Azərbaycan Körfəz regionu inteqrasiyası genişlənir

Zəngəzur Dəhlizi Körfəz ölkələrini böyükhəcmli beynəlxalq daşınmalara cəlb edəcək

Azərbaycanla Körfəz ölkələri arasında siyasi, iqtisadi, humanitar əlaqələr də son illərdə intensivləşərək yüksək səviyyəyə qalxıb. Respublikamızın Körfəz Əməkdaşlığı Şurasında (KƏŞ) yer almasından sonra əlaqələrin dinamikası daha da genişlənib. Küveyt, Bəhreyn, Səudiyyə Ərəbistanı, Qətər, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Omandan ibarət Körfəz Əməkdaşlıq Şurası Azərbaycanla ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələri artırmaq üçün müxətlif siyasi-iqtisadi qərarlar qəbul edib.

Yüksək səviyyəli qarşılıqlı səfərlərin əməkdaşlığın genişləndirilməsi baxımından önəmli rol oynayıb. Ölkəmizdə səfərdə olan Körfəz Əməkdaşlıq Şurasının baş katibinin və nümayəndə heyətinin Azərbaycanın dövlət başçısı səviyyəsində qəbul edilməsi bu region ölkələri ilə münasibətlərin strateji gündəliyinin daha da zənginləşdirib.

Prezident İlham Əliyev Səudiyyə Ərəbistanının “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına müsahibəsində KƏŞ ölkələri ilə əlaqələrin perspektivlərindən bəhs edərkən bildirib ki, münasibətlərimiz çox yaxşıdır, dostcasına və nəticəyönümlüdür. Həmin ölkələrlə güclü tərəfdaşlıq enerji, nəqliyyat, ticarət, turizm, kənd təsərrüfatı və digər sahələrdə daha da geniş xarakter almaqdadır. Bu təsisatın aparıcı üzvü olan BƏƏ-nin çox mühüm enerji şirkəti ADNOC Xəzər dənizində Azərbaycanın ən böyük qaz yataqlarından birinin səhmdarıdır. Eyni zamanda, SOCAR BƏƏ-də neft hasilatı layihələrindən birinin səhmdarına çevrilib. Səudiyyə Ərəbistanının aparıcı şirkətlərindən biri Xəzər sahilində suyun duzsuzlaşdırılması zavodunun inşasında tərəfdaşdır və dəniz suyunun içməli suya çevrilməsində öz nümunıəvi modelini ölkəmizdə quracaq.

BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanından “yaşıl enerji” sektoruna rekord investisiyalar

Əlaqələrin ən nümunəvi sahələrindən biri bərpaolunan enerjidə birgə sərmayə proqrmalarıdır. KƏŞ dövlətləri sırasında əsas sərmayədarlar kimi Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) və Səudiyyə Ərəbistanı şirkətləri Azərbaycanda böyükhəcmli investisiya yatırmaqla diqqəti cəlb edir. İmzalanmış müqavilələrə əsasən BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanı “yaşıl enerji” sektorunda istehsal-tədarük zəncirinin qurulmasına dərin töhfələr verir. Sərmayə təşviqi siyasətinə əsasən, Səudiyyə Ərəbistanının “ACWA Power” şirkəti Azərbaycanda 240 meqavat gücə malik külək elektrik stansiyasının yaradılmasına 290 milyon dollar sərmayə qoyub. Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin “Masdar” şirkətinin 230 meqavatlıq Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyasına 262 milyon dollarlıq sərmayə yatırıb. “Masdar”la cari ilin əvvəllərində imzalanmış sazişlərə əsasən, Biləsuvarda 445 MVt, Neftçalada 315 MVt gücündə iki günəş elektrik stansiyası və Qaradağda 240 MVt gücündə bir külək elektrik stansiyasının inşası nəzərdə tutulur. Ümumi sərmayə dəyəri 1 milyard dollar məbləğində qiymətləndirilən 3 layihənin təməlinin atılması bərpa olunan enerji sektorunda böyük sərmayə bumunun nümunəsi hesab edilə bilər.

Bundan başqa, “Masdar”la SOCAR arasında Naxçıvan Muxtar Respublikasında 500 MVt gücündə bərpa olunan enerji layihələrinin inkişafına dair Anlaşma Memorandumu imzalanıb.

Bütün bu təşəbbüslər sayəsində Azərbaycanda 2030-cu ilədək 6 giqavat Günəş və külək enerjisi hasil olunacaq. KƏŞ dövlətləri, həmçinin Qarabağda fəal şəkildə “yaşıl enerji” layihələrinə cəlb edilib. Səudiyyə Ərəbistanına və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə təşkil edilən ixrac missiyası iş adamları arasında əlaqələrin, Azərbaycan məhsullarının ixracının genişlənməsinə və ticari-iqtisadi mübadilələrin böyüməsinə əlavə imkanlar yaratmaqdadır.

Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Agentliyi (AZPROMO) ilə KƏŞ Ticarət Palataları Federasiyası (FGCCC) arasında qarşılıqlı əməkdaşlığa dair imzalanmış Anlaşma Memorandumuna əsasən, AZPROMO və KƏŞ arasında iqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün qarşılıqlı fəaliyyətin təşviqi və investisiyaların cəlb olunması, ticarət missiyalarının təşkil yolu ilə iqtisadi dövriyyələrin artırılması nəzərdə tutulur.

