Azərbaycanda siyasi musiqilər: YAP ın himni necə yazıldı...

Siyasi partiyaların seçdiyi musiqi onların ideoloji istiqamətini və dəyərlərini əks etdirir. Tarixən mühafizəkar partiyalar milli motivlərə üstünlük verib, sol ideologiyalı partiyalar isə inqilabi və üsyankar ruhlu mahnılardan istifadə ediblər. Buna ABŞ-də Respublikaçılar partiyası milli marşlara və vətənpərvər motivlərə əsaslanan musiqi seçimləri, Demokratlar daha çox populyar və müasir mahnıları kampaniyalarına daxil edilən musiqilərdən istifadəsini nümunə kimi göstərmək olar. Fransa və İtaliyanın sol partiyalarında isə tez-tez “Bella Ciao” ​​kimi tarixi inqilab mahnılarından istifadə edərək öz ideoloji köklərinə istinad edirlər.

Seçki kampaniyalarında musiqinin əsas funksiyalarından biri identifikasiya, yəni partiyanın kimliyini təyin etmək və onu seçicilərin gözündə simvola çevirməkdir. Bundan başqa, musiqi motivasiyaedici və səfərbəredici xüsusiyyətə malikdir. Yaxşı seçilmiş bir kampaniya himni seçiciləri hərəkətə gətirir, onları partiyaya emosional olaraq bağlayır.

Siyasi partiyaların musiqi seçimləri yalnız seçki kampaniyaları dövründə deyil, həm də uzun müddət perspektivdə onların siyasi və təsirini gücləndirir. Partiya layihələrində, yürüşlərdə və konqreslərdə səsləndirilən himnlər kollektiv kimlik formasında təşkilat və tərəfdarları bir-birinə sıx bağlaya bilir.

Bu cür musiqi yalnız partiyanın yox, bütövlükdə bir xalqın mübarizəsini əks etdirən simvola çevrilə bilər. Bura misal kimi 1960-cı ildə Martin Lüter Kinqin azadlıq hərəkatı zamanı istifadə olunan "We Shall Overcome" musiqisi ABŞ-də vətəndaş hüquqlarının müdafiəsinin simvoluna çevrilməklə yanaşı Cənubi Afrikada aparteid rejiminə qarşı, Şərqi Avropada azadlıq hərəkatlarında və hətta 1989-cu ildə Çin etirazlarında bu musiqidən istifadə olunub.

Digər tərəfdən, demokratik hərəkatlar və inqilabi qruplar musiqidən güclü bir motivasiya mənbəyi kimi istifadə etmişlər. Məsələn, 1989-cu ildə Çexoslovakiyada baş verən “Məxməri inqilab” zamanı musiqi xalqının həmrəyliyini ifadə edən əsas vasitələrdən biri olmuşdur.

Azərbaycanda isə vəziyyət bir qədər fərqlidir. Belə ki, ölkədə fəaliyyət göstərən 26 siyasi partiyanın bir neçəsinin himni var.

Modern.az “Siyasi musiqilər” rubrikası çərçivəsində Yeni Azərbaycan Partiyasını himninin necə yazıldığını araşdırıb.

Yeni Azərbaycan Partiyası "91-lər"in müraciəti əsasında 1992-ci il noyabrın 21-də Naxçıvanda Heydər Əliyevin sədrliyi və 550 nəfərdən ibarət təşəbbüs qrupunun iştirakı ilə keçirilən təsis konfransı ilə yaradılıb 1992-ci il dekabrın 18-də Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən rəsmi qeydiyyata alınıb. Bu gün YAP 744 min üzvlə Azərbaycanda ən böyük siyasi partiyadır.

Partiyanın himni isə təşkilat yarandıqdan 30 il sonra yazılıb. İlk dəfə isə 27 mart 2024-cü ildə Heydər Əliyev Sarayıda canlı olaraq səslənib. Partiyanın rəsmi muqisinin sözləri Əməkdar incəsənət xadimi Baba Vəziroğluna, musiqisi isə Xalq artisti, “Şöhrət” mükafatı lauratı Faiq Şücəddinova aiddir.  

