Hər sözün bir əksi var Şahanə Müşfiq yazır

Şahanə MÜŞFİQ

Söz. İnsan həyatının ən qədim, ən güclü və ən görünməz silahıdır. Söz yalnız danışılan hərf və hecalardan ibarət deyil; o, enerjidir, ritmdir, sükutla dolu bir boşluqda titrəyən gücdür. Söz dediyimiz, bəzən bizi güldürür, bəzən qırır, bəzən isə bütün bir günü dəyişdirir. Söz təkcə danışılandamı mövcuddur? Yox, əlbəttə, hər sözün bir əksi var.

Əks, sözün gücünü tamamlayan bir rəqsdir: biri danışır, digəri susur; biri yaranır, digəri yox olur; biri qışqırır, digəri gizlənir. Bu paradoks insan həyatının ən mürəkkəb qatlarından biridir.

Söz özlüyündə çox böyük enerji daşıyıcısıdır. Hər kəlmə, hər ifadə bir impuls kimi insanın daxili aləminə təsir edir. Bir təşəkkür, bir salam, bir təhqir, bir kədərli söz insan hisslərini öz təsiri altına alan çox böyük gücdür. Bəzən bir sözün yaratdığı təsir illərlə qalır, bəzən bir söz səssizliklə əvəzlənir.

Sözlər, görünənlərin arxasında olan görünməz enerjilərdir. İnsan onları dərhal anlamaya bilər, mma daxildə mütləq hiss edir.

Bu əks, bəzən sözün özünü tamamlayır. Söz yalnız danışıldıqda deyil, əksini də nəzərə alanda tam gücünü göstərir. İnsanlar bunu instinktiv olaraq hiss edir: sözün enerjisi əksini tapanda insanı həyəcanlandırır, təsir edir, dəyişdirir.

lll

İnsan həyatında sözün rolu əvəzolunmazdır. Söz olmadan insan yalnız bir canlı, bədən kimi qalardı. Söz insana şəxsiyyət verir, dünyanı anlamağa imkan verir, başqaları ilə əlaqə yaradır. Danışılan söz, düşündüyümüz söz, susduğumuz söz bir-birinə qarşılıqlı təsir göstərir.

Məsələn, bir ana uşağına "sən bacararsan" deyir. Bu söz uşağın iç dünyasında enerji yaradır. Amma əks də var: uşağın şüuraltı qorxusu, özünü sınamaqdan qaçma hissi eyni sözün əksi kimi işləyir. Bu əks görünməzdir, amma sözün gücünü tamamlayır. Yəni uşaq anasının ona inandığını eşidib, həm sevinir, ürəklənir, həm də harada, necəsə bu inamı itirməkdən qorxur. Hər sözün arxasında həm təsir, həm də əks-təsir mövcuddur.

lll

Söz bir dünya yaradır. Romanlar, şeirlər, hekayələr söz vasitəsilə dünyanı formalaşdırır. Amma bu dünyalar yalnız danışılan və yazılan sözlərlə deyil, sözün əksi ilə də var olur. Oxucu bir sözün əksini hiss edir, səssiz bir rezonansda anlayır, hekayənin dərinliyinə daxil olur.

Bir şairin kəlməsi enerjidir. Hər misranın əksi oxucunun düşüncəsində yaranır. Şair şeirini oxuyur, oxucu isə onun əksini yaşayır. Bu, sözün ən böyük gücüdür.

Əgər söz boşuna deyilibsə, əks yoxdursa, enerji itkisi baş verir. İnsan sözün əksini hiss etmədikdə, onun enerjisi tam ötürülmür, söz öz gücünü itirir. Buna görə sözün gücü yalnız danışmaqda deyil, həm də əksini yaratmaqda gizlidir. Hər söz, hər ifadə danışan, dinləyən, hiss edən arasında bir enerji çevrəsi yaradır.

lll

Söz insanlıq tarixində həmişə güc mənbəyi olub. Bir hökmdarın qərarı sözlə verilib, bir şairin sözləri nəsilləri həyəcanlandırıb, eşq dolu bir söz neçə qəlbi birləşdirib. Amma tarixdə əks də həmişə olub: danışılmayan sözlər, susulan həqiqətlər, gizli rezonanslar. Hər hadisənin görünən tərəfi danışılır, amma görünməz əks insan həyatına təsir edir. Bu, sözün gücünün ikiqat olduğunu göstərir. Söz, həm danışılan, həm də danışılmayan tərəfi ilə mövcuddur. Sözün əksi isə insanın daxili dünyasında formalaşır, cəmiyyətin ritmini dəyişdirir, tarixə iz qoyur.

Söz sosial, mədəni və psixoloji bir ekosistem yaradır. Bir söz yayıldıqca, əksi də yayılır. Sözün əksi görünməz olsa da, insanların davranışına təsir edir. Bir zarafatın əksi kiminsə qəlbini qırır, bir təşəkkürün əksi ümid yaradır. Söz və əksi bir-birinə qarışır, enerji yaratmaq üçün bir dövr kimi işləyir.

lll

Söz və sükut daima qarşılıqlı vəhdət halındadır. Sükut əksin ən güclü formasıdır. İnsan danışmadıqda, sözün enerjisi sükutda ək-səda yaradır. Hər sözün bir əksi var və bu əks bəzən danışmamaqla ifadə olunur. Sükut həm qoruyur, həm də gücləndirir.

Bir münaqişədə susmaq bəzən danışmaqdan daha güclü effektə malik ola bilər. Söz və sükut arasındakı enerji balansı insanın daxili aləmini formalaşdırır. Hər söz, hər səssizlik bir təsir yaradır, hər təsir isə əksini formalaşdırır.

lll

Ədəbiyyatda sözün əksi daha aydın görünür. Sözün əksi ədəbiyyatın ruhunu yaradır. Əks olmasa, söz yalnız səslərdən ibarət qalardı. Əks sözə enerji verir, onu hiss etdirir, insanın iç dünyasına toxunur.

Hər sözün bir əksi olması, həyatın iki qatlı olduğunu göstərir. Söz yalnız danışmaq deyil, həm də hiss olunmaq, əksini yaratmaqdır. İnsan yalnız danışmaqla deyil, əksini hiss etməklə də dünyanı dəyişir.

Sözün enerjisi, əksi, sükutu və təsiri insan həyatının ən dərin qatlarını formalaşdırır. İnsan bu enerjini idarə etdikdə, onun danışdıqları təkcə nitq kimi qalmır, həm də təsir yaradır.