Alimlər qocalmamaq üçün dərman axtarır: İynədən yeməyə qədər...

Qocalıq bütün dövrlərdə insanlara həm psixoloji, həm də bioloji baxımdan təsir göstərdiyindən, onu yavaşlatmaq, müəyyən qədərqarşısını almaq üçün yollar axtarılır.

Saratov Dövlət Tibb Universitetinin (SSMU) alimlərinin fikrincə, əzələ elastikliyi azalmış (sarkopeniya) yaşlı yetkinlər həmyaşıdlarına nisbətən koqnitiv geriləmə və emosional rifah halına daha çox meyillidirlər. 

Nəticələr Rusiya Geriatrik Tibb Jurnalında dərc olunub.

Yaşla əlaqəli sarkopeniya əzələ gücünün azalması ilə xarakterizə olunur, buna görə də yaşlı yetkinlər bir şey götürmək üçün əyilmək və ya ayaqqabı bağlarını bağlamaq kimi adi fəaliyyətlərdən tez yorulurlar. V.İ. Razumovski adına Saratov Dövlət Tibb Universitetinin (SSMU) alimlərinin fikrincə, insanlar tez-tez nəfəs darlığı yaşayırlar, çünki diafraqma əzələləri də zəifləyir.

Universitetin alimləri aşkar ediblər ki, nəfəs darlığı və sarkopeniyası olan hər ikinci xəstədə depressiya və koqnitiv geriləmə, o cümlədən Alzheimer xəstəliyinin inkişafı inkişaf edir. Saratov Dövlət Tibb Universitetinin Kardiologiya, Funksional Diaqnostika və Geriatriya kursları ilə Terapiya kafedrasının dosenti Viktoriya Sergeeva izah edib ki, bu iki simptom yaşlı insanı sözdə "Yavaşlama" fenotipinə aid edir və tez-tez yeriş sürətinin azalması ilə müşayiət olunur.

Alim bildirib ki, bu fenotipli yaşlı və qoca insanlara məsləhətləşmələr zamanı xüsusi diqqət yetirilməlidir, xəstənin sağlamlıq problemlərini həll etmək üçün hərtərəfli yanaşma tətbiq olunmalı, müxtəlif mütəxəssislərin iştirakı ilə hərtərəfli müayinə aparılmalı və həyat keyfiyyətlərini yaxşılaşdırmaq və ömürlərini uzatmaq üçün müalicələrin kombinasiyasını vaxtında seçməlidirlər.

Tədqiqatçılar dörd xəstə qrupunun sağlamlıq məlumatlarını təhlil ediblər: sarkopeniyalılar, sarkopenik piylənməlilər (SO), əzələ kütləsinin azalması ilə əlaqəli olmayan artıq çəkililər və bu anomaliyaları olmayanlar. Nəticələr göstərib ki, ilk iki qrupdakı xəstələrdə idrak funksiyasının və depressiyanın azalması daha tez-tez və daha ağır şəkildə müşahidə olunur.

"Yavaşlayan fenotipli, sağlam olmayan yaşlanan xəstələr xüsusi diqqət tələb edir. Bu problemləri olan xəstələri müəyyən etmək üçün praktik həkimlər üçün başa düşülən sadə diaqnostik alqoritmlərin hazırlanması geriatrik müalicənin keyfiyyətini artıra bilər, çünki erkən diaqnoz və bəzi hallarda profilaktika həmişə daha böyük müalicə uğuru ilə əlaqələndiriləcək", - deyə Sergeyeva vurğulayıb:Tənəffüs sarkopeniyasının vaxtında diaqnozu ilə tənəffüs əzələlərini hədəf alan reabilitasiya proqramları gücəndirilər və xəstələr tam sağalar”.

Cəmi bir iynə ilə...

