Fələstinin tanınması Yaxın Şərqə sülh gətirəcəkmi?

BMT Baş Assambleyasının budəfəki sessiyası bir çox əvvəlki sessiyalar kimi olacağını göstərir. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən onlarla liderin Nyu-Yorka gəlməsi, yüksək səviyyəli bəyanatlar verməsi, sonra öz ölkələrinə və gündəlik işlərinə qayıtması gözlənilir. Amma bu il hər şey daha maraqlıdır. Fələstin gözlənilmədən BMT-nin diqqət mərkəzinə çevrilib.

Sözün əsl mənasında sessiya ərəfəsində Böyük Britaniya, Kanada, Avstraliya və Portuqaliya Fələstini müstəqil dövlət kimi tanıdılar. Prezident Emmanuel Makron Baş Assambleyada İsrail və onun müttəfiqi ABŞ-a qarşı əsl “diplomatik cəbhə” yaratmaq istəyən Fransadan da oxşar qərar gözlənilir. Buna cavab olaraq İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu belə bir addımın İsrailin "varlığını təhdid etdiyini" bəyan edərək "mübarizə" çağırıb.

Fələstin probleminin onilliklər yaşı var. 1947-ci ildə BMT-nin 181 saylı qətnaməsi Yaxın Şərqdə iki dövlətin - İsrail və Fələstinin yaradılmasını tələb etdi. İsrail və ərəb qonşuları arasında bir sıra münaqişələr zamanı bir yəhudi dövləti qurulub qurulsa da, fələstinli qruplar istədikləri nəticəni əldə edə bilmədilər və İsrailə qarşı terror müharibəsinə başladılar.

Bu vəziyyət Soyuq Müharibə boyu davam etdi. 1990-cı illərin əvvəllərində israillilərlə fələstinlilər arasında barışıq prosesi başladı. Bu, son nəticədə Fələstin Milli Administrasiyasının yaranmasına səbəb oldu. O, 1993-cü ildən, İsrail və Fələstin Azadlıq Təşkilatının (FAT) Oslo Çərçivə Müqaviləsi imzalanmasından sonra yaradılıb.

“Sülh üçün ərazi” formuluna əsasən Fələstin Azadlıq Təşkilatı İsrail dövlətini tanıdı və terrorizmdən imtina etdi. Bunun müqabilində İsrail təşkilata İordan çayının qərb sahili və Qəzza zolağının bəzi hissələrinə nəzarət hüququ verib. Orada Fələstin Milli Rəhbərliyi (PNA) yaradıldı .Bu müvəqqəti qurum İsraillə yekun sülh sazişi imzalanana qədər əraziləri idarə etmək niyyətində olub.

Əziz Mustafa