Bakıda tibbi tullantıların beynəlxalq standartlara uyğun zərərsizləşdirildiyi ilk xüsusi məntəqədən REPORTAJ

Bakı, 21 noyabr, Pərvanə Qafarova, AZƏRTAC

Dünyada tibbi tullantıların idarə olunması insan sağlamlığı və ətraf mühitin qorunması baxımından çox önəmlidir. BMT və onun müvafiq qurumları tibbi tullantıların yalnız beynəlxalq standartlara uyğun müəssisələrdə zərərsizləşdirilməsini tövsiyə edir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına əsasən, səhiyyə fəaliyyəti nəticəsində yaranan tullantıların təxminən 85 faizi adi məişət tullantılarına bənzər və təhlükəsiz hesab edilir. Lakin səhiyyə müəssisələrində yaranan tullantıların təxminən 15 faizi xüsusi təhlükəli hesab olunur. Yanlış idarə olunan tibbi tullantılar infeksion xəstəliklərin yayılmasına və ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb ola bilər.

Bakıda ilk dəfə olaraq istifadəyə verilmiş və tibbi tullantıların beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə zərərsizləşdirildiyi xüsusi məntəqə məhz bu beynəlxalq tövsiyələr və standartlar əsasında fəaliyyət göstərir. Bu məntəqə ölkəmizdə tibbi tullantıların idarə olunması sahəsində mövcud boşluğu dolduran, ekoloji təhlükəsizliyi artıran və sağlamlığın qorunmasına mühüm töhfə verən yeni infrastruktur nümunəsidir.

AZƏRTAC-ın əməkdaşları Bakıda ilk dəfə tibbi tullantıların beynəlxalq standartlara uyğun zərərsizləşdirildiyi məntəqədən reportaj hazırlayıb.

“Təmiz Şəhər” ASC-nin şöbə müdirinin müavini Elnur Əliyev AZƏRTAC-a açıqlamasında bildirib ki, Bakıda tibbi tullantıların beynəlxalq standartlara uyğun zərərsizləşdirilməsi üçün yeni sterilizasiya məntəqəsi 2025-ci ildən fəaliyyətə başlayıb. Onun sözlərinə görə, müəssisə B və C kateqoriyalarına aid — təhlükəli və xüsusi təhlükəli tibbi tullantıların qəbulunu və ekoloji baxımdan təhlükəsiz şəkildə zərərsizləşdirilməsini həyata keçirir.

“Məntəqəyə daxil olan tullantılar əvvəlcə xüsusi soyuducularda saxlanılır. Daha sonra onlar xırdalanaraq termik sterilizasiya avadanlıqlarına ötürülür. Hər biri saatda 250 kiloqram gücə malik iki müasir sterilizasiya cihazı fasiləsiz rejimdə çalışır. Proses yüksək təhlükəsizlik tələblərinə uyğun aparılır, çünki tullantıların tərkibində kəsici-deşici alətlər və xüsusi təhlükəli maddələr ola bilər,” – E.Əliyev qeyd edib.

Elnur Əliyev vurğulayıb ki, sterilizasiya mərkəzi tibbi tullantıların təhlükəsiz idarə olunmasına, ətraf mühitin mühafizəsinə və ictimai sağlamlığın qorunmasına ciddi töhfə verir: “Tibbi tullantılar düzgün şəkildə zərərsizləşdirilmədikdə həm insan sağlamlığı, həm də ekoloji balans üçün böyük risk formalaşır. Yeni məntəqənin fəaliyyətə başlaması bu risklərin qarşısını alır və beynəlxalq standartlara cavab verən müasir idarəetmə mexanizmini təmin edir.

