Ankara İsraillə barışığa gedir Yəhudi dövləti əlini uzadacaqmı?

Türkiyə İsrailin ixracına qoyulan embarqonu ləğv edə bilər. Qəzza zolağında atəşkəs davamlı olarsa, Ankara bunu etməyə hazırdır. Ola bilsin ki, prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan da ilk prezidentlik dövründə İsrailyönlü siyasət yürüdən Donald Trampın rəğbətini qazanmaq üçün belə addımlar atmağı düşünür. Bununla belə, yəhudi dövləti Ankaranın Osmanlı İmperiyasını dirçəltmək üçün layihə hazırlamasından narahatdır.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Türkiyə Xarici İqtisadi Əlaqələr Komitəsinin (DEİK) sədri Nail Olpak İsrailə qarşı tətbiq edilən ticarət məhdudiyyətlərinin mümkün ləğvini açıqlayıb:
“Əgər (Qəzza zolağında - NG) sülh daimi olarsa, biz İsraillə ticarəti bərpa edə bilərik",- dedi. “Əgər (Baş nazir Benyamin Netanyahu hökumətinin – NG) müəyyən mövqe tutmasına imkan verən səbəb aradan qaldırılarsa, İsraillə ticarət əlaqələri yenidən normallaşa bilər”.
Olpakın şərhi Ankaranın Qəzzada hərbi kampaniyanın başlaması ilə kəsilən yəhudi dövləti ilə diplomatik münasibətləri bərpa etməyə açıq olacağı ilə bağlı fərziyyələrə səbəb olub. “i24”-ün məlumatına görə, ticarət qadağalarını aradan qaldırmaq istəyi həm Türkiyə, həm də İsrailin yaxın tərəfdaşı olan Azərbaycanın vasitəçilik fəaliyyətinin nəticəsidir. Bu məlumata görə, Azərbaycan prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyev məhz iki ölkəni barışdırmaq niyyəti ilə dekabrda Qüdsə, daha sonra isə Ankaraya gedib.
İsrailə qarşı sanksiyaları Türkiyə Ticarət Nazirliyi ötən ilin yazında elan etmişdi. Nazirlik vurğuladı ki, ölkə “Qəzzada hərbi əməliyyatlar bitənə və Qəzzaya humanitar yardımın maneəsiz çatdırılması üçün şərait yaradılana qədər” Aralıq dənizi qonşusuna qarşı belə tədbirlər görür.
İxrac qadağası 54 növ sənaye malına tətbiq edilib. Rəsmi olaraq dərc edilmiş siyahıdan belə çıxır ki, məhdudiyyətlər poladdan, alüminiumdan və bəzi sənaye avadanlığından hazırlanmış məhsul növlərinə şamil edilir. Eyni zamanda, siyahılara sement, dəmir və poladdan hazırlanmış bütün növ tikinti materialları, armatur, fiber-optik kabellər, forkliftlər, ekskavatorlar və qranit daxildir.
Qismən iqtisadi təzyiq tədbirləri Fələstin tərəfdarlarının Ərdoğana qarşı tənqidlərini yumşaltmağa hesablanıb. Ona qarşı əsas şikayət neftin yəhudi dövlətinə tranzitini dayandıra bilməməsidir. İttihamlara cavab olaraq Ankara tankerləri dayandırmağa qanuni haqqı olmadığını bildirib.
İsrail və HƏMAS qrupu arasında atəşkəs rəsmi olaraq yanvarın 19-da qüvvəyə minib (bax NG, 01/20/25). Müqavilə Qəzzaya beynəlxalq humanitar yardım üçün quru kanallarını açdı və yəhudi dövlətinin bir ildən artıqdır ki, müxtəlif dərəcələrdə seçiciliklə anklavda apardığı gərgin döyüşləri yatırtdı.
Ola bilsin ki, Türkiyənin DEİK vasitəsilə İsraillə sürtüşməni azaltmaq niyyətini ifadə etməsinin səbəblərindən biri də Vaşinqtondakı yeni siyasi reallıq olub. ABŞ-nın 47-ci prezidenti İsrailin maraqlarının qeyd-şərtsiz müdafiəçisi kimi çıxış edir. Ərdoğanın bu yaxınlarda dediyi kimi, Türkiyə hökuməti üçün hazırda Trampla “dostluğu davam etdirmək çox vacibdir”.
“Seçkidə qələbə qazandıqdan bir gün sonra onunla görüşdüm, - deyə Ərdoğan qeyd edib. - Müvəqqəti danışıqlar apardıq”.
Türkiyə lideri Ağ evdə yeni komanda ilə bütün problemli məsələlərlə bağlı təmasları davam etdirəcəyinə söz verib.
Bununla belə, 2024-cü ilin dekabr ayından Suriyada hakimiyyət dəyişikliyinin sürətlə getməsinin nəticələrinə görə İsrail elitasının Türkiyəyə qarşı inamsızlıq hissi xeyli artıb. Yanvar ayı hesabatında Qüds Beynəlxalq və Təhlükəsizlik Məsələləri Mərkəzi (JCPA) mövcud qorxuları təsdiqləyən Qərb kəşfiyyat mənbələrinə istinad edib: Ərdoğan indi “Osmanlı İmperatorluğunu bərpa etmək” və “Orta bölgədə sünni qüvvələrinə nəzarət edən müasir bir sultan olmaq” planlarına qayıdıb”.
“Əvvəllər Osmanlı İmperiyasının bir hissəsi olan Qüds risk altındadır”, - deyə JCPA vurğulayır.
Digər araşdırma qruplarının hesabatlarında ən çox qeyd olunur ki, Türkiyəyə sadiq islamçı qrupların fəaliyyəti nəticəsində xüsusilə Suriya və İsrail sərhədində vəziyyət nəzarətdən çıxa bilər. Lakin JCPA xüsusi diqqət yetirir ki, Suriyanın faktiki lideri, “Heyat Təhrir əl-Şam” radikal qruplaşmasına komandanlıq edən Əhməd əl-Şaraa bir vaxtlar döyüşçülərinin təkcə Dəməşqə deyil, həm də Yerusəlimə çatmaq iqtidarında olduğunu bildirib.
Qəzzada hərbi kampaniyaya başladığı gündən faktiki olaraq nəzarəti altında olan ərəb ərazilərində gərgin vəziyyətlə üzləşən İsrail əl-Şaranın sözlərini və türk siyasətçilərinin eyforiyasını birbaşa öz milli təhlükəsizliyinə meydan oxumaq kimi qiymətləndirir. Bu, Ankaranın barışdırıcı siqnallarının bütün təsirini ləğv edə bilər.
Y. QACAR

Ana səhifəyə dön