Çinlə imzalanan 20 sənədin əhatə dairəsi daha genişdir ANALİZ

Bu gün Azərbaycan Çinlə demək olar ki, bütün istiqamətlərdə sıx əlaqələrə malikdir

Prezident İlham Əliyevin Çin Xalq Respublikasına dövlət səfəri çərçivəsində iki ölkə arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması haqqında bəyanat və sənədlərin imzalanması mövcud münasibətləri keyfiyyətcə yeni mərhələyə yüksəldib. Məlum olduğu kimi, ötən il Qazaxıstanda keçirilən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının Zirvə görüşü zamanı Azərbaycan və Çin arasında strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması haqqında bəyanat imzalanıb. Lakin sonuncu sənədə diqqət yetirdikdə, artıq iki ölkə arasında münasibətlərin qısa müddət ərzində daha da dərinləşdiyinin şahidi oluruq. Ötənilki strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması haqqında bəyanatdan fərqli olaraq, bu il aprelin 23-ü imzalanan sənəddə bir sıra məqamlar diqqət çəkir. Ötən il imzalanan bəyanatda Azərbaycanla Çin ərazi bütövlüyü və suverenliyə qarşılıqlı hörmət, sonuncu sənəddə isə suverenliyin, təhlükəsizliyin və ərazi bütövlüyünün qorunmasında bir-birinə qətiyyətli dəstək ifadə edib. Bu, Birgə Bəyanatda ən vacib məqamlardan biridir. Bəyanatda diqqətçəkən digər məqam Azərbaycan və Çinin partiyalararası, yəni Çin Kommunist Partiyası ilə Azərbaycanın hakim partiyası arasındakı əlaqələrlə bağlıdır. Ötən il tərəflər mübadilə və əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi barədə razılıq əldə ediblər. İndi isə hakim partiyalar arasında siyasi dialoqun təkmilləşdirilməsinə dəstək ifadə olunub. Bu da siyasi baxımdan vacib məsələdir. Digər vacib məqam ondan ibarətdir ki, ötən il imzalanan sənəddə iki ölkə arasında beynəlxalq və regional təşkilatlarda mübadilə və əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə toxunulub. Bu dəfə isə Azərbaycan və Çin arasında beynəlxalq və regional təşkilatlarda fəaliyyətlərin əlaqələndirilməsi, eyni zamanda, qanunverici orqanlar vasitəsilə təmasların və mübadilələrin artırılmasına diqqət yetirilir. Bu da dolayısı ilə iki ölkə arasında xarici siyasətdə qarşılıqlı maraq doğuran məsələlərdə müəyyən fəaliyyətlərin uzlaşdırılacağının şahidi olacağımızı deməyə əsas verir. Bundan əlavə, ötən il imzalanan sənəddə terrorizm, separatizm və ekstremizmə qarşı birgə mübarizə məqsədilə ümumi səylərin birləşdirilməsi məsələsinə toxunulub. Bu dəfə isə münasibətlər daha da dərinləşdirilib. Terrorizm, separatizm və ekstremizmə qarşı mübarizədə hər iki ölkənin hüquq-mühafizə orqanları və təhlükəsizlik xidmətləri arasında əlaqələrin gücləndirilməsi zəruri hesab olunub. Bu da diqqətə alınması vacib olan amillərdəndir. İmzalanan sənəddə iki ölkənin inkişaf strategiyaları və gələcəyə baxışlarının da müəyyən mənada əlaqələndirildiyinin şahidi oluruq. Sənədə diqqət yetirdikdə görürük ki, iki ölkə arasında ticarət, yaşıl enerji və rəqəmsal iqtisadiyyat sahələrində əlaqələrin inkişafına xüsusi maraq var. Digər bir məqam isə Çin və Azərbaycan xalqları arasında, dil və təhsil sahələrində əlaqələrin genişləndirilməsi ilə bağlıdır. Burada bir məsələni də nəzərə almaq lazımdır ki, Fəxri Konsulluqlarda ümumvətəndaş pasportuna malik şəxslərin vizadan azad edilməsi Çin və Azərbaycan arasında yalnız iqtisadi-ticari deyil, mədəniyyət, turizm və xalq diplomatiyası sahələrində də əlaqələrin inkişafına töhfə verəcək.

