Azərbaycanda kitab oxumaq vərdişi niyə sıradan çıxır? YAZAR SƏBƏBLƏRİ AÇIQLADI

Müasir dövrdə texnologiyanın sürətli inkişafı və rəqəmsal medianın geniş yayılması insanların informasiya əldəetmə üsullarını dəyişib. Bu kontekstdə ortaya belə bir sual çıxır.

İnsanlar niyə kitab oxumağa maraq göstərmir? Kitab oxuma vərdişinin azalmasının əsas səbəbləri nələrdir?

Mövzu ilə bağlı sosioloq Lalə Mehralı bildirib ki, mütaliə həvəsi insanın zəkasına, zehninə, analiz qabiliyyətinə, təxəyyülünə, empatiyasına müsbət təsir edir:

“Əgər yaradıcılığınızı, iş potensialınızı artırmaq üçün bir yol axtarırsınızsa, mütaliənizi artırın. Əgər cismani sağlamlığımızın rəhni idmandırsa, mütaliə də ruhumuzun idmanıdır. Çünki idman bədənimizi gücləndirdiyi kimi, oxumaq da zehnimizi gücləndirir. Biz mütaliə edərkən beynimizlə məlumatları emal edirik, bizə lazım olan informasiyaları yaddaşımızın bir küncünə həkk edirik. Bunu edərkən yaddaşa və qavramağa kömək edən beyin əzələlərimizi məşq etdiririk. Daha çox oxuduqca ustalaşırıq, getdikcə yaddaşımız daha möhkəm olur. Yəni, mütaliə etmək zehnimizi iti saxlamaq üçün əla üsuldur. 

Kitab oxumaq vərdiş halını alarsa, oxuyan insan mütləq faydasını görəcək. Bir kitabı mütaliə etməklə nə mədəni, nə ziyalı, nə intellektual ola bilmərik. Bəzən görürük ki, bir kitabı oxuyan insan buna alışa bilmədiyini, bezdiyini, adaptasiya olmadığını deyir. Kitabı sevmək üçün oxumaq vərdiş halını almalıdır, vərdişi qazanmaq üçün isə ilk oxuyacağımız kitabı düzgün seçməyimiz şərtdir. Çünki vərdiş formalaşdırmaq üçün oxunacaq ilk kitab oxucunu yormamalı və zövqünə uyğun olmalıdır.  Araşdırmalara görə, bir davranışın vərdiş halına gəlməsi üçün 21 gün təkrarlanması lazımdır. Ən azı 21 gün müntəzəm olaraq kitab mütaliə edilərsə, oxuma vərdişi formalaşacaq”. 

Sosioloq əlavə olaraq qeyd edib ki, təəssüf ki, internet əsrində kitab mütaliəsi ikinci plana keçərək yoxa çıxmaq üzrədir:

“Əvvəl bizə lazım olan məlumatları ensiklopediyadan, kitablardan öyrənirdiksə indi bunun üçün ilk internetə baxırıq. İnternet işimizi asanlaşdırıb, amma mədəni bacarıqlarımızı, zövqümüzü, oxumaq alışqanlığımızı məhv edib. Biz asanın arxasınca qaçıb özümüzü çətinə salırıq əslində.

Çünki mütaliəsiz insan cansıxıcı olur, ünsiyyət bacarığı, yaxşı söhbət yoldaşlığı olmur. Bu da zamanla tənhalığa, ünsiyyətsizliyə, sosial şəbəkə asılılığına yol açır”.

Yazıçı Aysel Əlizadənin fikrincə, bir ölkənin mədəniyyət siyasəti formalaşdırır:

“Parlamentdə mədəniyyət komitəsi və Azərbaycanın Mədəniyyət Nazirliyi mövcuddur. Dövlətin kitab siyasəti də bu çərçivədə yer alır və övladları oxutdurmaq ciddi məsuliyyət tələb edir. Bu məsələyə ciddi proqramlı şəkildə yanaşılır və kitab hər sahədə təbliğ olunur. Kitab oxuma vərdişi necə yaranır? Vərdiş işə cəlb etməklə yaranır. Bunun üçün işlər görüb planlar qurulur, proqramlar hazırlanır. Lakin əgər mədəniyyət və kitab siyasəti ayrı-ayrı sahələrə bölünürsə, bu, əhalinin kitab oxuma vərdişinin azalmasına səbəb olur”.

Eltac Zülfüqaroğlu