Faiq Şücəddinov himnin yazılması ilə bağlı xatirələrini bizimlə bölüşərək qeyd edib ki, himni yazdıqdan sonra onu ilk Tahir Budaqova təqdim edib. Samir Cəfərov da himnə ilk qulaq asanlardan olub. Yekun olaraq bəyənilib və proses başlanılıb. Himn yazılarkən Üzeyir Hacıbəylinin yaradıcılığından ilahmlandığını qeyd edən F. Şücəddinovun sözlərinə görə, himnə qulaq asan hər kəs Üzeyirin ruhunu orada hiss edə bilər.

Himni ilk ifa edənlər Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestr və Opera Balet Teatrının xor qrupu olub və onların iştirakı ilə yazılıb.

Bu siyasi musiqinin dramaturji gedişatı da yaddaqalan hesab edilir. Gedişatda aşağı notlardan bariton ifalar, kuliminasiyada isə qadınların sapronada oxuduğunu görmək mümkündür.

Orkestr üçün yazılan bəstədə nəfəsli alətlər, skripkalar əsas rolda çıxış edir.  

Faiq Şücəddinov himn haqqnda xatirələrində qeyd edir ki, xaricdə dərs dediyi vaxtlar ilk dəfə YAP-ın himnini auditoriyada səsləndirəndə bütün dünyadan müəllimlər, tələbələr bu himnə heyranlıqlarını gizlədə bilmədilər.

Himnin bəstəsi bitdikdən sonra o, Baba Vəziroğluna təqdim edilir. Yazıçı bu haqda saytımıza bildirib ki, bəstənin birinci yazılması sözlərin yazılmasını bir az çətinləşdirib: “Buna baxmayaraq YAP-ın qısa, lokanik şəkildə cəmiyyətimizdə, dövlətimizdə, siyasətimizdə oynadığı rolu bədii obraz və ifadələrlə əks etdirmək məqsədini yerinə yetirməyə çalışdım. Deyilənə görə də çox yaxşı alınıb”

Himnin ilk misralarında vətənpərvərlik və dövlətçilik motivləri yer alır:

"Ayağın altda müqəddəs torpaq,
Başının üstündə üç rəngli bayraq."

Burada Azərbaycan torpağı müqəddəs dəyər kimi təqdim edilir və dövlətin əsas rəmzi olan üçrəngli bayrağın vurğulanması vətənə sədaqət mesajını gücləndirir. Bu, himnin əsas təməl prinsiplərindən biridir. Belə ki, YAP yalnız bir siyasi təşkilat deyil, həm də milli birliyin və dövlətçilik prinsiplərinin qoruyucusu kimi təqdim olunur.

Azərbaycan siyasi ənənəsində torpaq və bayraq anlayışları xüsusi önəm daşıyır və dövlətçiliklə vəhdət təşkil edir. YAP himni də bu ənənəyə uyğun şəkildə torpağa və bayrağa hörməti ifadə edərək partiyanın dövlətçiliyin keşiyində durduğunu göstərir.

YAP-ın siyasi ideologiyasının ən mühüm dayaqlarından biri Ümummilli Lider Heydər Əliyevin irsidir. Himnin bir neçə yerində bu vurğulanır:

"Heydərdən qüdrət, ilham aldıq biz,
Sənə bağlıdır gələcəyimiz."

"Heydərlə qoşa çəkilir adın,
İlhamla sən yaşa Yeni Azərbaycan!"

Bu misralarda Heydər Əliyevin partiyanın və Azərbaycanın qurucu lideri kimi göstərilir. Onun adı “Qüdrət” və “İlham” sözləri ilə assosiasiya edilir ki, bu da Heydər Əliyevin güclü lider obrazını möhkəmləndirir.

