Hesabat: İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə təhsil və səhiyyənin maliyyələşdirməsi borcların restrukturizasiyasını zəruri edir

Bakı, 20 iyun, AZƏRTAC

İnkişaf etməkdə olan ölkələrin səhiyyə və təhsil sistemləri üçün çox ehtiyac duyulan vəsaitlərin təmin edilməsi üçün onların daha çox borcdan azad edilməsinin yeni mərhələsinə ehtiyac duyulur.

AZƏRTAC “The Guardian”a istinadla xəbər verir ki, mərhum Roma Papası Fransiskin sifarişi ilə Nobel mükafatı laureatı, iqtisadçı Cozef Stiqlitsin sədrlik etdiyi panel tərəfindən hazırlanan yeni hesabatda “Ağır borclu yoxsul ölkələr təşəbbüsü” (HIPC) çərçivəsində borcların restrukturizasiyası ilə bağlı iddialardan bəhs edilir.

Qeyd olunur ki, bir çox inkişaf etməkdə olan ölkə COVID dövründə əlavə borc almaq məcburiyyətində qalıb və o vaxtdan mərkəzi banklar inflyasiya ilə mübarizə apardıqları üçün kəskin yüksək faiz dərəcələri ilə üzləşib.

C.Stiqlits vurğulayıb: “Hazırda ABŞ-ın tarifləri ucbatından iqtisadiyyatda qlobal yavaşlama gözlənilir və bu, onların gəlirini daha da azaldacaq və potensial olaraq daha yüksək inflyasiyaya gətirib çıxara bilər. Bütün bunlar isə yenidən daha da yüksək faiz dərəcələrinə səbəb olacaq”.

Hesabatda xəbərdarlıq edilir ki, hökumətlərin bir çoxu defoltun nəticələrindən ehtiyat edərək, borcun vaxtında ödənilməsini əsas inkişaf xərclərindən üstün tutur. Bu, davamlı inkişafa aparan yol deyil. Əksinə, belə bir vəziyyət inkişafa maneədir, eyni zamanda, bərabərsizliyin və narazılığın artmasına gətirib çıxarır”.

HIPC borcdan xilasetmə proqramı nağd pul çatışmazlığı olan inkişaf etməkdə olan ölkələrə kömək etmək üçün kilsələr də daxil olmaqla vətəndaş cəmiyyəti qruplarının razılaşdırılmış kampaniyası nəticəsində yaranıb. Bu təşəbbüs çərçivəsində 100 milyard dollardan çox borc silinib.

2025-ci ilin Katolik kilsəsinin yubiley ili elan edilməsi səbəbindən Papa Fransisk mövcud borc böhranının necə aradan qaldırıla biləcəyini araşdırmaq üçün yeni hesabat hazırlamağı tapşırıb. Hesabat cümə günü Vatikanda onun varisi XIV Leoya təqdim ediləcək. Tədqiqat bir çox ölkələr üçün vəziyyətin ciddiliyini vurğulayaraq xəbərdarlıq edir: “Borc böhranının ən ağır olduğu Afrikada borcların təsiri xüsusilə kəskindir. Qitə əhalisinin 57 faizi - 751 milyon nəfəri təhsil və səhiyyədən daha çox xarici borclarına xidmət edən ölkələrin sakinləridir, o cümlədən onların 288 milyona yaxını həddindən artıq yoxsulluq şəraitində yaşayır”.

Müəlliflər xəbərdarlıq edirlər ki, borcların çoxalmasının nəticələri yoxsulluğun və qida çatışmazlığının artması, “ümidlərin məhv olması” və “sosial parçalanmanın dərinləşməsi” ehtimalı doğurur. Hökumətlər bu ayın sonunda Sevilyada BMT-nin inkişafın maliyyələşdirilməsinə dair konfransında borcun yüngülləşdirilməsini müzakirə etməlidir. Böyük Britaniyanın onlarla xeyriyyə təşkilatının və təşviqat qruplarının liderləri Kir Starmeri sammitdə şəxsən iştirak etməyə və borcdan azad olmaq planlarını dəstəkləməyə çağırıblar.