Böyük İrana milli təhlükəsizlik üçün ən böyük təhdid hesab edir

Bizimyol.info xəbər verir ki, bu barədə "The Daily Telegraph" qəzeti, öz əlinə keçən gizli məruzəyə istinadən məlumat verib.

Qəzetin məlumatına görə, 100 səhifəlik sənədin hazırlanması iki il çəkib. Verilən məlumata görə, Böyük Britaniyanın Baş naziri Kir Starmer şəxsən məruzənin hazırlanmasına icazə verib. Məruzənin nə vaxt dərc ediləcəyi isə məqalədə göstərilməyib.

Böyük Britaniyanın 2 iyun tarixli strateji müdafiə icmalında isə İran və Şimali Koreya “regional pozucular”, Çin “incə və davamlı problem”, Rusiya isə “birbaşa və təcili təhdid” kimi xarakterizə edilib.

Qeyd edək ki, Böyük Britaniya ilə İran arasında son zamanlardakı siyasi münasibətlər gərginliklər və qarşılıqlı təzyiqlərlə zəngindir. Bu münasibətlər həm siyasi, həm də iqtisadi sahələrdə bir sıra məsələlər üzərində cəmləşib.

2015-ci ildə imzalanan Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA), Böyük Britaniya da daxil olmaqla P5+1 (Birləşmiş Ştatlar, Böyük Britaniya, Fransa, Rusiya, Çin və Almaniya) tərəfindən İranın nüvə proqramını məhdudlaşdırmağa yönəlmiş bir müqavilə idi. Ancaq 2018-ci ildə ABŞ-ın prezidenti Donald Trampın bu razılaşmadan çıxması ilə vəziyyət gərginləşdi. Britaniya, Fransa və Almaniya, İranın nüvə fəaliyyətlərinin məhdudlaşdırılmasını təmin etmək üçün bu razılaşmanın qalmasına tərəfdar oldular, lakin İranın nüvə tədqiqatlarını sürətləndirməsi və Birləşmiş Ştatların tətbiq etdiyi sanksiyaların nəticələri bu münasibətləri mürəkkəbləşdirib.

İranın nüvə proqramı ilə bağlı Britaniya və digər Avropa dövlətləri ilə olan diplomatik gərginliklər, xüsusilə İranın zənginləşdirilmiş uran istehsalını artırması və bu nüvə razılaşmasının pozulması ilə bağlı Britaniya tərəfindən edilən xəbərdarlıqlar daha da kəskinləşib.

Böyük Britaniya, İranın öz müxalifətini izləmək və hədəf almaq məqsədilə kəşfiyyat əməliyyatları aparmaqda ittiham edir. Britaniya xüsusi xidmətləri, İranın öz müxalifətini, xüsusən də İranın "Rejimə qarşı müxalifət olan" şəxsləri, Böyük Britaniyanın ərazisində təqib etməyə və fiziki olaraq zərər verməyə çalışdığına dair məlumatlar toplayıblar. Bu vəziyyət, Böyük Britaniya üçün ciddi təhlükəsizlik məsələsi yaratmaqda davam edir. Həmçinin, İranın haker qruplarının Britaniya şirkətlərinə kiber hücumlar həyata keçirməsi də bu münasibətləri pisləşdirir.

İranın nüvə proqramı və digər fəaliyyətləri ilə əlaqədar tətbiq edilən beynəlxalq sanksiyalar, Böyük Britaniya ilə İran arasında iqtisadi əlaqələri ciddi şəkildə məhdudlaşdırıb. İranın iqtisadiyyatına qarşı tətbiq edilən bu sanksiyalar, xüsusilə neft ixracatı və bankçılıq sektoruna ciddi ziyan vurub. Böyük Britaniya, İranın bu sanksiyaları aşmaq və dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya etmək məqsədilə digər ölkələrlə daha sıx ticarət əlaqələri qurmasını müşahidə edir. Lakin, İranın beynəlxalq ticarət fəaliyyətləri yenə də bu sanksiyalar səbəbindən məhdudlaşdırılır.

Böyük Britaniya və İran arasında digər bir mübahisə mövzusu, İranın Britaniya vətəndaşlarını həbs etməsi ilə əlaqədardır. Məsələn, 2016-cı ildə Böyük Britaniyanın iki vətəndaşı İranda həbs edilmişdi. Bu məsələ Britaniya ilə İran arasında diplomatik gərginliklərə səbəb oldu. İranın bu cür hərəkətləri, xüsusilə qarşılıqlı diplomatik etimadın azalmasına gətirib çıxardı.

İranın Yaxın Şərqdəki regional mövqeyi də Britaniya ilə münasibətlərə təsir göstərir. İranın Suriyada, Livanda və Yəməndəki fəaliyyəti, Böyük Britaniyanın müttəfiqləri ilə, xüsusilə Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ştatlarla olan əlaqələrinə təsir edir. İranın regional siyasi təsiri, Britaniyanın təhlükəsizliyinə və geosiyasi maraqlarına qarşı olan təhdidlərdən biri hesab edilir.

İranın daxili siyasətindəki insan hüquqlarının pozulması, xüsusən də qadınların hüquqları və etirazçıların təqibi ilə bağlı Böyük Britaniya kəskin tənqid nümayiş etdirib. Britaniya hökuməti, İranın sərt cəzalar və təqibləri ilə mübarizə aparmasını tələb edib, eləcə də bu məsələdə beynəlxalq cəmiyyətin həmrəy olmasına çağırıb. İranın bu sahədəki siyasəti, Böyük Britaniya və digər qərb dövlətləri ilə münasibətlərə əlavə gərginlik gətirib.

Böyük Britaniya ilə İran arasındakı münasibətlər son zamanlarda daha çox təhlükəsizlik və nüvə məsələləri üzərində cəmləşib. İranın xüsusilə Böyük Britaniyada fəaliyyət göstərən müxalifətə qarşı təzyiqləri, kiber hücumları və nüvə proqramı, iki ölkə arasında qarşılıqlı gərginliyi artırır. Eyni zamanda, Böyük Britaniya, İranın Yaxın Şərqdəki regional siyasətinə də narahatlıqla yanaşır və bu məsələlər arasında balans yaratmağa çalışır.

Bu münasibətlər, həm beynəlxalq diplomatiyanın, həm də müasir təhlükəsizlik məsələlərinin əhəmiyyətli bir hissəsinə çevrilib və gələcəkdə daha çox müzakirə olunacaq.

Qadir, Bizimyol.info