Davronbek Maxsudov: Sekulyar cəmiyyət hamıya birgəyaşayış imkanı verir

AzVision.az xəbər verir ki, bu sözləri Özbəkistanın Dini İşlər Komitəsi sədrinin birinci müavini, tarix elmləri doktoru, professor Davronbek Maxsudov Bakıda keçirilən Azərbaycan Din Xadimlərinin İkinci Forumunda söyləyib. O bildirib ki, bu gün bəzi fanatik qüvvələr dindarlıq və sekulyarizm arasındakı nisbətin guya təhrif edildiyi, "sekulyarizmin ateist dövlətin və əxlaqsız cəmiyyətin qurulmasına gətirib çıxardığı" barədə qərəzli bəyanatlar irəli sürürlər:
"Sekulyarizm anlayışını dindarlıqla qarşı-qarşıya qoymaq düzgün deyil. Sekulyarizm konsepsiyasının əsasında dini təşkilatların siyasi təşkilatlardan ayrılması və dindarlığın hər şeyin əsası kimi qəbul edilməsindən imtina prinsipi dayanır. Bir sözlə, sekulyarizm şəraitində hər kəsin, o cümlədən istənilən dinə etiqad edən şəxsin hüquqları təmin olunur, heç kim repressiyalara məruz qalmır, təqib edilmir. İnsan qanun çərçivəsində, başqalarına zərər vermədən ona verilmiş hüquqlardan istifadə edir".
Davronbek Maxsudov vurğulayıb ki, dindarlıq isə insanın daxilindən asılı olan bir hissdir; ona zorla müdaxilə etmək heç bir dini prinsipə uyğun gəlmir:
"Burada bir məqam üzərində dayanmaq lazımdır: sekulyarizm haqqında danışarkən biz özümüz nəyi başa düşməliyik? Elmi-siyasi ədəbiyyatda sekulyarizm və ya laisizm (laicite) anlayışı dinlə birləşməyi və ya ondan ayrılmağı ifadə edir, ona qarşı durmağı yox. Bu mənada sekulyarizm anlayışı ilkin mərhələdə dinlə assosiasiya olunmurdu. Onun mənşəyi latın dilinə gedib çıxır və istənilən dünyəvi, yəni qeyri-dini davranışı ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir".
Professorun sözlərinə görə, sekulyarizm mütləq şəkildə ateizmi və ya dinsizliyi nəzərdə tutmur, sekulyarizmə əsaslanan cəmiyyət konfessional mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hamıya birgə yaşamaq imkanı yaradır:
"Dünyəvi dövlət sosial–mənəvi həyat kontekstində dinin təbii yerini inkar etmir. Beləliklə, müasir hüquqi-demokratik dövlətdə həm sekulyarizm, həm də dindarlıq öz yerinə malikdir. Əsas problem bu amillərin düzgün müəyyənləşdirilməsindən ibarətdir! Tarixən bütün dövrlərdə dinin cəmiyyətin həyat fəaliyyətinin bütün sahələrinə müdaxilə etməsini dəstəkləyən qüvvələr mövcud olmuşdur. Bəzən bu iki tərəf arasındakı münasibətlər o qədər gərginləşib ki, bütöv ölkələri çaşqınlıq və nadanlıq burulğanına sürükləyib".
Sədrin birinci müavinin fikrincə, dövlət–din münasibətlərinin daha bir mühüm xüsusiyyəti dinin siyasiləşdirilməməsidir:
"İstənilən din, ilk növbədə, mənəvi-əxlaqi bir hadisədir. Heç bir din öz-özlüyündə xalqın sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni həyatının bütün aspektlərini əhatə etmək iddiasında olmur. İslamda sekulyarizm dinə yad anlayış kimi nəzərdən keçirilmir. İslamın müqəddəs mənbələri – Qurani-Kərim və Sünnə – sekulyarizm prinsiplərinin də əsasını təşkil edir. "Əl-Bəqərə" surəsinin 201-ci ayəsində deyilir: "Ey Rəbbimiz! Bizə bu dünyada da gözəl nemətlər ver, axirətdə də gözəl nemətlər ver və bizi Od əzabından qoru!". Bu ayə açıq şəkildə göstərir ki, insan bu dünya üçün də fəaliyyət göstərməlidir. Müqəddəs Qurani-Kərim dünyəviliyin ən mühüm əsaslarından birini "Dində məcburiyyət yoxdur" ("əl-Bəqərə", 256) ayəsində ifadə edir. Buna əsasən, dini həyat tərzini zorla qəbul etdirmək mümkün deyil".
Davronbek Maxsudov söylyəib ki, bu gün dünyəvi inkişaf yolu müstəqil Özbəkistanın konstitusion əsasını təşkil edir. Müasir Özbəkistan cəmiyyətində dünyəvilik prinsipi bir-birindən ayrılmaz olan üç dəyərə (vicdan azadlığı; bütün dinlərin və dini təşkilatların qanun qarşısında bərabərliyi; dinin siyasətdən ayrılması) əsaslanır:
"Hər bir dünyəvi dövlətdə olduğu kimi, Özbəkistanda da dinə münasibət müəyyən normativ-hüquqi aktlar və qanunlarla tənzimlənir. Xüsusilə, “Vicdan azadlığı və dini təşkilatlar haqqında” Qanun ölkəmizdə dini etiqad azadlığının və dini tolerantlığın möhkəmləndirilməsində əsas meyar rolunu oynayır.
Sekulyarizmə əsaslanan istənilən dövlət və cəmiyyətdə, ilk növbədə, qanunun aliliyinin təmin edilməsi zəruridir. “Qanun hamı üçün eynidir” demokratik prinsipi, şübhəsiz ki, dini proseslərə də şamil olunur.
Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, dini təşkilatların dövlətdən ayrılması dinin cəmiyyətdən ayrılması demək deyildir. Bu, dinin vətəndaş cəmiyyətində müəyyən yer tutması anlamına gəlir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu gün Özbəkistanda heç kim dini təşkilatların və ruhanilərin mənəvi baxımdan kamil nəslin yetişdirilməsində, qurduğumuz milli dəyərlərin qorunmasında, xalqımızın həqiqi mənəvi simasını və missiyasını müəyyən edən keyfiyyətlərin formalaşdırılmasında, harmoniya, qarşılıqlı yardım, ağsaqqallara hörmət, Şərq mədəni davranışları, ismətlilik kimi ali insani hisslərin fundamental mahiyyətinin dərk edilməsində rolunu və əhəmiyyətini inkar etmir. Əksinə, bu cür yaradıcı fəaliyyət hərtərəfli dəstəklənir.
Sonda vurğulamaq istərdim ki, dövlətimizin dinə münasibətini müəyyən edən hüquqi əsaslardan iki əsas nəticə çıxarmaq olar: Birincisi, demokratik, hüquqi və ədalətli dünyəvi cəmiyyətin qurulması konsepsiyasında din, mədəni və mənəvi amillərin ümumi məcmusuna daxil olan bütün milli dəyərlər arasında birmənalı şəkildə bərabər dəyər kimi tanınır. İkincisi, sırf dini ehtiyacların hüdudlarından kənara çıxan hər hansı mənfəət əldə etmək məqsədilə dini amildən istifadə etməyə cəhd göstərilməsi qəti şəkildə qadağandır".
AzVision.az