Azərbaycan mətbuatının 150 yaşı: Hansı istiqamətlərin inkişafı ləngiyir? MEDİA RƏHBƏRLƏRİ AÇIQLADI FOTO

Bugünkü Azərbaycan mətbuatında qlobal media mühitinə inteqrasiya prosesi sürətlə getsə də, bəzi sahələrdə hələ də geriləmələr və çatışmazlıqlar mövcuddur. Rəqəmsal media alətlərinin geniş yayılması, sosial şəbəkələrin informasiya mənbəyi kimi aktuallaşması jurnalistikanın formasını dəyişib və yeni yanaşmalar tələb edir. Bununla belə, klassik xəbər təqdimat formatlarında, mənbəyə istinad, fakt yoxlanılması və dərin təhlil kimi əsas prinsiplərdə hələ də müəyyən boşluqlar qalmaqdadır.

Eyni zamanda, bəzi media qurumlarında ixtisaslaşmış jurnalistika, məsələn, iqtisadi, hüquqi, idman, sarı, publisistik və ya araşdırma jurnalistikası kimi sahələrin inkişaf sarıdan ləngidiyi görünür. Digər tərəfdən, bəzi redaksiyalar fərqlənmək və auditoriya toplamaq üçün məhz konkret sahəyə yönəlməyi – ixtisaslaşmanı – üstün tutur. Lakin bu yanaşma bəzən kontentin şablonlaşmasına və jurnalistlərin yalnız bir istiqamətdə məhdudlaşmasına da səbəb olur.

Bəs, bu gün Azərbaycan jurnalistikası müasir dünya jurnalistikasının standartlarına tam uyğunlaşa bilibmi? İxtisaslaşma media orqanlarının inkişafına səbəb olur, yoxsa şablonlaşmanı artırır?

Mövzu ilə bağlı “Bakıvaxtı.az” xəbər portalının baş redaktoru Qalib İbrahimoğlu Avtosfer.az-a açıqlamasında bildirib ki, bu gün Azərbaycan jurnalistikası inkişaf dövrünü yaşayır:

“Amma etiraf edək ki, ölkə mediasında jurnalistikanın bütün sahələri müasir dünya jurnalistikasına tam uyğunlaşmayıb. Bəzi sahələrdə irəliləyişlər var, bunu danmaq olmaz, bununla belə bir sıra istiqamətlərdə hələ də çatışmazlıqlar mövcuddur.

Dünya jurnalistikasına uyğunlaşan sahələri sıralasaq, öndə onlayn jurnalistika gələr. Belə ki, veb saytlar, sosial media platformalarında fəaliyyət göstərən media qurumları artıq rəqəmsal alətlərlə işləyir.

Mobil jurnalistika da inkişafdadır. Məsələn, bəzi yeni media qurumları mobil telefon vasitəsilə reportaj hazırlayır, bu isə texnologiyanın tətbiqinə işarədir.
Qeyd etdiyimiz kimi, bununla yanaşı uyğunlaşmayan sahələr də az deyil. Məsələn, Azərbaycan mətbuatında araşdırma yazılarına nadir hallarda rast gəlinir. Bu sahənin zəifliyi göz önündədir. Nədənsə, jurnalistlərimiz dərin, sistemli, faktlara əsaslanan və cəmiyyətin marağında olan araşdırmalara az üstünlük verirlər.

Jurnalistikada ixtisaslaşmaya gəlincə, Azərbaycan mətbuatında iqtisadiyyat, hüquq, elm və texnologiya, ətraf mühit sahələrində ixtisaslaşmış jurnalistlərimiz azdır. Bu isə məlumatların ötəri, qeyri-peşəkar təqdimatına gətirib çıxarır”.

Baş redaktor əlavə edib ki, yeni nəsil jurnalistlər əsasən sosial yönümlü, eləcə də mədəniyyət və şou xəbərlərinə üstünlük verirlər:

“Bəzi jurnalistlər hələ də senzura, təqib və təzyiqdən çəkinir, bu isə təbii ki, müstəqil və kəsərli jurnalistikanın inkişafına mane olur. Bundan başqa, mətbuatımızda mənbə yoxluğu açıq hiss olunur. Bəzi rəsmi məlumatlara çıxışda çətinlik çəkirik, bəzi dövlət qurumlarının məlumatları qapalı saxlaması obyektiv jurnalistikanın işinə əngəl olur.
Hesab edirəm ki, jurnalistikada ixtisaslaşma olmalıdır. Təbii ki, ixtisaslaşmanın düzgün tətbiqi media subyektlərinin inkişafına gətirib çıxarar. Sahə üzrə ixtisaslaşan jurnalistlər ilk növbədə mövzunu daha dərindən təhlil edir. İxtisaslaşan jurnalist oxucuya, tamaşaçıya keyfiyyətli məlumat çatdırır. Bundan başqa, ixtisaslaşma, jurnalistin özünü ekspertə çevirir.

