Icma.az
close
up
RU
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: Zərurətdən doğan istiqlal

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: Zərurətdən doğan istiqlal

Icma.az, Oxu.az portalına istinadən məlumat verir.

"Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti birdən-birə yaranmadı. Ümumiyyətlə, həyatda heç nə birdən-birə yaranmır, bunun üçün zərurət olmalıdır".

Bunu Oxu.Az-a açıqlamasında filologiya elmləri doktoru, Əməkdar jurnalist Qərənfil Dünyaminqızı deyib.

O bildirib ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə aparan yol 1917-ci ildən keçsə də, əslində, bu proses daha əvvəllərdən - ilk növbədə "Əkinçi" qəzetindən başlayıb. 1905-ci il inqilabı, Oktyabr Manifesti, 1907-ci ildən etibarən ana dilli mətbuatın aktivləşməsi, "Füyuzat", "Həyat", "Açıq söz" kimi nəşrlərin meydana çıxması cəmiyyətimizdə milli özünüdərk prosesini sürətləndirdi. Tədqiqatçılar bu səbəbdən cümhuriyyətə aparan yolun əsas başlanğıc nöqtəsini 1907-ci il hesab edirlər".

O qeyd edib ki, bu proseslər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasını zəruri etdi və nəticədə 1918-ci il mayın 28-də Tiflisdə İstiqlal Bəyannaməsi imzalandı:

"Cümhuriyyət elan olunsa da, dərhal Bakıya köçə bilmədi. Hökumət müvəqqəti olaraq Gəncəyə köçdü, çünki Bakıda rus-bolşevikləri, ermənilər və təəssüf ki, içimizdən çıxmış, "millətimizdən olan" bolşeviklər bu prosesə mane olurdu".

Onun sözlərinə görə, Gəncədə fəaliyyət göstərən cümhuriyyət hökuməti qısa müddətdə maariflənmə sahəsində əhəmiyyətli addımlar atdı:

"Maarif naziri Nəsib bəy Yusifbəyli milli təhsil istiqamətində mühüm qərarlar qəbul etdi. Təhsil sahəsində milliləşmə prosesi başlandı. Bu, məktəblərə və ali təhsil müəssisələrinə də tətbiq olundu".

"1918-ci ilin sentyabrında isə Qafqaz İslam Ordusunun komandanı Nuru Paşanın rəhbərliyi ilə Bakı azad edildi və hökumət paytaxta köçdü. Beləliklə, Cümhuriyyətin Bakı dövrü başlandı", - deyə o bildirib.

Q.Dünyaminqızı bildirib ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti bir çox ilklərə imza atıb və xüsusilə bu dövrdə təhsil sahəsində mühüm islahatlar həyata keçirilib:

"Cümhuriyyət hökuməti 100 azərbaycanlı gənci ali təhsil almaq üçün Avropa ölkələrinə göndərdi. Bakı Dövlət Universitetinin yaradılması ilə bağlı 1919-cu ilin noyabrında müzakirələr və universitetin, - o zamankı adı ilə Darülfünün ilk tədris ili başladı. Eyni zamanda, Qori Müəllimlər Seminariyasının tatar şöbəsi Qazaxa köçürüldü. Bu işdə Firudin bəy Köçərli, Səfərəli bəy və digər ziyalılarımız mühüm rol oynadılar".

Müsahibimiz əlavə edib ki, cümhuriyyət dövründə milli ordu yaradıldı, zabit heyətinin hazırlanması üçün kurslar təşkil olundu və bu işdə Türkiyədən dəstək alındı:

"Həmçinin Qızlar və Oğlanlar gimnaziyaları fəaliyyətə başladı, yeni dərsliklər, proqramlar hazırlandı.

Parlament qısa müddət ərzində 270-dən çox qanunu müzakirəyə çıxardı və onlardan 230-u qəbul olundu. Ən önəmli qərarlardan biri isə senzuranın ləğvi oldu.

