Burada selfi çəkən oğlan özünü gözəl qızlara sevdirə bilməz...

O vaxtlar rayondan qayıdanda kəndimizin ilk evinin qarşısında uzanan yekə boz iti görərdim. Sıx tüklü nəhəng it düz yolun qırağında tirlənərdi. Traktorlar, DT-74-lər, “Ural”lar keçərdi o yoldan. Yanından ötüb keçən uğultulu Sovet mühərriklərinə gözünün qırağıyla da baxmazdı boz köpək. İlk dəfə görən, ölü bilərdi... 

Qəribə səslənsə də, kəndimiz o itdən başlayırdı və bu qaradinməz, amma nəhəng it çox gözəl nəsnələrin simvolu, xəbərçisi idi. Sakit, qışqırmayan bir xəbər… Qusarın özü kimi sərin bir informasiya…

Kəndimizin bütün məhəllələrində axşamüstülər bariton səslə astadan danışan, bir-birinin uzun hekayətlərini çomaqlarıyla yerdə cızıq çəkə-çəkə dinləyən tənbəki qoxulu qocalar görünərdi. O səslə oxusaydılar, bəlkə də dünyanın ən böyük səhnələrində olardılar, ancaq onlar oxumurdular, o səslə nəvələrinə nəsihət verərdilər, o səslə atlarının döşlərini sığallayardılar. Kəndin bütün gözəlliklərinə həmin bariton səslə pıçıldayardılar…

Məndən 53 yaş böyük atamla getdiyim belə təmkinli mərəkələrdə həmin kişilərin yanında böyümüşəm. Hələ futbol meydançasından kəndin hər yanına yayılan uşaq çığırışları mənim üçün sehrlənməmişdi, hələ o xallı qızın adı ilıq gəlmirdi mənə - həmin vaxtlar nə qədər balaca olsam da, balıq soyuqluğu ilə qocaları dinləyə bilirdim.

Onların söhbətlərinə qulaq asdıqca yoldan kişili-qadınlı xeyli adam keçirdi. Həmin bariton səslə keçənlərin salamlarını alar, eyni yerdən söhbətə davam edər, keçənin dalınca belə baxmazdılar. Keçən adamlardan heç danışmazdılar. Bircə dəfə danışdılar, dedilər, filankəsin oğlu sağsağan kimidir.

Sağsağan kimi…

Evə qayıdanda atamdan soruşdum ki, sağsağan kimi olmaq nə deməkdir? Atam dedi, sağsağan tez-tez sağa-sola, arxaya baxır. Kişi düz qabağına baxar, çağıran olmasa, yıxılan olmasa, o yan-bu yana dönməz. O gündən gözümdə bölgü yarandı: kişilər və sağsağanlar…

Bir zamanlar kəndimizin ilk evi olan - yadımda tərpənməz boz itin sahibinin evi kimi qalan həmin qapıdan keçdim dünən. İndi ora kəndimizin ilk evi deyil. 

Qapının qabağında sandıq tulası oturmuşdu, məni görüb darvazaya sığındı, hər ehtimala iki-üç ağız hürdü.

Kəndimizin işıqları çox zəifdir. 

Bütün rəngli oğulları Bakıya, başqa ölkələrə gedir... 

Kənd axtalanır... Kəndin geni dəyişir.

Sağlam insanları aparan iki nəsnə var; müharibə və pul...

Bu gün kəndlərdə pul yoxdu deyə həyatını daha sağlam və sevimli yaşamaq istəyən gəncləri pul şəhərlərə çəkir…

Smartfon ekranlarından kəndlərimizə axan gəlişixoş rənglər, işıqlar diribaş gəncləri şəhərlərə tələsdirir. Hər evin kənddə qalan oğlu - nə qədər ağır olsa da, fərsizidir... Təbii, kəndi seçən tək-tük sanlı oğlanlar da var, bu, istisnadır və istisna XXI əsrdə də reallığı dəyişə bilmir. Reallıq budur ki, kəndlərdə Qıratlar yox, Düratlar qalır....

Yaşar Kamal demişkən:

“O iyi insanlar o güzel atlara binip çekip gittiler...” 

Kəndlərdə növbəti nəsil Düratlardan törənir. Ağsaqqal institutundan asılı kəndlərdə ağsaqqal yoxdur. 

Biz isə yenə də sözü ağsaqqala veririk. Ağsaqqal yoxdu... Ağsaqqal şəhərdədir…

Ağsaqqallar o gözəl saqqallarını düzəkli hamam güzgülərinin qarşısında qırxırlar… 

Kəndimizin - meşəmizin, bulağımızın, çayımızın, meyvəmizin, heyvanlarımızın, bostanlarımızın sahibi isə kəndlərdə qalan Düratlardır… Kəndimizin gələcəyi sağlam əllərdə deyil. 

Kənddəyəm... Düşünürəm... Səbəblərdən ən əsası özümüzün kəndlərə münasibətidir... 

Məsələn, az əvvəl dedim, kəndlərdə işıq zəifdir. Nə qədər güclü lampa alsan da, otağın divarları süd kimi işıqlanmır. Bu közərən divarlara arxa çevirib selfi çəkən gənc oğlan özünü gözəl qızlara sevdirə bilməz. O, nə etsə də, şəhərin əlvan işıqlarında çəkilən şəkillərə uduzacaq...

Azərişıqların, azəriqazların, azərsuların kəndə ögey münasibəti bitməyincə, kəndlərdə gedən bu genetik axtalanma da durmayacaq. 

Bu gün dünyanın ən rahat işi müqayisədir. İndi hər şeyin ən parıltılısı Bakıdadır… Bircə şəkillə, bir video ilə fərqlənmələr sayəsində talelər, qədərlər dəyişir.

Düratların çapdığı kəndlər isə yüksək sürətlə geridə qalır.

Bəlkə də bu, bir laübalı prosesdir, bəlkə də dünya da bu yolu keçib, əvvəlcə kəndlər boşalıb, sonra daha dəyərli insanlarla dolub… 
Xülasə, kəndin hazırkı durumu kədərlidir… 

Uzun yuxulara gedən boz itlər, uzun yollar çapan Qıratlar, uzun-uzun önünə baxan kişiləri geri qaytara biləcəyikmi? Yoxsa sabahın dünyası elə sağsağanların, sandıq tulalarının, Düratların dünyasıdır?

Sərdar Amin

Xüsusi olaraq “Qafqazinfo” üçün