Bu arada mütəxəssislər qocalmanın zəiflədilməsi üçün çeşidli yollar axtarırlar.Əsas "qocalma zülallarından" birinin fəaliyyətini bloklayan bir inyeksiya hazırlanıb. Stenford Tibb Məktəbinin alimləri onu tətbiq edərək yaşlı siçanların oynaqlarında itirilmiş qığırdaqları tamamilə bərpa etməyə və zədədən sonra osteoartritin inkişafının qarşısını almağa imkan qazanıb. Tədqiqat “Science” jurnalında dərc edilib.

15-PGDH fermenti müxtəlif toxumaların bərpası üçün vacib olan bir molekul olan prostaglandin E2-ni parçalayır. Qocalma zülalı basdırıldıqda, prostaglandin səviyyəsi artır və bu da bərpa proseslərinin kaskadını tetikləyir.

Alimlər yaşlı siçanların qığırdaqlarında 15-PGDH səviyyəsinin gənc siçanlarda olduğundan təxminən iki dəfə yüksək olduğunu göstəriblər. Bir sıra inyeksiyalardan sonra ferment aktivliyi azalıb və nazikləşmiş və qismən məhv olmuş diz qığırdağı nəzərəçarpacaq dərəcədə qalınlaşmağa başlayıb. Bu, qaba lifli qığırdaq deyil, oynaqların hamar hərəkətini təmin edən normal oynaq qığırdağı idi.

Oxşar təsir insanlarda ön çarpaz bağın yırtılmasına bənzər zədələr modelində müşahidə edilib. Tipik olaraq, bu cür zədələr xəstələrin təxminən yarısında uzunmüddətli osteoartritə səbəb olur.

Ən gözlənilməz kəşf oynaq qığırdağı əmələ gətirən hüceyrələrin - xondrositlərin öz funksiyasının tamamilə yenidən qurulması olub. Onlar sürətlə kök hüceyrələrə çevrilmədi və ya bölünmədi. Onların "cavanlaşması" gen proqramlaşdırmasındakı dəyişikliklə baş verib.

Müalicədən sonra iltihabı və qığırdaq məhvini tetikləyən hüceyrələrin nisbəti azaldı, qüsurlu lifli qığırdaq əmələ gətirən hüceyrələrin aktivliyi azaldı və sağlam oynaq qığırdağı istehsal edən "sağlam" xondrositlərin populyasiyası ikiqat artdı. Eyni mənzərə laboratoriyada dərmanla müalicə olunan insan nümunələrində də müşahidə edilib.

15-PGDH-ni bloklayan dərmanlar artıq yaşla əlaqəli əzələ zəifliyinin müalicəsi üçün klinik sınaqlardan keçir və I mərhələ tədqiqatlarında təhlükəsizliyini nümayiş etdirib. Alimlər oynaq xəstəlikləri üçün oxşar sınaqlara başlamağa ümid edirlər:

"Təsəvvür edin ki, qığırdaq metalla əvəz olunmaq əvəzinə, yenidən yetişdirilə bilər. Laboratoriyada ilk dəfə gördüyümüz şey məhz budur”.

Gündə 3-4 fincan içsəniz...

Bu arada yeni bir araşdırma gündə 3-4 fincana qədər orta miqdarda qəhvə istehlakının ciddi ruhi xəstəlikləri olan insanlarda bioloji qocalmanı yavaşlada biləcəyini müəyyən edib. Nəticələr BMJ jurnalında dərc edilib.

Tədqiqatda şizofreniya, bipolyar pozğunluq və psixoz xəstəsi olan 436 insan iştirak edib. Gündə dörd fincana qədər qəhvə içənlərin telomerləri daha uzun olub - hüceyrə qocalmasının göstəricisi - bu, qəhvə içməyənlərlə müqayisədə təxminən beş il "cavan" bioloji yaşa uyğundur.

Təsir yalnız tövsiyə olunan gündəlik qəbul müddətində istehlak edildikdə müşahidə edilib; gündə dörd fincandan çox içmək heç bir fayda verməyib. Bu, artıq kofeinin oksidləşdirici stressi artıra və telomerlərin qısalmasını sürətləndirə biləcəyini göstərən məlumatlarla uyğundur.

Tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, qəhvənin tərkibində güclü antioksidantlar və iltihab əleyhinə birləşmələr var və telomerlər iltihaba və oksidləşdirici zədələnməyə xüsusilə həssasdır. Tədqiqat müşahidə xarakteri daşıyır: əlaqəni ortaya qoyur, lakin birbaşa səbəb-nəticə əlaqəsini sübut etmir.

D vitamini sizi qocalmağa qoymayacaq

Hazırda qocalmanı önləmək və prosesi zəiflətmək üçün əlavələr insanların ən çox müraciət etdiyi məhsullardandır.

Piroqov Universitetinin Rusiya Gerontoloji Tədqiqat və Klinik Mərkəzinin direktoru Olqa Tkaçeva RİA Novosti agentliyinə bildirib ki, bazarda olan çoxsaylı əlavələr maqnezium, kreatin, omeqa-3, NMN və D vitamini ən yaxşısıdır.

Maqnezium maddələr mübadiləsində, yuxu keyfiyyətində və qan təzyiqinin aşağı salınmasında roluna görə fəal şəkildə öyrənilir. Yaşla, bədənin stressə və fiziki gücə qarşı müqavimətini qorumaq üçün xüsusilə vacib hala gəlir.

Kreatin idman təbabətində yaxşı tanınır, lakin yaşlılarda əzələ kütləsini və enerjini dəstəkləmək üçün mümkün vasitə kimi gerontoloqların diqqətini də cəlb edir. Omeqa-3 yağ turşuları ürək-damar sisteminə, iltihab markerlərinə və idrak funksiyasına təsirləri üçün öyrənilir. NMN (nikotinamid mononukleotid) hüceyrənin "daxilində" işləyir - mitoxondriləri dəstəkləyir, toxumaların bərpasını yaxşılaşdırır və əslində bəzi yaşlanma əlamətlərini yavaşlada bilər.

D vitamini yaşlı yetkinlərdə immun funksiyası, sümük sıxlığı və əzələ sağlamlığı kontekstində fəal şəkildə öyrənilməyə davam edir. 
Mass General Brigham və Qadın Xəstəxanası və Corciya Tibb Kollecinin beynəlxalq mütəxəssislər qrupu tərəfindən aparılan yeni, genişmiqyaslı bir araşdırma da müntəzəm D vitamini qəbulunun bioloji qocalma prosesini yavaşlatmağa kömək etdiyini müəyyən edib. Bu fenomenin arxasındakı əsas mexanizm telomer uzunluğunun qorunmasıdır. Xromosomların uclarındakı bu qoruyucu "qapaqlar" DNT-ni zədələnmədən qoruyur. Tədqiqat Amerika Klinik Qidalanma Jurnalında dərc edilib.

Telomerlər xromosomları qoruyan təkrarlanan DNT ardıcıllıqlarıdır. Hər hüceyrə bölünməsi ilə qısalır. Bu prosesin sürəti bioloji yaşla birbaşa əlaqəlidir və həmçinin ürək xəstəliyi və xərçəng də daxil olmaqla yaşla əlaqəli xəstəliklərin riski ilə əlaqələndirilir.

Tədqiqatda 50 və daha yuxarı yaşda 1054 insan iştirak edib. Üç qrup könüllü beş il ərzində izlənilib. Birinci qrupdakı iştirakçılar gündə 2000 BV D3 vitamini qəbul ediblər, ikinci qrupa omeqa-3, üçüncü qrupa isə plasebo verilib. Telomer uzunluğu bir neçə dəfə ölçülüb. Nəticələr mütəxəssisləri heyran edib. Telomerlərin qısalması D vitamini qəbul edənlərdə plasebo qrupuna nisbətən xeyli yavaş olub.

