Ermənistan iqtisadiyyatı çökə bilər ƏCNƏBİ EKSPERTLƏR

Rusiya Ermənistana məktub hazırlayır, məktubda onun Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşma normalarının Avrasiya İqtisadi İttifaqının (Aİİ) qaydaları ilə ziddiyyətlərini qeyd edir. Bu barədə mətbuata Rusiya baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk məlumat verib. "Biz Ermənistanın Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşması çərçivəsində baş verən prosesləri müşahidə edirik. Qeyd edirik ki, Ermənistan Respublikasının hüquqi bazasında bəzi sertifikatlaşdırma qaydalarını sadələşdirən tənzimləmələr peyda olur",- o əlavə edib: "Biz müvafiq tədbirlərin tətbiqi məsələsinə baxacağıq".

Ermənistanın Aİ ilə yaxınlaşma ilə bağlı hansı konkret hərəkətləri son vaxtlar Rusiyanın bu qədər gərgin münasibətinə səbəb olub? İrəvan buna necə reaksiya verə bilər və edəcək? Caliber.Az-ın bu suallarını rusiyalı və belaruslu politoloqlar cavablandırıb. Ekspertlərin şərhlərini oxucularımıza təqdim edirik.

Belaruslu politoloq, Analitik Proqnozlaşdırma Mərkəzinin baş eksperti Aleksey Çernov hesab edir ki, Moskva bu məsələ ilə bağlı İrəvanla ardıcıl müzakirələr apararaq, Ermənistanın Aİ ilə yaxınlaşmasının sonrakı dinamikasının nəyə gətirib çıxara biləcəyini dəfələrlə açıqlayıb.

"Moskvanın narahatlığı və qıcıqları bir neçə ildir ki, Ermənistanın anti-Rusiya mövqeyini konkret hərəkətlərlə dəstəkləməyə başladığı andan yığılıb. Hər şey bu ölkədə avropalı müşahidəçilərin missiyasının meydana çıxması ilə başlayıb və Fransadan silah alınması ilə davam edib. Lakin Rusiya onun xüsusi silah bazarında tərəfdaş ölkə seçmək qərarına kifayət qədər təmkinli reaksiya verib.

Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının üzvü olan Ermənistan üçün bu cür hərəkətlər bu təşkilatın nizamnaməsinin bəzi müddəaları ilə ziddiyyət təşkil edə bilər, lakin bir sıra KTMT üzvləri (məsələn, Qazaxıstan) bəzən başqa ölkələrdən silah alırlar, ona görə də Moskva bu mövzuda İrəvanla açıq münaqişəyə getmədi. Lakin Qərb dövlətləri ilə iqtisadi əlaqələr tamam başqa məsələdir. Bu baxımdan Rusiya öz maraqlarını və bazarlarını qorumaq üçün daha sərt davranmaq niyyətindədir, ilk növbədə ona görə ki, məhz Qərb öz iqtisadi sanksiyaları ilə Rusiya Federasiyasına mümkün qədər çox zərər vurmağa hər cür cəhd edir.

Aİİ-nin əməkdaşlıq formatı isə Qərbin sanksiyalarına qarşı bir növ iqtisadi “güllə keçirməyən jilet”dir. Ola bilsin ki, Moskva üçün ilk əlamət Bayden administrasiyası ilə imzalanmış ABŞ-la strateji tərəfdaşlıq sazişi olub və bu sazişdə Ermənistan öz ərazisindən Rusiyaya gələn “boz idxala” nəzarət etmək üçün müəyyən öhdəliklər götürüb. Sənəd sırf formallıq kimi görünürdü, amma buna baxmayaraq, İrəvanın Rusiya ilə münasibətlərini qurban verməyə, ən yaxın tərəfdaşına xəyanət etməyə, belə desək, birbaşa “Qərb sanksiyalar klubu”na qoşulmağa hazır olduğu aydın oldu”,- deyə politoloq bildirib.

Onun sözlərinə görə, Moskva uzun müddət nəzakətlə İrəvanı heç bir qəfil addım atmamağa, Rusiya Federasiyası ilə qurulmuş iqtisadi əlaqələri pozmamağa inandırıb, ona görə ki, bu, ilk növbədə Ermənistanın özünə fəlakətli təsir göstərəcək.

"Paşinyan və komandasının üzvləri bu ilin qışında və yazında Aİ ilə iqtisadi əməkdaşlığa dair konkret sənədlər imzalamayacağına, real fəaliyyətlə deyil, ümumi bəyanatlarla kifayətlənəcəklərinə söz vermişdilər, lakin görünür, sözlərinin üstündə durmadılar. Yeri gəlmişkən, Ermənistanın baş naziri bütün bu vədləri vermişdi. Bu faktı Baş nazirin müavini Overçuk da təsdiqləyib.

Amma Paşinyanın çox hərəkətli oyunlara olan sevgisi və ona xas siyasi avantürizm, deyəsən, qalib gəlib. Rusiyada iri biznes sahibi olan rusiyalı iş adamı Karapetyanın həbsindən, eləcə də “Ermənistanın Elektrik Şəbəkələri” şirkətinin milliləşdirilməsi ilə bağlı açıqlamalarından sonra məlum oldu ki, Paşinyan qaydalarla oynamaq istəmir, öz oyun qaydalarını Moskvaya sırımaq istəyir. Bununla belə, o, çox yanılır – Rusiyanın Ermənistana həm iqtisadi sahədə, həm də Aİİ-nin rüsum və güzəştləri sferasında çoxlu təzyiq üsulları var ki, onlar hər an ləğv oluna bilər. Ermənistan iqtisadiyyatı üçün bu, praktiki olaraq çöküş olacaq, ona görə də Baş nazir Overçukun təmsil olunduğu Rusiya aydın və aydın xəbərdarlıq edir ki, bu da Rusiya Federasiyasının mövqeyini və Ermənistan üçün konkret şərtləri izah edir: ən qısa müddətdə Aİ ilə iqtisadi əməkdaşlığın qurulması üçün öz siyasətinə və fəaliyyət proqramına yenidən baxılmalıdır. Əks halda, Rusiya sanksiyaları qüvvəyə minəcək ki, bu da faktiki olaraq Ermənistan üçün Aİİ çərçivəsində onun imtiyaz və öhdəliklərinə və Rusiya Federasiyası ilə müxtəlif müttəfiqlik sazişlərinə yenidən baxılması deməkdir. Bunlar isə qaz tarifləridir, Ermənistan üçün bir anda fırtına qalxacaq, ən əsası isə Rusiyaya daxil olan erməni mallarının rüsumları. İrəvan öz məhsullarının bazarını dərhal itirəcək, çünki onları erməni sahibkarlardan almaq rusiyalı tərəfdaşlar üçün sərfəli olmayacaq- onların qiymətləri dərhal qalxacaq. Ticarət dövriyyəsi bir neçə milyard həcmində çökə bilər, Ermənistan sadəcə olaraq belə bir zərbəyə tab gətirməyəcək. Ümid etmək istərdim ki, Paşinyan bu riskləri nəzərə alır”,- deyə A.Çernov yekunlaşdırıb.

Rusiyalı politoloq və iqtisadçı Renat Savinin fikrincə, Avrasiya İqtisadi İttifaqına üzv olan bir çox ölkələr Ermənistanın iki cəbhədə oynamaqda davam etmək və hətta Avropadan olan rəqiblərindən Aİİ bazarlarına öz mənfəəti ilə mal tədarük etmək niyyətində olmasında maraqlıdırlar.

Paşinyanın iki kresloda əyləşməkdəki “virtuoz” məharəti Aİİ nizamnaməsinin fəaliyyət prinsiplərini təhdid etməyə başlayıb. Rusiya kifayət qədər uzun müddətdir ki, bu həssas məsələlərdə ona güzəştə gedir, lakin bu, artıq davam edə bilməz. İrəvanın öz hərəkətlərinin məntiqinə əməl etmək istəməməsi, Aİİ-dəki tərəfdaşları ilə münasibətlərdə qırmızı xətləri pozması göz qabağındadır. Və burada Aleksey Overçuk çox ardıcıl olaraq Rusiyanın mövqeyini açıqladı. Onun sözlərinə görə, Ermənistan Respublikasının qanunvericilik bazasında Avrasiya İqtisadi İttifaqına üzv olmayan dövlətlərin ərzaq məhsullarının sertifikatlaşdırılması ilə bağlı bəzi sadələşdirən qaydalar peyda olur. Bu o deməkdir ki, təşkilatın tələblərinə cavab verməyən məhsullar Aİİ-nin daxili bazarına daxil ola bilər.

Overçuk onu da əlavə edib ki, Rusiya bu məsələni baxılmaq üçün Avrasiya İqtisadi Komissiyasının Şurasına təqdim edir və müvafiq tədbirlərin işlənib hazırlanması üzərində işləyəcək və bu, görünür, İrəvanın Aİİ bazarı çərçivəsində öz məhsullarının satışında müəyyən endirimlərdən və üstünlüklərdən məhrum olacağı anlamına gəlir. Söhbət ondan gedir ki, Rusiya bu mexanizmi həyata keçirməyə necə başlaya bilər: tədricən İrəvanı cilovlamağa çalışacaq, yoxsa Ermənistan iqtisadiyyatına “soyuq duş” effekti verəcək,- deyə R.Savin yekunlaşdırıb.

Tərcümə- Elçin Bayramlı