Estoniyalı bəstəkar: Üzeyir Hacıbəylinin musiqisi Şərqlə Qərbin heyrətamiz sintezidir

Bakı, 19 sentyabr, AZƏRTAC

2025-ci il sentyabrın 18-də dahi bəstəkar, Azərbaycan müasir peşəkar musiqisinin banisi, dirijor, musiqişünas, publisist, dramaturq, pedaqoq, ictimai xadim, SSRİ Xalq artisti Üzeyir Hacıbəylinin anadan olmasının 140 illiyi tamam olub.

AZƏRTAC bu əlamətdar hadisə münasibətilə tanınmış musiqi və mədəniyyət xadimləri ilə silsilə söhbətləri davam etdirir. Tanınmış estoniyalı bəstəkar Peeter Vəhi Üzeyir Hacıbəylinin yaradıcılığı haqqında danışıb.

Üzeyir Hacıbəyli ilə bağlı sualınıza məmnunluqla cavab verirəm. Prodüser kimi, mən bu yaxınlarda eston klassik musiqisinin ataları Konstantin Türnpu və Rudolf Tobiasın – həyat və yaradıcılığı XX əsrin əvvəllərini əhatə edən bəstəkarların mahnılarından ibarət CD albomu tamamladım. Onların Estoniya peşəkar musiqisindəki mühüm rolu bir çox cəhətdən Üzeyir Hacıbəylinin Azərbaycan musiqi sənətindəki əhəmiyyəti ilə müqayisə oluna bilər.

XX əsrin əvvəllərində Qərbi Avropadan kənarda bir çox milli peşəkar mədəniyyət intibah dövrünü yaşadı. Təkcə musiqi deyil, ədəbiyyat, təsviri incəsənət, teatr da... Amma onların inkişafı müxtəlif şəkildə cərəyan edirdi. Bəziləri Qərbi Avropa mədəniyyətini təqlid edir, bir neçə bölgədə rus mədəniyyətini əsas götürürdülər. Bəziləri isə milli musiqi və yad təsirlər arasında balans tapırdı. Sonuncu cərəyanın bariz nümunəsi Üzeyir Hacıbəylidir. Üzeyir Hacıbəylinin musiqisi Şərqlə Qərbin mükəmməl sintezidir, burada hər iki tərəf sinerjisini itirmir. Əminliklə demək olar ki, Üzeyir Hacıbəylinin musiqi yaradıcılığında seçdiyi istiqamət Azərbaycan bəstəkarlarının sonrakı nəsillərinə təsir göstərib və müasir musiqidə muğamın yaşadığını, skripka, piano, fleyta, piano, fleyta ilə yanaşı balaban, zurna, kamança, tar, saz, ud, nağaranın da mövcud ola biləcəyini görmək sevindirici haldır.

Bununla belə, musiqişünasların, mədəniyyətşünasların, musiqi qurumlarının qismən yarımçıq qalmış işlərinə diqqəti cəlb etməliyəm: Azərbaycandan, türk ölkələri və İslam dünyasından kənarda Üzeyir Hacıbəylinin musiqisi və yaradıcılığı nisbətən az məlumdur. Onun yaradıcılığı heç olmasa bəstəkarın yubileyi ərəfəsində daha çox diqqətəlayiqdir!