Bu, bioloji yaşlanmanın təxminən üç il yavaşlaması ilə müşayiət olunub. Omega-3-ün telomerlərə oxşar təsiri olmayıb. Tədqiqat müəllifləri qeyd edirlər ki, D vitamini həmçinin iltihab əleyhinə xüsusiyyətlər nümayiş etdirir və bu da müəyyən yaşla əlaqəli xroniki xəstəliklərin riskini azaltmağa kömək edir.

Acı qidalar öldürmür, əksinə...

Amma bu da son deyil. Araşdırmalar acı qidaların yüksək təzyiq, ürək-damar xəstəlikləri və diabet kimi xəstəliklərin qarşısını almağa kömək etdiyini, eyni zamanda, sərbəst radikalların zərərindən qoruyur və hətta hüceyrələrin qocalma prosesini yavaşlatdığını üzə çıxarıb.

Çinin Luohe Qida Mühəndisliyi Universitetinin mütəxəssislərinin iştirak etdiyi yeni bir araşdırma acı maddələrin insan sağlamlığına necə və hansı mexanizmlər vasitəsilə təsir etdiyini araşdırıb. Nəticələr “Foods” jurnalında dərc edilib.Bir çox insan acı qidaların dadını bəyənmir. Tədqiqat qrupunun fikrincə, bu, qidadakı acı maddələrin acı reseptorlardakı müəyyən yerlərə (26 hTAS2R) bağlanması və bununla da aşağı axındakı G-zülalı vasitəçiliyi ilə siqnal yollarını aktivləşdirməsi səbəbindən baş verir.

Mütəxəssislər deyirlər ki, bu siqnal yolları kimyəvi siqnalları elektrik siqnallarına çevirir, sonra beyinə ötürülür və acı dad yaradır, acılığın intensivliyi isə əsasən acı reseptorların sözdə hidrofob tanıma bölgəsi ilə müəyyən edilir. Bu acı maddələr əsasən qarabaşaq yarması, acı balqabaq, zəncirotu, lobya, qoz-fındıq və qəhvə kimi təbii qidalarda olan alkaloidlər, polifenollar, terpenoidlər və amin turşularıdır.

Acı maddələr ehtiva edən təbii qidaların istehlakı sağlamlığı gücləndirir və cari araşdırmaya görə, hiperlipidemiya, yüksək təzyiq və hiperqlikemiya kimi vəziyyətlərin qarşısını almağa kömək edə bilər.

Eyni zamanda, tədqiqatçıların fikrincə, acı qidalar iltihabı yatırır və şiş əleyhinə, antibakterial və antioksidant təsirlər göstərir. Bundan əlavə, acı maddələrin antioksidant təsirləri sərbəst radikal zərərindən qoruyaraq nümayiş etdirilib. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, onlar həmçinin hüceyrə qocalmasını yavaşladır və ürək-damar xəstəliklərinin və diabetin qarşısını almağa kömək edə bilər.

Ən əsası, neyroprotektiv xüsusiyyətlər də nümayiş etdirilə bilər. Həzm təsirinə əlavə olaraq (yəni mədə turşusu və öd istehsalının artması, eləcə də yağ həzminin yaxşılaşdırılması), aclığın azalması və şirniyyatlara olan istəklərin azalması xüsusilə diqqətəlayiqdir ki, bu da diabet və piylənmə üçün çox faydalıdır. Xüsusilə, sözdə acı balqabaq istehlakı prediabetli insanlarda qlükoza səviyyəsini aşağı sala bilər.

Araşdırmadan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, tərkibində acı maddələr olan təbii qidaların müntəzəm istehlakı ümumi sağlamlığa son dərəcə müsbət təsir göstərə və müxtəlif xəstəliklərin qarşısını ala bilər. Buna görə də, acı dada qarşı tolerantlıq inkişaf etdirmək faydalı ola bilər.

Göründüyü kimi, qocalıq bioloji proses olub, qarşısı müəyyən yollarla alına bilər. Bura ilk növbədə sağlam həyat tərzi daxildir.

Xəzər
"Cebheinfo.az"
 

Problemlərinizi bizə yazın, şahidi olduğunuz hadisələri çəkib göndərin