Millət vəkili Əli Məsimli "Sherg.az"a bildirib ki, Azərbaycanın geostrateji və geoiqtisadi baxımdan sürətlə dünyanın əsas güc mərkəzlərindən birinə çevrilməkdə olan Çinlə tərəfdaşlığının strateji məzmunla zənginləşən mərhələyə adlaması günümüzün diqqətçəkən hadisələrindəndir. Deputatın sözlərinə görə, dünya nəhəngi adlandırılan Çin dünya əhalisinin, eləcə də qlobal iqtisadiyyatın 17 faizini təmsil etməklə, dünyanın ikinci böyük iqtisadiyyatına, qlobal münasibətlərdə böyük çəkiyə və nüfuza malikdir: 

"Çinlə münasibətlərimizdə yüksək səviyyəli siyasi dialoq iqtisadi əlaqələrimizə ciddi təkan verir. Bunu şərtləndirən önəmli amillərdən biri kimi iki ölkənin müxtəlif dövlət qurumları arasında sıx təmasları, qarşılıqlı səfərləri, o cümlədən hökumətlərarası və parlamentlərarası münasibətləri, xüsusən, ölkələrimizin ali rəhbərliyi səviyyəsində qarşılıqlı səfərləri göstərmək olar. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Çin Xalq Respublikasına dövlət səfəri Azərbaycan-Çin arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması mərhələsində qarşıda duran vəzifələrin dolğun şəkildə reallaşdırılmasına xidmət edir. Bunun əsas konturları “Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması haqqında Birgə Bəyanat”da aydın göründü. Ticarət, investisiyalar, yaşıl enerji və rəqəmsal iqtisadiyyat sahələrində qarşılıqlı fəaliyyətin gücləndirilməsi, eləcə də ticari-iqtisadi sahədə ikitərəfli əməkdaşlığın yüksək keyfiyyətli inkişafına töhfə vermək üçün investisiya əməkdaşlığı üzrə İşçi qrupun yaradılması barədə qərar qəbul olundu. Tərəflər iki ölkənin ticarət və iqtisadiyyatının inkişafı üçün əlverişli şəraitləri birgə yaratmaqla ekoloji təmiz və yüksək keyfiyyətli kənd təsərrüfatı məhsullarının bazarlara qarşılıqlı çıxışını tədricən genişləndirmək niyyətindədir. Həmçinin, sənaye sahəsində əməkdaşlığı daim dərinləşdirməyə və sənayenin rəqəmsal transformasiyasını fəal şəkildə irəlilətməyə hazır olduqlarını ifadə etdilər. Tərəflər neft-kimya, metallurgiya, tekstil sənayesi, əczaçılıq, maşınqayırma avadanlığı kimi sahələrdə iki ölkənin müəssisələrini kommersiya əsaslı əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsində, dərinləşdirilməsində və genişləndirilməsində dəstəklədilər. Birgə Bəyanat məzmun və mahiyyət etibarı ilə Azərbaycanla Çin arasında həm siyasi dialoqun dərinləşdirilməsi, həm də iqtisadi və digər səpkili əməkdaşlığın hərtərəfli genişləndirilməsi sahəsində hər iki tərəfin siyasi iradəsini nümayiş etdirir".

Parlament üzvü vurğulayıb ki, danışıqların nəticələri, birgə bəyanatın və imzalanmış 20 sənədin əhatə dairəsinin genişliyi göstərir ki, Azərbaycan Çin üçün, Çin də Azərbaycan üçün çox önəmli tərəfdaşlardır:

 "Çin bütün sahə və istiqamətlərdə Azərbaycanla hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq əlaqələrini genişləndirmək və dərinləşdirməkdə maraqlıdır. İki ölkə arasındakı əlaqələr qarşılıqlı etimad əsasında inkişaf edir. Bu gün Azərbaycan Çinlə demək olar ki, bütün istiqamətlərdə sıx əlaqələrə malikdir. Ticari-iqtisadi, sənaye, investisiya və digər sahələrdə əməkdaşlıq getdikcə daha çox dərinləşir. Bu, özünü ticarət əlaqələrinin dinamikasında daha əyani göstərir. Əgər 2018-ci ildə Azərbaycanla Çinin xarici ticarət dövriyyəsi 1,3 milyard dollar idisə, hazırda 3,7 milyard dolları ötüb. Bu da müvafiq surətdə 2018-ci illə müqayisədə 2,4 milyard dollar çoxdur. Təkcə ötən il ticarət dövriyyəsində 2023-cü illə müqayisədə 21 faizə yaxın artım olub".