Əfqanıstan şəriət qanunlarına uyğun gəlmədiyi üçün təxminən 700 universitet dərsliyini qadağan edib

Taliban hökumətinin Ali Təhsil Nazirliyi Əfqanıstanın dövlət və özəl universitetlərində 679 dərsliyin istifadəsini qadağan edib, The Independent yazır.

Qərar mollalar, nazirlik rəsmiləri və İslam hüquq ekspertlərindən ibarət xüsusi komissiya tərəfindən dərsliklərin təhlilindən sonra qəbul edilib. Dərsliklər ideoloji, mədəni, dini və elmi məzmununa görə qiymətləndirilib. Bəzi dərsliklərin şəriət qanunlarına zidd olduğu müəyyən edilib.

Bunlara Qərb və müsəlman alimlərinin Jan Art Skultenin "Qloballaşma: Kritik Giriş", Abdul Rəhman Salimin "İnsan Hüquqlarında Müqayisəli Tədqiqatlar", Brüs C. Koenin "Sosiologiyaya giriş", Abdul Rəhman Ələmin və başqalarının "Qərb fəlsəfəsi tarixi" kimi əsərləri daxildir.

Taliban ilahiyyat və tibb daxil olmaqla, ali təhsilin bütün sahələrində qadağan olunmuş dərslikləri aşkar edib. Qadağan olunmuş kitabların əksəriyyəti qadın hüquqları, Qərb tarixi və düşüncəsi, insan hüquqları, müasir Avropa tarixi və ABŞ tarixi ilə bağlı mövzuları əhatə edir. 679 dərsliyin siyahısı yekun deyil; dərsliklərin təhlili davam edir.

Nazirlik kitablara qadağa qoymaqla yanaşı, şəriətə uyğun olmayan 18 kursun ləğvi, daha 201 kursun isə nəzərdən keçirilməsi barədə göstəriş verib. Qadağan olunmuş kurslar Əfqanıstan konstitusiya hüququ, İslam siyasi hərəkatları, insan haqları, demokratiya, gender problemləri, qloballaşma, fəlsəfə, dinlərin tarixi və ictimai ünsiyyətdə qadınların rolu kimi mövzuları əhatə edir.

Əfqan təhsil ekspertləri qorxurlar ki, belə böyük həcmdə akademik ədəbiyyatın qadağan edilməsi universitetləri lazımi materiallarla təmin etməkdə ciddi çətinliklərə səbəb olacaq və ölkədə ali təhsilin keyfiyyətinə mənfi təsir göstərəcək.

Taliban bundan əvvəl Kabil və Herat kimi böyük şəhərlərdəki kitabxana və kitab mağazalarından yüzlərlə kitabı müsadirə etmişdi. Onlar qadın hüquqlarına, demokratiyaya, tarixə, fəlsəfəyə və incəsənətə aid ədəbiyyatın nəşrini və yayılmasını qadağan etdilər. Başda hüquq, siyasi elmlər, iqtisadiyyat, psixologiya, təsviri incəsənət və jurnalistika fakültələrindən olan yüzlərlə müəllim Taliban ideologiyasına “müxalif” olduqları üçün işdən çıxarılıb.

Fəziləti Təbliğ etmək və Təhlükəsizliyə Qarşı Mübarizə Nazirliyi müəllimlərdən həftəlik iki saatlıq şəriət dərslərində iştirak etməyi tələb edir. Bu dərslərdə saqqal saxlamağın və tədrisdə İslam təliminin fəal şəkildə yayılmasının vacibliyi vurğulanır. Bundan başqa, Taliban bütün fakültələrdə icbari dini tədrisi genişləndirib və işçilərə, müəllimlərə və tələbələrə şəriət prinsiplərini öyrətmək üçün onlarla mollanı universitetlərə göndərib.

2021-ci ilin avqustunda Əfqanıstanda hakimiyyətə gəldikdən sonra Taliban çoxlu məhdudiyyətlər və qadağalar qoyub, onların əksəriyyəti qadın hüquqları ilə bağlıdır. Konkret olaraq, onlara orta və ali təhsil, o cümlədən tibb təhsili almaq, idmanla məşğul olmaq, parklarda gəzmək, kişi yoldaşı olmadan və hicabsız küçəyə çıxmaq, tibb müəssisələrində işləmək, ictimai yerlərdə danışmaq, mahnı oxumaq və s. Bundan əlavə, Taliban şahmat, film çəkilişi və canlı məxluqların təsvirlərini nümayiş etdirməyi qadağan edib və bəzi əyalətlərdə hakimiyyət internetə çıxışı məhdudlaşdırıb. Əfqanıstanın yeni hakimiyyət orqanlarının bu və digər oxşar qərarları BMT də daxil olmaqla bir sıra ölkələrin və beynəlxalq təşkilatların tənqidinə səbəb olub.

Oxuməni.az