Bakıda tibbi tullantıların həcmi artır — yeni məntəqəyə ehtiyac yarandı

Son illərdə paytaxtda əhalinin sayının artması ilə yanaşı, səhiyyə müəssisələrinin çoxalması müşahidə olunur. Bu isə tibbi tullantıların həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb olub. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, səhiyyə fəaliyyətinin nəticəsi olan tullantıların 15 faizi kimyəvi, bioloji və radioaktiv komponentləri özündə birləşdirən təhlükəli tullantılardır. Onlara patoloji materiallar, laboratoriya tullantıları, çərrahi alətlər və yüksək çirklənmə riskli tibbi vasitələr daxildir.

Bakı şəhərində uzun müddət belə tullantıların zərərsizləşdirilməsini həyata keçirən ixtisaslaşmış müəssisənin olmaması bu sahədə mövcud riskləri artırırdı. Məhz buna görə “Təmiz Şəhər” ASC tərəfindən “Tibbi Tullantıların Sterilizasiyası Mərkəzi” istifadəyə verilib.

Mərkəzin işi Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin təsdiqlədiyi “Tibbi tullantıların idarə olunmasına dair tələblər”ə tam uyğun qurulub. Sterilizasiya məntəqəsində B və C kateqoriyalı tullantıların zərərsizləşdirilməsi həyata keçirilir, tullantılar soyuducu kamerada saxlanıldıqdan sonra xüsusi avadanlıqlarda termik üsulla tam təhlükəsiz hala gətirilir.

Beynəlxalq standartlar və yanaşma

Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, tibbi tullantıların yandırılması zamanı yaranan dioksin və furan kimi maddələr kanserogen təsirlidir. Sterilizasiya (autoklav), buxar emalı və digər “non-burn technology” üsulları ən təhlükəsiz və tövsiyə olunan metodlardır. Tibbi tullantıların yanlış utilizasiyası nəticəsində HIV, Hepatit B və C kimi infeksiyaların yayılma riski artır.

Hər ölkə üçün inteqrə tullantı idarəetmə sistemi qurulması vacibdir.

BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı UNEP-in tövsiyələri daha çox ekoloji aspektə yönəlir. Belə ki, tibbi tullantıların düzgün idarə edilməməsi hava, su və torpağın çirklənməsinə səbəb olur. Tibbi tullantıların açıq şəkildə yandırılması qəti şəkildə qadağan edilməlidir. Ölkələr “Circular Economy” prinsipləri əsasında tullantıların minimumlaşdırılması, təkrar emal, ekoloji sterilizasiya kimi metodlara keçməlidirlər.

Dünya Bankı tibbi tullantıların idarə olunmasını - səhiyyə infrastrukturunun, sanitar təhlükəsizliyin və pandemiyalara hazırlığın tərkib hissəsi hesab edir.

COVID-19 dövründə Dünya Bankının hesablamalarına əsasən, dünya ölkələrinin 60 faizində tibbi tullantıların idarə olunmasında kritik çatışmazlıqlar var.

UNICEF xüsusilə uşaq xəstəxanalarında və doğum evlərində tibbi tullantıların təhlükəsiz idarə olunmasını vurğulayır: “Sterilizasiya sistemləri olmayan tibbi müəssisələrdə çalışan personal və uşaqlar üçün yüksək risk mövcuddur. “Sağlam xəstəxana” konsepsiyası tibbi tullantıların idarə edilməsini məcburi komponent hesab edir”, - deyə UNICEF-in məlumatında qeyd olunub.

Ekoloji təhlükəsizliyə və insan sağlamlığına mühüm töhfə

Mərkəzin fəaliyyətə başlaması ilə Bakıda tibbi tullantıların idarə olunması sistemində əhəmiyyətli boşluq aradan qaldırılıb. Mərkəz həm ekoloji təhlükəsizliyin artırılmasına, həm də beynəlxalq sanitariya-gigiyena standartlarının tətbiqinə mühüm töhfə verir.

Bu addım, eyni zamanda, Azərbaycanın ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində qarşıya qoyduğu məqsədlərə uyğun olaraq tullantıların təhlükəsiz idarə olunması üzrə müasir yanaşmaların tətbiqini sürətləndirir.