“Bu savaşı dayandırmaq mümkün deyildi“ Ramiz Yunus

"Müharibənin mürəkkəbliyi və tərəflərin uzlaşmaz maraqları..."

2025-ci ildə ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiya və Ukrayna arasındakı müharibəni dayandırmaq cəhdləri şəxsi diplomatiyanın sərhədlərini göstərib.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə amerikalı politoloq, "Xəzər" Beynəlxalq Universitetinin siyasi elmlər üzrə professoru Ramiz Yunus "gordonua.com" nəşrində yazıb.

Müharibənin mürəkkəb xarakteri

Müəllif yazır ki, bu münaqişə artıq sadə ikitərəfli qarşıdurma deyil, bir neçə güc mərkəzinin öz strateji maraqlarını qatdığı mürəkkəb prosesə çevrilib.
Ukrayna üçün müharibə ekzistensial xarakter daşıyır - suverenlik, siyasi subyektivlik və gələcəyini özbaşına müəyyən etmək məsələsidir.

Rusiya üçün isə bu, Avropada strateji təsir uğrunda mübarizə, təhlükəsizlik memarlığının yenidən gözdən keçirilməsi və böyük dövlət statusunun təsdiqi deməkdir. Belə şəraitdə kompromis həll kimi deyil, məğlubiyyət kimi qəbul olunur.

Avropanın qarşılaşdığı dilemma

Münaqişə yalnız Moskva və Kiyev arasında deyil, həm də Avropa üçün ciddi çətinliklər yaradır. Şərqi Avropa ölkələri müharibəni birbaşa təhlükə kimi görərək Rusiyaya qarşı sərt mövqedən çıxış edir. Qərbi və Cənubi Avropa isə iqtisadi itkilər, enerji sabitliyi və sosial gərginlikləri nəzərə alır. Bu daxili parçalanma Avropa həmrəyliyini sarsıtmır, lakin onun strateji qərarvermə sürətini və vahidliyini azaldır.

ABŞ və Çin perspektivi

ABŞ müharibəyə qlobal təsir və beynəlxalq qaydalar uğrunda rəqabətin bir elementi kimi baxır. Tramp kursu dəyişdirmək istəsə də, Amerika siyasəti alyanslar, Konqres və uzunmüddətli öhdəliklərə bağlıdır, sadə və sürətli qərarlar mümkün deyil.

Çin birbaşa iştirak etməsə də, strateji müşahidəçi kimi müharibənin gedişatını diqqətlə izləyir. Pekin Qərb alyanslarının dayanıqlığını, sanksiyaların effektivliyini və qlobal iqtisadi reaksiya potensialını qiymətləndirir. Çin üçün əsas məqsəd müharibənin nəticəsi deyil, yaratdığı presedentdir - hər hansı bitmə nümunəsi gələcək qlobal güc balansı üçün dərs olur.

Etimad böhranı və sülh perspektivi

2025-ci ildə diplomatik səylər tərəflər arasında etimad böhranı ilə üzləşdi. İllərlə davam edən döyüşlər, sanksiyalar və qarşılıqlı ittihamlardan sonra heç kim uzunmüddətli öhdəliklərin yerinə yetiriləcəyinə əmin deyil. Etimadsız sülh yalnız taktiki fasiləyə çevrilir.

2026-cı ildə müharibənin başa çatma ehtimalı mövcuddur, lakin məhduddur. Bu, bir vasitəçi və ya liderdən asılı deyil, bir neçə amilin - hərbi və iqtisadi yorğunluq, daxili siyasi dəyişikliklər və nəticənin bütün iştirakçılar üçün qəbul edilə biləcək şəkildə formalaşmasından asılıdır.

Müharibələrin məntiqi dəyişməlidir

Müharibənin uzanmasının əsas səbəbi onun nə zaman sona çatdığının hamı tərəfindən eyni şəkildə qəbul edilməməsidir. Kiyev, Moskva, Vaşinqton, Avropa paytaxtları və Pekin zamanın öz xeyrinə işləyəcəyinə inanırsa, münaqişə öz ətalətini saxlayır.

2025-ci il göstərdi ki, bəzi müharibələri iradə, diplomatik jest və şəxsi nüfuzla dayandırmaq mümkün deyil. Onları yalnız bütün iştirakçıların maraq məntiqi dəyişəndə sona çatdırmaq olar. Nikolo Makiavelli deyib: "Müharibələr istədikdə başlayır, amma yalnız bacardıqları zaman bitir".