Dünya savaş və diplomatiya arasında: Yaxın günlərdə ELƏ BİR QƏRAR VERİLƏCƏK Kİ… KONKRET

Dünya kritik gözləmə vəziyyətindədir – Birləşmiş Ştatlar ya İrana qarşı birbaşa hərbi əməliyyatlara başlaya bilər, ya da diplomatik yolla razılığa gələrək Tehranı nüvə proqramından tamamilə əl çəkməyə məcbur edə bilər. ABŞ Prezidenti Donald Tramp bu barədə mövqeyini açıq şəkildə bildirib: “Söhbət təkcə atəşkəsdən deyil, İranın nüvə silahından tam imtinasından gedir”.

Regionda vəziyyətin gərginləşməsi fonunda Tramp Ağ Evin “situasiya otağında” milli təhlükəsizlik müşavirləri ilə fövqəladə iclas keçirib. İclasın detalları gizli saxlanılsa da, Vaşinqtondakı siyasi müşahidəçilər Tramp administrasiyasının İsrailə hərbi dəstək göstərmək istiqamətində addım atmağa yaxın olduğunu bildirirlər.

Trampın İsrailin hərbi planlaşdırmasından təsirləndiyi və baş nazir Benyamin Netanyahu ilə son telefon danışığından sonra məsləhətçilərinə “Düşünürəm ki, ona kömək edə bilərik” dediyi qeyd olunur. Bu, Trampın aylar boyunca İsraili İrana qarşı genişmiqyaslı hücumdan çəkindirməyə çalışdığı siyasətdən kəskin dönüş kimi dəyərləndirilir.

Bununla belə, Tramp diplomatik yolun açıq qaldığını da istisna etmir. Əgər İran İsrailin davam edən raket zərbələrinə baxmayaraq danışıqlara razı olsa, Tramp vitse-prezident Cey Di Vansı və Yaxın Şərq üzrə nümayəndəsi Stiv Uitkofu Tehrana göndərə bilər.

Ancaq Tehran tərəfi hələlik razılığa meyil göstərmir, əksinə, “başlanmış döyüş”dən danışan Ali lider Xameneinin bəyanatları vəziyyəti daha da gərginləşdirir. İran “İsrail üzərində hava məkanını bağladığını” iddia etsə də, bu bəyanat ekspertlər tərəfindən blef kimi qiymətləndirilir.

Əgər hərbi dəstək qərarı verilərsə, ABŞ-İsrail planı üç əsas ssenariyə əsaslanacaq:

İsrail aviasiyasına ABŞ yanacaqdaşıyan təyyarələrinin dəstəyi;

ABŞ və İsrailin birgə hava hücumları;

ABŞ-ın strateji B-1 və B-2 bombardmançı təyyarələri və sualtı qayıqlardan buraxılan qanadlı raketlərlə hücumu.

Əlavə olaraq, ABŞ-ın xüsusi təyinatlı qüvvələrinin Osprey helikopterləri ilə İrana endirilə biləcək desant əməliyyatı ssenarisi də nəzərdən keçirilib, lakin risklərə görə rədd edilib.

Vaşinqtonda böyük müzakirə gedir: ABŞ-ın 40 min əsgərinin yerləşdiyi Yaxın Şərqdə müharibəyə cəlb olunmasının fəsadları, xüsusən də İranın Hörmüz boğazını bağlayacağı təqdirdə, dünya iqtisadiyyatı üçün dağıdıcı nəticələr doğura bilər.

Bəzi ekspertlər hesab edir ki, İranla nüvə proqramını dayandırmaq barədə razılaşma əldə olunsa belə, Tehran sonradan bu razılaşmanı pozaraq silahlanmanı davam etdirə bilər. Bu isə gələcəkdə İsrailə qarşı nüvə hücumu təhlükəsi yarada bilər.

Bu arada Tramp ABŞ kəşfiyyat rəhbəri Talsi Qabbardla fikir ayrılığı yaşayıb. Qabbard İranın nüvə silahı hazırladığına dair sübut olmadığını desə də, Tramp bunun əksini düşünür və “onlar bu silaha çox yaxınlaşıblar” deyə bildirib.

Bütün bu gərginlik fonunda Tramp İsrailin kəşfiyyatına daha çox güvəndiyini bildirir. Onun fikrincə, İsrail tərəfi İrandakı real təhlükəni daha yaxşı bilir.

Beləliklə, dünya kritik seçim qarşısındadır – sülh və diplomatiya, yoxsa böyük Yaxın Şərq savaşı?

KONKRET.az-ın araşdırma qrupu