Dabaq xəstəliyi haqqında QORXUNC FAKTLAR Əgər insanlara da keçərsə...

Son günlər Azərbaycanın bəzi bölgələrində və qonşu ölkələrdə dabaq xəstəliyinin (elmi adıyla afta epizootiyası və ya Foot-and-Mouth Disease) yayılması barədə xəbərlər cəmiyyətdə ciddi narahatlıq yaradıb. Xəstəliyin həm heyvanlara, həm də müəyyən hallarda insanlara keçə bilməsi bu narahatlığı daha da artırır.

Dabaq xəstəliyi nədir?

Dabaq – əsasən iribuynuzlu (inək, camış) və xırdabuynuzlu (qoyun, keçi) heyvanlarda rast gəlinən, çox yoluxucu virus mənşəli bir xəstəlikdir. Bu virus “Picornaviridae” ailəsinə aid Aphthovirus tərəfindən törədilir. Dabaq xəstəliyi heyvanların dırnaqları, ağız boşluğu və süd vəzilərində yaralar, irinli qabarcıqlar əmələ gətirir və nəticədə heyvanların qidalanması, süd və ət istehsalı kəskin şəkildə azalır.

Xəstəlik necə yayılır?

Dabaq virusu olduqca davamlı və yoluxucudur. O, həm canlı heyvanlar, həm də onların ifrazatları (tüpürcək, süd, nəcislə) vasitəsilə çox asanlıqla ətrafa yayılır.

Virusun əsas yayılma yolları:

Yoluxmuş heyvanlarla birbaşa təmas, hava-damcı yolu ilə (xüsusilə qapalı fermalarda), çirkli yem, su və otlaq sahələri, nəqliyyat vasitələri və işçi geyimləri,

heyvan mənşəli məhsullar (xam süd, ət və s.).

Virus mühitdə uzun müddət – sərin və nəm şəraitdə hətta 2 aya qədər aktiv qala bilir. Bu da onun nəzarətsiz halda sürətlə yayılmasına şərait yaradır.

İlk simptomları nələrdir?

Dabaq xəstəliyinin inkubasiya dövrü (yəni virusun orqanizmə daxil olub simptom verməyə başlaması) adətən 2–8 gün arasındadır.

Əsas əlamətlər bunlardır: heyvanda iştahanın azalması və halsızlıq, ağız boşluğunda su topları, yaralar və irinli izlər, dırnaqların arasında yaralar, topallıq, bədən hərarətinin yüksəlməsi, süd istehsalının kəskin azalması, gənc heyvanlarda bəzən qəfil ölüm halları.

Xəstəlik bəzən çox yüngül keçə bilər, amma epidemik hallarda yüzlərlə heyvanın yoluxması mümkündür.

İnsanlara keçirmi?

Bəli, nadir hallarda dabaq xəstəliyi insanlara da keçə bilər. Bu zaman xəstəliyə “zoonoz” xarakterli infeksiya kimi baxılır. Lakin insanlarda yoluxma halları çox az müşahidə olunur və adətən virusun heyvandan insana birbaşa təması nəticəsində baş verir.

İnsana keçmə yolları:

Yoluxmuş heyvanın südünü xam şəkildə içmək, çiy və ya yarım bişmiş ət məhsullarını qəbul etmək, virus daşıyan heyvanlarla birbaşa təmasda olmaq (məsələn, süd sağmaq, yaraları təmizləmək və s.),

İnsanda simptomlar və fəsadlar

İnsanda dabaq virusu adətən yüngül formada keçir, lakin bəzi hallarda narahatedici simptomlar verir.

Əlamətləri qızdırma, titrətmə və halsızlıq, ağız içində aftalar (yaralar), boğaz ağrısı, əllərdə və ayaqlarda qabarcıqlar, səri səpkiləri və qaşınma hissi.

Adətən insanlarda xəstəlik 7–10 gün ərzində keçib gedir, amma immun sistemi zəif olan şəxslərdə daha uzun çəkə bilər. Qeyri-adi hallarda bakterial infeksiyalar əlavə olunarsa, fəsadlar (iltihab, ikincil yaralar və s.) müşahidə edilə bilər.

Qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?

Dabaqla mübarizə üçün əsas yol profilaktik tədbirlər və nəzarətdir.

Heyvanların müntəzəm peyvənd olunması, çirkli və yoluxmuş sahələrin dezinfeksiyası, xəstə heyvanların dərhal təcrid edilməsi, ət və süd məhsullarının tam bişirilmədən istehlak edilməməsi, fermalarda işləyən şəxslərin qoruyucu geyimlərdən istifadə etməsi lazımdır.

Kənd təsərrüfatı mütəxəssisləri bildirirlər ki, hazırda Azərbaycanda dabaq xəstəliyinə qarşı profilaktik vaksinasiya tədbirləri aparılır. İdxal olunan heyvan məhsullarına da müvəqqəti nəzarət məhdudiyyətləri tətbiq edilib. Qonşu ölkələrdə yoluxma halları müşahidə olunduğuna görə sərhədboyu rayonlarda baytarlıq xidmətləri gücləndirilib.

Dabaq xəstəliyi heyvandarlıq üçün iqtisadi cəhətdən böyük zərər yaradan, həmçinin insan sağlamlığı üçün də potensial risk daşıyan bir infeksiyadır. Ona görə də vətəndaşlar heyvan məhsullarını yalnız baytarlıq nəzarətindən keçmiş mənbələrdən almalı, xam süd və bişməmiş ət məhsullarından uzaq durmalıdırlar.(musavat.com)