Elmi Nəşrlər Azərbaycanda: əməkdaşlığın genişləndirilməsi və alimlərin dəstəyi

"Elmi Nəşrlər" Azərbaycanda: əməkdaşlığın genişləndirilməsi və alimlərin dəstəyi ilə bağlı şirkət rəhbəri ilə müsahibə.

9 ildir ki, dünyanın hər yerindən olan tədqiqatçılara beynəlxalq məlumat bazalarında elmi məqalələr dərc etməkdə köməklik göstərən "Elmi Nəşrlər" şirkəti Azərbaycanda elmi konsaltinqə marağın artdığını qeyd edir. Niyə bu ölkə şirkətin inkişafının əsas istiqamətlərindən birinə çevrilib?

Azərbaycan alimlərinin üzləşdiyi problemlər hansılardır və "Elmi Nəşrlər" onlara bu problemlərin öhdəsindən gəlməyə necə kömək edir?

Bu və digər məsələlər barədə şirkətin Azərbaycandakı rəhbəri Dmitri Primakla danışdıq, o, elmi tendensiyalar, şübhəli vasitəçilərlə əməkdaşlıq riskləri və gələcək planlardan haqda məlumat verdi.

- Əvvəlcə bilmək istərdim ki, "Elmi Nəşrlər" şirkəti niyə Azərbaycanı şirkətin fəaliyyət istiqamətlərindən biri seçib?

- Azərbaycan – dinamik inkişaf edən, elmə və təhsilə böyük diqqət göstərən ölkədir. Son illər biz ali təhsil sahəsinə aktiv investisiyaların, elmi-tədqiqat fəaliyyətinin dəstəklənməsinin və Azərbaycan universitetlərinin beynəlxalq elmi ictimaiyyətə inteqrasiyasının şahidi oluruq.

Bundan əlavə, nəşr fəaliyyətinə dair tələblər getdikcə sərtləşir və alimlərin fəaliyyəti beynəlxalq standartların tələbələrinə cavab verməlidir. Biz 45-dən çox ölkənin alimləri ilə fəal əməkdaşlıq edirik və Azərbaycanda elmi konsaltinq üçün böyük potensial görürük. Təcrübəmiz və məqsədimiz universitetlərə və tədqiqatçılara yüksək nəticələr əldə etməyə kömək edən etibarlı həllər təklif etməyə imkan verir.

Bununla belə, təkcə akademik tələblərin artması deyil, həm də Azərbaycan alimlərinin elmə yanaşması vacibdir. Burada təhsil ənənəvi olaraq qiymətləndirilir və elmi dərəcə təkcə formallıq kimi deyil, həm də peşəkarlığın və statusun təsdiqi kimi qəbul edilir.

- Yəni sizin üçün təkcə ölkədə təhsil və elm səviyyəsi deyil, həm də alimlərin yanaşması rol oynayır. Sizcə, mentalitetin hansı xüsusiyyətləri Azərbaycanı elmi konsaltinq üçün perspektivli bazara çevirir?

- Artıq qeyd etdiyim kimi, Azərbaycanda elmi nailiyyətlər ənənəvi olaraq yüksək qiymətləndirilir. Burada – elmi dərəcəsi sadəcə karyera mərhələsi deyil, peşəkar səriştənin və cəmiyyətdə hörmətli mövqenin göstəricisidir. Bu, xüsusilə beynəlxalq məlumat bazalarında keyfiyyətli elmi nəşrlərə yüksək tələbat yaradır.

Digər mühüm amil – ölkənin beynəlxalq standartlara diqqət yetirməsidir. Biz universitetlərin qlobal elmi ictimaiyyətə inteqrasiyaya can atdığını görürük və müəllimlər və tədqiqatçılar yüksək istinad edilən jurnallarda dərc etmək üçün imkanlar axtarırlar.

Bundan əlavə, Azərbaycan alimləri yeni iş formatlarına açıqdırlar: onlar beynəlxalq konfranslarda fəal iştirak edir, həmmüəlliflik məqalələri yazır, ünsiyyət üçün müasir rəqəmsal vasitələrdən istifadə edirlər. Biz təkcə nəşr yardımı deyil, həm də təhsil təşəbbüsləri – vebinarları, seminarlar və məsləhətlər təklif etməklə bu prosesi dəstəkləyirik.

