə nəhəng massiv olan Qamburtsev dağlarının mənşəyinin sirrini açıblar.

Redaktor.az xəbər verir ki, tədqiqat "Earth and Planetary Science Letters" (EPSL) elmi jurnalında dərc olunub.

Qamburtsev dağ silsiləsinin zirvələri və dərələri bir neçə kilometrə çatan buz qatının altında gizlənir. Zəncir 1958-ci ildə sovet ekspedisiyası tərəfindən kəşf edilmişdi, lakin onların geoloji tarixi uzun müddət sirr olaraq qaldı.

Alimlər yeni araşdırmada belə qənaətə gəliblər ki, Qamburtsev dağları 500 milyon il bundan əvvəl superqitə Qondvananın yaranmasına səbəb olan tektonik plitələrin toqquşması nəticəsində yaranıb. Səthin dərinliklərində isti qayalar sıxılmış diş pastası kimi yanlara doğru hərəkət etməyə başlayıb, dağları qismən məhv etdi, lakin Yer mantiyasına uzanan güclü kök sistemini qoruyub. 

Dağların yaşını müəyyən etmək üçün tədqiqatçılar qədim çayların qoyduğu qum daşlarından kiçik sirkon kristallarını tədqiq ediblər. Tərkibində uran izləri olan bu minerallar hadisələrin xronologiyasını dəqiq müəyyən etməyə imkan verib: dağlar təxminən 650 milyon il əvvəl böyüməyə başlayıb, 580 milyon il əvvəl Himalay yüksəkliklərinə çatıb, sonra isə tektonik proseslər nəticəsində dağılmağa başlayıb. 

Qitələrin toqquşması nəticəsində yaranan əksər dağ sistemləri sonda eroziya və ya yeni tektonik sürüşmələr nəticəsində məhv olur. Bununla belə, buz qabığı ilə qorunan Qamburtsev dağları planetin ən yaxşı qorunan qədim silsilələrindən biri olaraq qalır.

Turan İSMAYIL