Digər tərəfdən, Prezident İlham Əliyevin adı da Heydər Əliyevlə birlikdə anılır. “İlhamla sən yaşa” ifadəsi hakimiyyətin davamlılığını və İlham Əliyevin partiya və ölkə üçün əhəmiyyətini vurğulamaq məqsədi daşıyır. Himndə təqdim edilən mövzulardan biri də YAP-ın xalqın dəstəyini qazanan siyasi hərəkat olmasıdır:

"Sən millətin haqq sədası,
Milyonların partiyası,"

Bu ifadələr YAP-ın özünü xalqın təmsilçisi və milli iradənin daşıyıcısı kimi təqdim etməsi üçün mühüm elementlərdir. “Millətin haqq sədası” ifadəsi partiyanın xalqın haqqını qoruyan bir qurum olduğu mesajını verir. “Milyonların partiyası” isə geniş xalq dəstəyini və partiyanın kütləvilik prinsipinə əsaslandığını göstərir.

Bu misra haqqında himnin sözlərini yazan Baba Vəziroğlu belə deyib: "Partiyalar həmişə hansısa korporativ birliklərin, müəyyən şəxslərin marağğına xidmət etsə də, mənim üçün Yeni Azərbaycan Partiyası bütün xalqındır. Bunu da himndə bildirməyi özümə borc bildim". 

Bu cür ifadələr siyasi musiqilərdə tez-tez rast gəlinən bir üslubdur. Partiyalar öz populyarlığını və legitimliyini vurğulamaq üçün xalq dəstəyinə istinad edirlər. YAP-ın himni də bu metoddan istifadə edərək partiyanı xalqın istəklərini ifadə edən əsas siyasi qüvvə kimi təqdim edir.

Himnin digər bir mühüm aspekti gələcək hədəflərin və ümid mesajının vurğulanmasıdır:

"Bu günümüz, sabahımız,
Ümidimiz, pənahımız,
Bu xalqa həyan Yeni Azərbaycan!"

Burada partiya yalnız indiki dövr üçün deyil, gələcək üçün də ümid və güvən mənbəyi kimi təqdim olunur. “Pənahımız” sözü, partiyanın yalnız siyasi qurum deyil, həm də xalqın çətin zamanlarda güvənə biləcəyi bir sığınacaq kimi görüldüyünü ifadə edir.

Himndə Azərbaycanın beynəlxalq tanınması və partiyanın bu prosesdə oynadığı rol da vurğulanır:

"Vətəndir andın, qalib yarandın,
Dünya tanıdı Azərbaycanı."

Burada YAP-ın qalibiyyətlə və qlobal arenada uğur qazanmaqla assosiasiya edilməsi diqqət çəkir. Partiya özünü təkcə ölkədaxili siyasi qüvvə kimi deyil, həm də Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmasına töhfə verən əsas amil kimi təqdim edir.

Azərbaycanın son illərdə beynəlxalq aləmdə daha tanınan bir ölkəyə çevrildiyi doğrudur. Xüsusilə enerji siyasəti, Qarabağ münaqişəsinin həlli və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq bu tanınmada mühüm rol oynayıb. Himnin bu hissəsi partiyanın həmin proseslərdəki rolunu vurğulamaq üçün yazılıb.

Bu himn YAP-ın özünü necə gördüyünü və ictimaiyyətə necə təqdim etdiyini göstərən siyasi bir manifest rolunu oynayır. O, həm daxili səfərbərlik, həm də partiyanın ideoloji prinsiplərini möhkəmləndirmək üçün istifadə olunan bir vasitədir.

Siyasi musiqilər ümumiyyətlə partiyanın dəyərlərini, gücünü və legitimliyini təsdiqləmək üçün yazılır. YAP-ın himni də bu kontekstdə partiyanın əsas prinsiplərini nümayiş etdirən bir sənəd kimi qəbul edilə bilər.