- Siz qeyd etdiniz ki, "Elmi Nəşrlər" alimlərə elmi jurnallarda dərc etməkdə kömək edir. Onlara kimə lazım olduğu və akademik və peşəkar inkişafda hansı rol oynadığı barədə ətraflı məlumat verərdiniz?

— Elmi jurnallarda nəşrlər – belə demək mümkünsə, alimləri tanıtmaq üçün effektiv vasitədir. Onlar nə üçün lazımdır? Bu, tədqiqatçının qarşısına qoyduğu məqsəddən asılıdır. Onların çoxu var, amma mən üç əsas olanı vurğulayacağam.

Birincisi, bu, maliyyə motivasiyasıdır. Bir sıra universitetlərdə nəşrlərə görə işçilərin mükafatlandırılması təcrübəsi var. Bunlar ya birdəfəlik ödənişlər, ya da daimi əsasda əlavə əmək haqqı bonusları ola bilər.

İkincisi, elm və təhsildə elmi imic və karyeranın formalaşması. Məsələn, universitetin vəzifəyə müraciət edənlərdən hansına üstünlük verəcəyi ilə bağlı qərar verdiyi bir vəziyyəti götürək. Hər iki namizəd kifayət qədər ixtisaslı olarsa, universitet rəhbərliyi onların elmi jurnallarda dərc olunan məqalələrinin sayını nəzərə alacaq. Burada həm də alimlərin işinə digər alimlərin nə qədər fəal istinad etdiyini nümayiş etdirən göstərici olan Hirş indeksi mühüm rol oynayır.

Və nəhayət, üçüncüsü, beynəlxalq məlumat bazalarında nəşrlərin olması dissertasiya müdafiəsinə qəbul üçün məcburi tələbdir. Bu, akademik karyeranın əsas mərhələlərindən biridir və bu şərti yerinə yetirmədən alim sadəcə olaraq öz işini müdafiə edə bilməyəcək.

Dissertasiya müdafiə etməzdən əvvəl məqalələrin dərci üçün hansı beynəlxalq məlumat bazalarının uyğun olduğu barədə daha ətraflı məlumat verə bilərsinizmi?

— Dissertasiya müdafiə etməzdən əvvəl nəşrlərə gəldikdə, diqqət iki əsas beynəlxalq məlumat bazasına – Scopus və Web of Science-a yönəldilməlidir. Onlar akademik mühitdə ən prestijlidir və geniş şəkildə tanınır.

Niyə onlar? Məsələ burasındadır ki, "Scopus" və "Web of Science"ın indeksləşdirdiyi jurnallardakı nəşrlər ən çox dissertasiya şuralarında tanınır və beynəlxalq səviyyədə elmi fəaliyyətin qiymətləndirilməsi zamanı da nəzərə alınır. Bu verilənlər bazaları geniş fənləri əhatə edir, ciddi nəzərdən keçirmə sisteminə və elmi jurnalların seçilməsində yüksək standartlara malikdir.

Əlbəttə ki, tibb və biologiya elmləri üçün PubMed, mühəndislik və mühəndislik ixtisasları üçün IEEE Xplore və ya kənd təsərrüfatı sahələri üçün AGRIS kimi digər verilənlər bazaları da var. Bununla belə, onlar yüksək ixtisaslaşmağa meyllidirlər və yalnız xüsusi fənlər daxilində nəşrlər və ya yalnız türk jurnallarını indeksləşdirən Ulakbim kimi xüsusi bir ölkə üçün uyğundurlar. Bəzi hallarda onlar dissertasiya müdafiə edərkən nəzərə alına bilər, lakin Scopus və Web of Science kimi geniş tanınmır.

Beləliklə, əgər məqsədiniz – dissertasiyanı uğurla müdafiə etmək və elmi dərəcə əldə etməkdirsə, nəşr üçün jurnal seçərkən ilk növbədə Scopus və Web of Science-a diqqət yetirməlisiniz.

- Dmitri Aleksandroviç, şirkətiniz digər bazarlardakı uğurları haqqında məlumat verərdiniz. Hansı nailiyyətlərinizi daha əhəmiyyətli hesab edirsiniz?

- 2024-cü il şirkət üçün çox məhsuldar il oldu. "Elmi Nəşrlər"in ən mühüm nailiyyətlərindən biri Qırğızıstanda ofisin açılması oldu ki, bu da bizə yerli elmi ictimaiyyətə yaxınlaşmağa və məqalələrin dərci ilə tez kömək etməyə imkan verdi. Üstəlik, biz əldə olunanlarla kifayətlənməyi planlaşdırmırıq – gələcəkdə Azərbaycanda genişlənmə imkanlarını nəzərdən keçiririk.

