Dəyirmanda fəhlə işləyən, həbs edilən Xalq artisti Muxtar Avşarovun doğum günüdür

Bu gün Azərbaycan teatr və kino aktyoru, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Muxtar Avşarovun doğum günüdür.

Oxu.Az xatırladır ki, Muxtar Avşarov 1914-cü il fevralın 15-də İrəvan şəhərində anadan olub.

1918-ci ildə ermənilərin apardıqları soyqırımı siyasəti nəticəsində ailə üzvləri ilə Türkiyəyə gələn aktyor orada çox qala bilmədiyi üçün Bakıya, daha sonra Gəncəyə köçüb.

1922-ci ildə Gəncədəki Dəmiryolu məktəbində oxuyan Muxtar Avşarov IX sinfi bitirdikdən sonra babasının təşəbbüsü ilə Bakıya gələrək sənət məktəbində təhsil almağa başlayıb. Hələ məktəbli vaxtlarından incəsənətə, teatra olan həvəs onu rahat buraxmadığından boş vaxtlarında Dəmiryolçuların Mədəniyyət evində fəaliyyət göstərən Ağasəlim Manaflının dram dərnəyində aktyor kimi səhnəyə çıxıb. Çox keçmir ki, həmin dərnəyə görkəmli aktyor Ülvi Rəcəb rəhbərlik etməyə başlayır və ilk olaraq Aleksandr Şirvanzadənin "Namus" pyesini tamaşaya qoyur. M. Avşarov ilk teatr təhsilini elə bu böyük sənətkardan alıb. Pyesdəki Sumbat rolu Muxtar Avşarova tapşırılıb.

1933-cü ildə sənət məktəbini bitirib, Gəncəyə qayıdan M.Avşarov Gəncə paravoz deposunda maşinist köməkçisi işləməklə yanaşı, Dəmiryolçuların Gənc Tamaşaçılar teatrında aktyor kimi fəaliyyətini davam etdirib. O, Həbib İsmayılov və Rza Sarabski kimi rejissorların hazırladıqları bir neçə tamaşada baş rolları ifa edib.

1936-cı ildə yeni yaranmış siyasi şöbə tərəfindən Moskvaya iki aylıq mədəni-maarif kursuna göndərilmiş və oranı bitirdikdən sonra Gəncə şəhər Mədəniyyət Evində kütləvi işçi vəzifəsinə təyin edilib. Bir müddətdən sonra onu Gəncə Dövlət Dram Teatrına dəvət ediblər. Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" əsərində Hacı Kazım rolunda ilk dəfə peşəkar səhnəyə çıxan M.Avşarov sonralar Səməd Vurğunun "Vaqif" pyesində Zülfüqar, Cəfər Cabbarlının "Nəsrəddin şah", "Yaşar", "1905-ci ildə", "Almaz" əsərlərində səhnə alıb.

Böyük Vətən müharibəsi başlanandan üç gün sonra, o, ictimai yerlərdə Gəncənin adının dəyişdirilərək "Kirovabad" qoyulmasına və Gəncə teatrına Beriyanın adının verilməsinə etiraz etdiyi əsas gətirilərək həbs edilib. Beş il həbsdə yatan M.Avşarov nəhayət yazdığı ərizələrin müqabilində vaxtından beş il əvvəl azadlığa buraxılıb. Onun qayıdışı ilə Gəncə teatrı Süleyman Sani Axundovun "Eşq və intiqam" əsərini tamaşaya qoyub və əsas rolu oynamaq ona tapşırılıb. Tamaşanın ertəsi günü onu yenidən teatrdan azad ediblər. Əmr belə idi ki, M. Avşarov ictimai yerlərdə, ictimaiyyət arasında olmamalıdır.

Bir müddət işsiz qaldığı üçün dəyirmanda fəhlə işləyən aktyor nəhayət Stalinin ölümündən sonra yenidən Gəncə teatrında fəaliyyətni davam etdirib.

O, Cəfər Cabbarlı adına Gəncə Dövlət Dram Teatrındakı uğurlu çıxışlarına görə 1960-cı ildə Respublikanın Əməkdar artisti fəxri adına layiq görülüb.

1968-ci ildə Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrına dəvət edilən sənətkar, 1990-cı ilin sonlarınadək burada çalışıb, yüzlərlə tamaşada müxtəlif xarakterli obrazlar yaradıb.

"Azərbaycanfilm" kinostudiyasında Hüseyn Seyidzadənin "Dəli Kür" filminin çəkilişləri başlayan ərəfədə Muxtar Avşarova o qədər də böyük olmayan bir rol həvalə olunub. Bu filmdəki rolun uğurlu alınması onun kino fəaliyyətini artırıb və bundan sonra "Atları yəhərləyin" filminin çəkilişləri başlayıb. Burada İran kəndxudası obrazını yaradan Muxtar Avşarov xarakterik bir aktyor oyunu göstərib.

M.Avşarov 1989-cu ildə "yenidənqurma" dövrünün qərarlarına uyğun olaraq "60 yaşından yuxarı olan adamlar işdən azad olunmalıdır" qərarı ilə işdən çıxarılıb.

1992-ci ildə Xalq artisti Amaliya Pənahova özünün Bakı Bələdiyyə Teatrını yaradıb və qocaman aktyor Muxtar Avşarovu həmin teatra dəvət edib. Teatrda işlədiyi müddətdə "Nadir şah" (Nəriman Nərimanov), "Dönüş" (Cəfər Cabbarlı) və bir çox tamaşalarda maraqlı, rəngarəng obrazlar qalereyası yaradıb. 1996-cı ildə Mədəniyyət Fondu nəzdində "Sönməyən ulduzlar" teatrı fəaliyyətə başlayıb və bu teatrda rejissor işləyən Məmmədkamal Kazımov M.Avşarovu həmin teatra dəvət edib. "Solğun çiçəklər" (Cəfər Cabbarlı) pyesindəki Əbdül əmi rolu ona həvalə olunub.

Ömrünün sonlarına doğru onun görmə qabiliyyəti zəifləyib. Belə ağır vaxtlarda yenə də onu yeni rollara dəvət edirdilər. Görkəmli kinorejissor Vaqif Mustafayev Muxtar Avşarovu çəkiliş meydançasına dəvət edib, aktyor yalnız ayaq addımlarını saymaqla filmə çəkilib.

2002-ci il oktyabrın 2-də Muxtar Avşarov Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə, elə həmin ilin noyabrın 7-də isə Bakı Bələdiyyə Teatrının on illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq, Xalq artisti fəxri adına layiq görülüb.

2004-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilib.

2004-cü ilin dekabr ayında Muxtar Həsən oğlu Avşarov dünyasını dəyişib.