Bununla belə, jurnalistin bütün sahələrdən məlumatlı olması, həm onun özü, həm də çalışdığı mətbuat orqanının işinə yarayar”.

“BakuPost.az” saytının rəhbəri Elçin Zahiroğlunun fikrincə, son illər Azərbaycan jurnalistikasında texnoloji və forma baxımından xeyli dəyişikliklər baş verib:
“Jurnalistlərin nəzəri bilikləri, praktik vərdişləri və peşəkarlıq səviyyəsinin artırılması üçün xeyli layihələr həyata keçirilib.

Bu baxımdan MEDİA-nın ADA ilə birgə keçirdiyi təlimlərinin rolunu xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu təlimlər jurnalistlərimizə xarici mütəxəssislərin təcrübəsi ilə tanış olmaq və ondan yararlanmaq, eyni zamanda dünyanın inkişaf etmiş media resurslarının iş prinsiplərini öyrənmək, öz fəaliyyətlərində bunu tətbiq etmək baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Bununla yanaşı, sosial media platformalarından istifadə, internet televiziyası və podkastlar beynəlxalq jurnalistikaya yaxınlaşmaq yönündə cəhdlərin bir hissəsidir.

Nəzərəçarpan keyfiyyət dəyişikliklərinə rəğmən, müəyyən problemləri də qeyd etmək lazımdır.

Məsələn, Azərbaycanda araşdırma jurnalistikası zəif inkişaf edib. Standartlara uyğun, jurnalistikanın tələblərinə cavab verən və cəmiyyəti narahat edən məsələlərlə bağlı araşdırmalara nadir hallarda rast gəlinir”.

Jurnalist qeyd edib ki, ölkədə hələ də məlumat almaq, müəyyən qaynaqlardan vaxtında əldə etmək müşkül məsələ olaraq qalır:

“Bu da hazırlanan məlumatların səthi xarakter daşımasına gətirib çıxarır. Bundan əlavə, hələ də Bakı mərkəzli jurnalistika dominantdır. Regionlarda peşəkar kadr az, infrastruktur zəifdir. Düzdür, zaman-zaman regionlarda jurnalistikanın inkişafı üçün müəyyən addımlar atılıb, layihələr icra olunub, amma hazırkı vəziyyət bugünkü reallıqlarla ayaqlaşmır”.

“Yeni Çağ” Media Qrupunun rəhbəri Aqil Ələsgərin sözlərinə görə, Azərbaycan mediası dünya mətbuatının bir parçasıdır:

“Yəni Azərbaycan mətbuatını dünya mediasından ayırmaq, ayrı bir qalaktika kimi düşünmək düzgün deyil. O baxımdan, dünyada media ilə bağlı nə baş verirsə, Azərbaycanda da özünü göstərir. Təbii ki, bizim də özünəməxsus xüsusiyyətlərimiz var. Azərbaycan mədəniyyətindən irəli gələn bəzi məqamlar var ki, əlbəttə ki, bu bizim mətbuatımıza da sirayət edir.

Çatışmazlıq? Bütün sahələrdə çatışmazlıq var. Məncə, bu gün Azərbaycan mediasının ən böyük çatışmazlığı kadr potensialıdır. Yetərincə yerində olmaması və xüsusilə gənc jurnalistlərin daha asan yollarla xəbər əldə etmək cəhdləridir. Özlərini çətinə vermədən xəbər hazırlamağı adət ediblər. Hərbi jurnalistika, araşdırma jurnalistikası və digər məsələlərdə əksikliklərimiz var. Amma bütün bunlar da keçicidir və zamanla o boşluqlar da Azərbaycanda yerini dolduracaq. Mən hesab etmirəm ki, ixtisaslaşmış medianın da media subyektlərinin inkişafına və ya şablonlaşmasına hansısa bir mənada təsiri olar”.

Aqil Ələsgər əlavə olaraq qeyd edib ki, dünyanın hər yerində ixtisaslaşmış media var:

“Bu, ənənəvi mediadan fərqli olaraq bir az sahəvi məsələlərdir. O sahənin həm də inkişafına yönələn media prosesidir. Ümumilikdə, demək olar ki, Azərbaycan mediası bugün 20-30 il əvvəlki media deyil. Kifayət qədər mərhələlərdən keçib və ağır mərhələlərdən keçib. Bu gün “Media haqqında” qanun və ona edilən əlavə dəyişikliklər, jurnalist hüquqlarının əvvəlki illərdən daha çox qorunması məsələləri və digər məsələlər əslində bu gün Azərbaycan dövlətinin də mediaya olan ciddi qayğısını göstərməkdədir.

Bu baxımdan hesab edirəm ki, Azərbaycan mediası öz inkişaf mərhələsinə qədəm qoymaqdadır”.

Qeyd: Material Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) maliyyə dəstəyi ilə “İnsan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, vətəndaşların hüquqi, siyasi mədəniyyət səviyyəsinin yüksəldilməsi, sosial və siyasi fəallığının artırılması” istiqaməti üzrə hazırlanıb.

Müəllif: Eltac Zülfüqaroğlu