Bundan əlavə, il ərzində biz müxtəlif ölkələrin universitetləri ilə fəal şəkildə memorandumlar bağlamışıq. Belə tərəfdaşlıq universitetlər üçün faydalıdır, çünki o, təhsil, elm və elmi tədqiqatlar sahəsində əməkdaşlığı, elmi layihələr haqqında məlumat mübadiləsini, seminarların, konfransların, vebinarların, elmi proqramların və kursların təşkilini, habelə elmi məqalələrin yazılması və onların beynəlxalq məlumat bazalarında yerləşdirilməsi üzrə məsləhətləri nəzərdə tutur.

Fəaliyyətimizin digər mühüm sahəsi – elmometriya üzrə pulsuz seminarların və vebinarların keçirilməsidir. Onlarda biz tədqiqatçılara beynəlxalq məlumat bazaları ilə effektiv işləməyi, işlərinin sitatını artırmağı və fırıldaqçılara düşməmək üçün nəşrlər üçün uyğun jurnalları seçməyi öyrədirik. Bu təşəbbüslər elmin inkişafına və alimlərin dünya elmi ictimaiyyətinə inteqrasiyasına töhfə verir.

Bütün bu nailiyyətlər müştərilərimizin etibarı olmadan mümkün olmazdı. Onların bir çoxunun həmkarlarının və tanışlarının tövsiyəsi ilə bizə gəlməsini xüsusilə yüksək qiymətləndiririk. Bu, işimizə yüksək etimaddan xəbər verir və təsdiq edir ki, bizim xidmətlərimiz həqiqətən də alimlərə məqsədlərinə çatmağa kömək edir.

- İndi elmi nəşrlər bazarında məqalələrin yerləşdirilməsi xidmətləri təklif edən daha çox şirkət və fərdi mütəxəssislər peyda olur. Alimlər şübhəli vasitəçilərə müraciət edərkən hansı risklərlə üzləşə bilər?

- Çox yaxşı sual. Əslində bu, təkcə Azərbaycanda deyil, kifayət qədər ümumi problemdir. Düz deyirsiniz, şirkətlər və ya ayrı-ayrı mütəxəssislər getdikcə daha çox bazara çıxır və alimlərə ən qısa müddətdə və cüzi bir ödəniş müqabilində kömək etməyi təklif edirlər məqaləni Scopus və ya Web of Science-da dərc edin.

Aydındır ki, bu cür təkliflər diqqəti cəlb edir və bir çox tədqiqatçılar bu cür qurumların təmin etdiyi təminatların mövcudluğunu əvvəlcədən yoxlamadan əməkdaşlığa razılaşırlar. Nəticədə alimlər bir sıra ciddi problemlərlə üzləşə bilərlər.

- Söhbət konkret olaraq hansı problemlərdən gedir?

- Birincisi, məqalə özünü yalnız nüfuzlu nəşr kimi təqdim edən «yırtıcı» adlanan jurnalda dərc oluna bilər. Bu cür nəşrləri elmi ictimaiyyət tanımır və müəllifin reputasiyasına xələl gətirə bilər.

İkincisi, vicdansız vasitəçilər tez-tez saxta sxemlərdən istifadə edirlər, sadəcə ödəniş aldıqdan sonra yoxa çıxırlar və ya nəşr məlumatlarını əvəz edirlər. Bu, təkcə maliyyə riski deyil, həm də vaxt itkisidir ki, bu da dissertasiya müdafiə etmək və ya qrant almaq üçün məqalə lazım olduqda xüsusilə vacibdir.

Nəhayət, şübhəli şirkətlərlə əməkdaşlıq akademik etikanın pozulmasına səbəb ola bilər. Bəzi vasitəçilər jurnallarda məqalələrin real rəy olmadan yerləşdirilməsini təklif edirlər ki, bu da elmi dürüstlük prinsiplərinə ziddir. Bu fakt üzə çıxarsa, alim ciddi nəticələrlə, o cümlədən nəşrin ləğvi ilə üzləşə bilər.

Həqiqətən də çox saylı risklər var. Bu halda, "Elmi Nəşrlər"in hansı zəmanətləri verdiyi və alimlərin niyə sizinlə əməkdaşlıq etməli olduqları barədə danışardınız?

— Başlamağa dəyər ki, "Elmi Nəşrlər"də biz yalnız sübut edilmiş jurnallarla işləyirik, şəffaf əməkdaşlıq şərtləri təqdim edirik və məqalənin hazırlanmasından tutmuş beynəlxalq məlumat bazalarında uğurlu yerləşdirilməsinə qədər –-ın hər mərhələsində müştərilərimizi müşayiət edirik.

Əsas üstünlüklərdən biri odur ki, biz hər bir müştəri ilə rəsmi müqavilə bağlayırıq. O, bizim öhdəliklərimizin yerinə yetirilməsinə zəmanət verən və alimin maraqlarını qoruyan əməkdaşlığın bütün şərtlərini aydın şəkildə müəyyən edir. Bundan əlavə, biz məlumatların tam məxfiliyini təmin edirik, çünki bu, bizim əsas iş prinsiplərimizdən biridir.

Elmi konsaltinq bazarında 9 il ərzində biz müxtəlif mürəkkəblikdə on minlərlə layihəni uğurla həyata keçirmişik. Bu, təkcə bizim təcrübəmizdən deyil, həm də müştərilərin yüksək etimadından xəbər verir. Biz alimlərin ehtiyaclarını başa düşürük və nəşrin bütün mərhələlərində hərtərəfli dəstək təklif edirik.

Digər vacib cəhət – bizim sadiq qiymət siyasətimizdir. Biz nəşr prosesini əlçatan etməyə çalışırıq, ona görə də ödənişləri bölmək imkanı veririk. Bu, tam məbləği bir anda ödəyə bilməyən, lakin nəşr prosesinə gecikmədən başlamaq istəyən alimlər üçün xüsusilə əlverişlidir.

- Elmi ictimaiyyətdə belə bir fikir var ki, elmi konsaltinq xidmətləri elmi etikanı pozur. Bu barədə nə düşünürsünüz?

- Bu, həqiqətən də ümumi yanlış fikirdir, lakin bu, əsasən insanların elmi məsləhətçilərin faktiki fəaliyyətləri haqqında kifayət qədər məlumatlı olmaması ilə bağlıdır. "Elmi Nəşrlər"də biz akademik dürüstlük və elmi etika prinsiplərinə ciddi şəkildə riayət edirik. Bizim vəzifəmiz – alimə təkcə nəşr etməkdə kömək etmək deyil, həm də nəşr prosesinin bütün mərhələlərində ona dəstək vermək, onun işinin beynəlxalq tələblərə uyğun olmasını təmin etməkdir.

Başa düşmək vacibdir ki, xidmətlərimizə uyğun jurnalın seçilməsində köməklik, məqalənin tərtibatı və nəşrin tələblərinə uyğunluğunun yoxlanılması, akademik tərcümə, plagiat testi və nəşrin bütün mərhələlərində alimə dəstək daxildir.

Bu xidmətlər elmi etikanı pozmur, lakin elmi məqalələrin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə kömək edir, alimlərə nəşr prosesini anlamağa və qlobal elmi ictimaiyyətə inteqrasiya etməyə kömək edir.

Bundan əlavə, şirkətimiz müəlliflərə həmmüəllif kimi nəşr etməyə kömək edir ki, bu da alimlər arasında kifayət qədər tələb olunur. Biz vaxtaşırı bu barədə bütün cari məlumatları WhatsApp kanalımızda dərc edirik və bununla da tədqiqatçılara daha çox həmmüəlliflik təklifləri almağa imkan veririk.

- Sonda mən "Elmi Nəşrlər"in bu il üçün planları haqqında bilmək istərdim. Özünüz üçün hansı məqsədləri hədəfləmisiniz?

- Düzünü desəm, 2025-ci il üçün çoxlu iddialı planlarımız var və biz onları həyata keçirmək üçün hər cür səy göstəririk. Əsas məqsədlərdən biri – Azərbaycanda fiziki ofis açmaqdır. Biz bu istiqamətdə inamla irəliləyirik və tezliklə şirkətin təsisçisi Denis Sergeyeviç Pilipenko inkişaf strategiyasını müzakirə etmək və bütün təşkilati məsələləri həll etmək üçün Bakıya gedəcək.

Biz əməkdaşlıq üçün hər zaman yeni imkanlara açığıq. Əgər "Elmi Nəşrlər"lə əməkdaşlıqda maraqlısınızsa, bizə yazın. Əminik ki, birgə təşəbbüslər Azərbaycanda elmin inkişafı üçün yeni imkanların yaradılmasına kömək edəcək.