KƏŞ ölkələrinin Azərbaycana yatırdığı sərmayələr 4 milyard dolları ötüb

Hazırda Azərbaycan-KƏŞ əlaqələri geniş əməkdaşlıq portfeli üzərində fəal mərhələdə irəliləyir. KƏŞ ölkələri tərəfindən Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırılmış investisiyaların həcmi 4 milyard dollardan çoxdur. Ancaq həm ticarətdə, həm də sərmayələrdə imkanlar mövcud potensialdan qat-qat böyükdür. Yeni fürsətlər və motivasiyalar isə Azərbaycan iqtisadiyyatına Körfəz Ərəb Dövlətlərinin investisiya qoymaq marağını daha da artırır. Habelə ölkəmizdə fəaliyyət göstərən sənaye parklarında yaradılmış güzəştli rejimdən istifadə edərək istehsal müəssisələrinin yaradılmasında bu region dövlətlərinin iştirakı istisna deyil. Körfəz Ərəb Dövlətlərinin Əməkdaşlıq Şurasına üzv ölkələr Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin imkanlarından istifadə edə, Azərbaycan məhsullarının ixracı genişləndirilə bilər. Eləcə də Zəngəzur Dəhlizinin də ticari-kommunikasiya bağlantılarını artırması istisna deyil. Baş nazirin müavini Şahin Mustafayev avqustun 26-da Nazirlər Kabinetində Prezident İlham Əliyevin Vaşinqton səfərinə həsr olunmuş xüsusi iclasında bildirib ki, Cənubi Qafqazda sülh və əməkdaşlığın möhkəmlənməsi və kommunikasiyaların açılması Körfəz ölkələri-Naxçıvan-Cəbrayıl-Füzuli-Ağdam-Yevlax-Qara Dəniz avtomobil marşrutunu meydana çıxarmaqla KƏŞ dövlətlərini Qara Dənizə bağlayan yeni marşrut olacaq. İqlim və relyefinə görə bu marşrutun il boyu daimi fəaliyyət göstərəcəyini deyən Ş.Mustafayevin fikrincə, həyata keçirilən vacib infrastruktur layihələrindən biri Araz çayının üzərində inşa olunan avtomobil körpüləridir. Belə ki, Ağbənd-Kəlalə və Ordubad-Siyahrud yeni avtomobil körpüləri Şərqi Zəngəzuru Naxçıvanla birləşdirəcək əlavə bağlantı olmaqla yanaşı, region ölkələri, o cümlədən ərəb və Körfəz ölkələri arasında böyükhəcmli beynəlxalq daşımalara imkan yaradacaq.

Azərbaycan Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin kəsişməsində yerləşməsi və yükdaşımaların fasiləsiz şəkildə həyata keçirilməsi baxımından əhəmiyyətli infrastruktur imkanlarına malik olduğu üçün hər iki istiqamətdə tranzit yüklərin daşınmasında və aşırılmasında, ölkəmiz mühüm rola malikdir. Bu baxımdan, ölkəmiz çoxşəbəkəli nəqliyyat habında KƏŞ ölkələrini özünün ən yaxın təfdaşlarından biri kimi görür və qarşılıqlı kommunikativ bağlantılarda fəal işbirliyi təklif edir.

Ticari dövriyyə və turistlərin sayı artır

Hazırda Azərbaycan və Körfəz Əməkdaşlıq Şurasına üzv ölkələr arasında ticarət dövriyyəsi 200 milyon dollardan çoxdur. Son bir ildə bu rəqəm 30 faizə yaxın artıb. Ticarət mübadiləsinin həcminin böyüməsində nəqliyyat-tranzit sxemləri mühüm əhəmiyyət kəsb edir və bu baxımdan yeni nəqliyyat marşrutları əmtəə mübadilələrinin həcmini əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldəcək.

Son illərdə KƏŞ ölkələrindən Azərbaycana gələn turistlərin sayında isə rekord nəticələr qeyd  alınıb. 2024-cü ildə Azərbaycana dünyanın 196 ölkəsindən 2 milyon 626 min və ya əvvəlki illə müqayisədə 25,9 faiz çox əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxs gəlib ki, səyahətçilərin təxminən 15 faizi körfəz ölkələrinin vətəndaşlarıdır. 2025-ci ilin ötən 7 ayında körfəz ölkələrindən Azərbaycana gələnlərin turistlərin sayı isə 240 nəfərə yaxın olub. Həmin turistlərin sırasında kiçik və orta biznesin nümayəndələrinin olması isə Azərbaycandakı biznes iqlimi ilə daha yaxından tanış olmaq imkanı verir.

Göründüyü kimi KƏŞ ölkələri Azərbaycanın əsas iqtisadi strateji tərəfdaşına çevrilib və ölkəmizdə icra edəcəyi layihələr həm də iqtisadi və sosial məzmun kəsb edir. Bu cür layihələr iqtisadiyyatın sənaye sektorunun inkişafı və infrastrukturlar üçün xammal və ehtiyatlar sahəsində canlanmasnı təmin edəcək, yüzlərlə işçinin layihələrə cəlb olunması isə onların sosial rifahına töhfələr verəcək.

E.CƏFƏRLİ