Dünyada görünməmiş müharibə: Sadəcə bu dövlətlər ayaqda qalacaq

“ABŞ Prezidenti Donald Trampla Çin lideri Si Cinpin arasında Seulda keçirilən görüş konfrontasiyanın müvəqqəti səngiməsi kimi təqdim olunsa da, bu, yalnız strategiya dəyişikliyinin fasiləsidir”.

Globalinfo.az xəbər verir ki, bu sözləri politoloq Rüstəm Tağızadə deyib.

Politoloq qeyd edib ki, Çin uzunmüddətli, yorucu strategiya ilə ABŞ-ı iqtisadi və texnoloji cəbhədə tədricən sıxışdırmaq niyyətindədir:

“Vaşinqton isə klassik “Bjezinski modeli” ilə hərəkət edir: səngiməni qəbul et, amma çevrələməyi dayandırma. Bu, yeni soyuq müharibə deyil, yeni iqtisadi müharibədir. Beləliklə ticarət və texnologiya diplomatiyanın yerini tutub. XXI əsrin geosiyasi oxu artıq ideologiya üzərində deyil, təchizat zənciri və innovasiya gücü üzərində qurulacaq.

Rusiyanın “Burevestnik” və “Poseydon” sınaqları zahirən texnoloji nümayiş kimi görünür, amma əslində Kreml bu yolla mütləq gücün mümkünsüzlüyünü xatırladır. Məşhur politoloq Zbiqnev Bjezinskinin terminologiyası ilə desək, bu, “güc paradoksunun reinkarnasiyasıdır”  yəni güc artdıqca, təhlükəsizlik azalır.

Trampın nüvə sınaqlarını bərpa etmək fikri isə ABŞ-ın geri qalmış strateji psixologiyasını göstərir. Vaşinqton yenidən balans masasına oturmaq istəyir. Çünki əvvəlki “liderlik doktrinası”nın artıq işləmədiyini anlayır. Yeni mərhələdə nüvə oyunları təhdid üçün yox, müzakirə üçün rıçaq olacaq.”

Rüstəm Tağızadə

Politoloqun sözlərinə görə, Avropa İttifaqı (Aİ) artıq vahid ideyanın daşıyıcısı deyil, öz daxilində mərkəzdənqaçan güclərin məkanına çevrilib:

“Brüsselin Slovakiyanı susdurmaq cəhdi yalnız tənbeh deyil, bu, bütün müstəqil dövlətlərə mesajdır. Lakin təzyiqin artması nəticə vermir. Əksinə, Bjezinskinin dediyi kimi, “mərkəz öz cazibəsini itirəndə periferiyalar orbitə çevrilir”. Macarıstan, Çexiya və Slovakiya artıq Avropanın kənarında deyil, yeni Avropanın nüvəsi olmağa başlayır. Qitə iki ritmdə hərəkət edir: biri Brüssel bürokratiyasının, digəri isə milli suverenlik instinktinin ritmidir.

İran nüvə kartını varlıq zəmanəti kimi istifadə edir. Tehranın uran zənginləşdirmə səviyyəsini artırması onun ideoloji yox, ekzistensial strategiyasıdır. İran başa düşür ki, qarantiyalar dövrü bitib — beynəlxalq sistemdə hörmət yalnız potensial güc üzərində qurulur. Buna görə də Tehran açıq deyil, sistemli şəkildə “de-fakto nüvə gücü” statusuna doğru gedir. Bu, bölgədə yeni rəqabətli sabitlik modelini formalaşdırır: tərəflər danışır, amma heç kim silahını yerə qoymur”.

Tağızadə bildirib ki, ABŞ Venesuela sərhədlərində hərbi varlığını artırır, Çin və Rusiya isə bunu yeni Karib oyununa çevirir:

“Bu, təkcə enerji və ya narkotik müharibəsi deyil — qütb savaşıdır. Burada hər region öz “mini-mərkəzini” yaradır. Kuba böhranından fərqli olaraq, indi oyun lövhəsi çoxqatlıdır. Latın Amerikası enerji üçün, Afrika resurs üçün, Yaxın Şərq isə ideoloji nüfuz üçün mübarizə meydanına çevrilib.

Nəticə budur ki, çoxqütblülük illüziya deyil, faktdır. Qlobal sistem artıq dəyişməz deyil. ABŞ artıq hər yerdə olmaq gücünə, Çin sonsuz səbir gücünə, Rusiya isə ideoloji dayanıqlığa sahib deyil. Yeni dünyada qaliblər “ideal” dövlətlər yox, pragmatik və dayanıqlı dövlətlər olacaq. XXI əsrin şahmat taxtasında məqsəd rəqibi məğlub etmək yox, oyunda qalmaqdır”.

Turan Rzayev
Globalinfo.az