Azərbaycan mətbuatı ilk dəfə senzurasız fəaliyyət göstərməyə başladı. 1918-ci ilin noyabrında mətbuat haqqında nizamnamə qəbul edildi. Bu sənədin özü də parlamentdə qızğın müzakirələrə səbəb olmuşdu".

Qərənfil Dünyaminqızı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qadın hüquqları sahəsində də dünyaya nümunə olduğunu vurğulayıb:

"Azərbaycan qadınına səsvermə hüququ verildi. Bu, hətta ABŞ və bir çox Avropa ölkələrindən öncə baş verdi. Şəfiqə xanım Əfəndizadə parlamentdə çalışmış ilk azərbaycanlı qadın idi. Şəfiqə xanım Qaspıralı məktəbəqədər təhsilin inkişafında mühüm rol oynadı. Məryəm xanım Bayraməlibəyova bölgələrdə qız məktəblərinin yaradılmasına öncüllük etdi".

Sonda Q.Dünyaminqızı bu tarixi irsin qorunmasının vacibliyini vurğulayıb:

"Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Şərqdə ilk parlamentli respublika olaraq bir günəş kimi doğdu. Biz bu gün həmin cümhuriyyətin varisləriyik və bu bayrağı daima uca tutmalıyıq. Hər kəs - müəllim, həkim, mühəndis, siyasətçi öz sahəsində bu dəyərləri yaşatmalı, dövlətçiliyimizi möhkəmləndirməlidir".

Aləmdə Nəsib

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:70
embedMənbə:https://oxu.az
archiveBu xəbər 28 May 2025 13:55 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Naməlum obyekt Saturna çırpılır...

12 İyul 2025 21:16see200

Onlar jurnalistikaya aid olmayan tapşırıqları yerinə yetirirmişlər Mətbuat Şurası bəyanat yaydı

12 İyul 2025 13:18see185

Kəpəz yenə sponsorsuz qaldı Namiq Qədirov klubu tərk etdi, maliyyə problemi yarandı

12 İyul 2025 16:20see125

JLonun konsert üçün tələbləri məlum olub

13 İyul 2025 08:17see125

Deputat: Əbu Dabi görüşü birbaşa təmasların sülhə aparan ən real yol olduğunu göstərdi

13 İyul 2025 04:14see120

Keçmiş sevgilisini unutmaq üçün dağlara çıxan çinli...

12 İyul 2025 22:14see118

Rusiya qonşu ölkələrdə gərginlik yaratmağa çalışır

12 İyul 2025 16:44see117

Zaxarova Departamentin bu qərarını lağa qoydu

14 İyul 2025 03:42see117

“Mənim dövrümdə yaxşı pul verilirdi” Zülfüqarovun konserv açıqlamasına Məmmədyarovdan cavab

12 İyul 2025 22:07see116

41 yaşını qeyd edən Vüsalə Əlizadə bahalı hədiyyələrini nümayiş etdirdi

12 İyul 2025 15:32see116

Daha bir ölkədə azərbaycanlılara basqın: Kimi axtarırlar?

13 İyul 2025 01:19see115

Bir neçə gün öncə özünü güllələmişdi, müalicə üçün Türkiyəyə aparıldı

12 İyul 2025 13:57see115

“İstəyirəm, Polad Həşimovun Xatirə muzeyi yaradılsın”

12 İyul 2025 13:20see115

Yamal 18 yaşını harada qeyd edəcək?

12 İyul 2025 16:57see114

Bələdiyyə sədrindən gözlənilməz addım FOTO

13 İyul 2025 23:42see114

İtaliya hökuməti ABŞ ilə tarif razılaşmasına ümid edir

12 İyul 2025 23:08see114

KİV: Putin İranın uran zənginləşdirməsini tamamilə qadağan edən razılaşmanı dəstəkləyir

12 İyul 2025 15:46see113

Milli Çinə rəqib oldu

13 İyul 2025 01:24see113

Regionda marağı olan güclər Azərbaycanın mövqeyi ilə hesablaşmağa məhkumdur RƏY

12 İyul 2025 12:35see111

Faciəvi şəkildə ölən kişilər sahədə işləməyə gedirmiş Video

13 İyul 2025 20:23see111
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri