Əsrin müqaviləsi Azərbaycan nə verdi? Musa Qasımlı YAZIR

Bakı Ekspo Mərkəzində Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində keçirilən 30-cu Yubiley Beynəlxalq Xəzər Neft və Qaz Sərgisi “Caspian Oil and Gas”, 13-cü Xəzər Beynəlxalq Energetika və Yaşıl Enerji Sərgisi “Caspian Power” və 30-cu Yubiley “Baku Energy Forum”un rəsmi açılış mərasimində cənab Prezidentimiz İlham Əliyevin nitqində dövlət müstəqilliyimizin  bərpa edilməsindən ötən illər, bu günümüz və gələcəyimiz baxımından prinsipial məna kəsb edən bir sıra məsələlər öz əksini tapıb. İlk növbədə, nitqdə “Əsrin müqaviləsi”nin ölkəmizə nələr verdiyinə dair sualının mükəmməl cavabı  verilib. 

Azərbaycanın 1994-cü ildən sonrakı ölkə daxilindəki və beynəlxalq aləmdəki bütün uğurlarının təməlində əsası ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan enerji siyasəti, 1994-cü il sentyabrın 20-də beynəlxalq neft şirkətləri ilə imzalanan və sonralar “Əsrin müqaviləsi” adlandırılan sənəd  dayanır. Müasir Azərbaycanın həyatının istənilən sahələrində bu sənədin yerinə yetirilməsinin təsiri şəksizdir. Müasir yollar, tunellər, infrastruktur, məktəblər, xəstəxanalar, universitetlər və s. buna misaldır.

“Əsrin müqaviləsi” regionda bütün geosiyasi və geoiqtisadi şəraiti dəyişdirdi. Sabitlik yaradıldıqdan sonra ölkəmizə xarici sərmayələr gəlməyə başladı. Təbii sərvət olan neftin Heydər Əliyev tərəfindən milli sərvətə çevrilməsi, bir neçə neft və qaz ixrac boru kəmərinin inşa edilməsi dövlətimizin müstəqilliyini və millətimizin azadlığını təmin edən başlıca amillərdən oldu. İndiki Rusiya-Ukrayna müharibəsi və ondan əvvəlki şərtlərdə ölkəmizdə şərait necə olardı?

“Əsrin müqaviləsi”ndə nəzərdə tutulanların yerinə yetirilməsi Ermənistan hakimiyyətinin azərbaycanlıları tarixi torpaqlarından vəhşicəsinə qovması və ərazilərimizin işğalı nəticəsində yaranmış 1 milyon nəfərdən çox qaçqın və məcburi köçkünün problemlərini həll etməyə imkan verdi. Çadır şəhərcikləri ləğv edildi, qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial problemləri, övladlarının təhsil haqları və s. həll edildi.

“Əsrin müqaviləsi”nin həyata keçirilməsi nəticəsində millətimizin başlıca məqsədi olan ərazilərimizin düşmən işğalından azad edilməsindən ötrü güclü silahlı qüvvələr quruldu. Azərbaycan təkbaşına Vətən müharibəsi apararaq ərazilərini bir neçə dövlət tərəfindən müdafiə edilən təcavüzkar Ermənistanın işğalından qurtardı. Ona görə də qazanılan qələbə təkcə Ermənistan deyil, onun havadarları da üzərində qələbədir və dünya əhəmiyyəti daşıyır. Azərbaycan xalqı qalib millətə çevrildi. Yeni - qalib millət doğuldu. Dünyanın bütün ölkələrində azərbaycanlıların başlarını dik tutaraq gəzmələri bütün millətimiz üçün qürurdur!

Azərbaycan ərazisində nəinki işğalçı tör-töküntüləri, hətta digər xarici ölkələrin qoşun hissələri yoxdur. Uzun illərdən sonra  Azərbaycanın dövlət suverenliyi tam bərqərar edildi, xaricdən dəstəklənən separatçılığın kökü kəsildi. Bir daha sübut olundu ki, iqtisadi müstəqillik olmadan siyasi müstəqillik etibarlı ola bilməz və ya mümkün deyildir.

“Əsrin müqaviləsi”nin sayəsində bu gün Azərbaycan işğaldan azad edilmiş ərazilərini heç bir xarici yardım olmadan, təkbaşına, öz gücünə yenidən dirçəldir, keçmiş məcburi köçkünləri müasir infrastrukturun qurulduğu dədə-baba torpaqlarında evlərə, mənzillərə qaytarır. Bu gün işğaldan azad edilmiş ərazilərə artıq 50 min nəfərdən çox qaytarılıb. Dünyada ikinci bir dövlət varmı əvvəlcə 1 milyondan çox qaçqın və məcburi köçkünü yerləşdirsin, problemlərini həll etsin, sonra bütün xarici təzyiqləri rədd edərək təkbaşına müharibə aparıb ərazilərini işğaldan azad etsin, sonra da ərazilərini minalardan təmizləyə-təmizləyə dərhal da yenə də heç bir xarici yardım olmadan ərazilərini dirçəldərək insanları dədə-baba torpaqlarında evlərdə və mənzillərdə heç bir ödəniş olmadan yerləşdirsin? Cavab aydındır! Bu, Azərbaycan örnəyidir!

“Əsrin müqaviləsi”nin sayəsində neft kapitalının insan kapitalına çevrilməsi işləri görülür. İndiyə qədərki tariximizdə rast gəlinməyən proqramlar - azərbaycanlı gənclərin xarici ölkələrin universitetlərdə ən müasir ixtisaslara yiyələnməsi həyata keçirilir.

“Əsrin müqaviləsi”ndən sonra nəqliyyat-kommunikasiya infrastrukturu da yeniləndi. Açıq dənizlərə çıxışı olmayan Azərbaycan bu gün dünyanın ən vacib nəqliyyat-kommunikasiya qovşağına çevrilməsi özü-özündən olmayıb. Bir vaxtlar Napoleonun “Asiyanın yatmış aslanı” adlandırdığı Çin, Orta Asiyanın türk dövlətləri Azərbaycan üzərindən Avropaya çıxırlar. Azərbaycanın etibarlı tranzit rolu yeni müstəqil türk ölkələrinin dövlət müstəqilliyinin qorunmasında mühüm amildir.

“Əsrin müqaviləsi” Azərbaycanı Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində açar ölkəyə çevirib, ölkəmizin geosiyasi və geoiqtisadi əhəmiyyəti artıb.

“Əsrin müqaviləsi” ərazisinin bir sıra ölkələrdən kiçik, əhalisinin sayının az olmasına baxmayaraq, Azərbaycanı dünyanın sayılıb-seçilən dövlətlərindən biri edib. Azərbaycan böyük təsir gücü halına gəlib.

Bütün bu və digər faktların gerçəkləşdirilməsi əsası Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan bütün, o cümlədən enerji siyasətinin cənab Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən uğurla yerinə yetirilməsi nəticəsində mümkün olub. Bəzilərinin bu gerçəklikləri görməməyinin adı nədir? 

Musa Qasımlı,
Milli Məclis sədrinin müavini