İlham Əliyevin öz oyunu və ya öz qaydalarını yazan oyunçu

Əliyev təkcə Azərbaycanın Prezidenti deyil - O Xəzər, Avropa və Asiyanı birləşdirən marşrutların memarıdır

Bir çox liderlərin siyasəti şouya, qərarları isə piar kampaniyasına çevirdiyi dünyada Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tamam fərqli yanaşma nümayiş etdirir. Onun strategiyası kameralar üçün poza deyil, real hərəkətlərlə dəstəklənən aydın hesablamadır. Və buna görə də bu gün Qafqazda, Orta Asiyada, hətta Avropada Bakı haqqında hörmət və ehtiyatla danışırlar.

İnsanlar “Tramp körpüsü”, “ABŞ nəzarəti” və özəl hərbi şirkətlərin iştirakından danışmağa başlayanda Əliyev başqasının ssenarisinə çevrilmədi. Bir çox regional siyasətçilərdən fərqli olaraq o nə Amerikanın, nə də Avropanın diktəsi altında əyilməyib. O həmişə olduğu kimi qaldı - öz qaydalarını yazan bir oyunçu.

Zəngəzur dəhlizi: üç cəbhənin açarı

Təcrübəsiz müşahidəçi üçün Zəngəzur dəhlizi Ermənistanın Sünik (Qərbi Zəngəzur) bölgəsində cəmi 42 kilometr yoldur. Amma İlham Əliyev üçün bu, Avrasiyanın xəritəsini və bütöv regionlar arasında güc balansını dəyişən strateji miqyaslı arteriyadır.

Bu gün Mərkəzi Asiya ölkələri - Qazaxıstan, Türkmənistan, Özbəkistan faktiki olaraq geosiyasi cəhətdən sıxışdırılıb. Onların karbohidrogen və əmtəə axını yalnız iki yolla xaricə doğru hərəkət edə bilər: Rusiya vasitəsilə — Moskvanın tam nəzarəti altında olan boru kəmərləri və nəqliyyat marşrutları vasitəsilə və Çin vasitəsilə – “Bir kəmər – bir yol” təşəbbüsü çərçivəsində, burada Pekin qiymətləri, müqavilə şərtlərini diktə edir və kvotaları paylayır.

Bu ikili asılılıq Mərkəzi Asiya ölkələrini vəziyyətin girovuna çevirir: onların alıcıları sərbəst seçmək imkanları yoxdur, bu isə o deməkdir ki, onların qiymətləri diktə etmək rıçaqları yoxdur. Moskva və Pekin bunu mükəmməl başa düşür və bundan məharətlə istifadə edir.

Və burada Bakı və Zəngəzur dəhlizi səhnəyə daxil olur.

Birinci Cəbhə - Avropa

Azərbaycandan Türkiyəyə, oradan da Avropa Birliyinə birbaşa enerji arteriyası Rusiya və Çinin monopoliyasını qırır. İndi Qazaxıstan nefti və Türkmənistan qazı Aİ-yə vasitəçilərsiz, sabit boru kəməri vasitəsilə, nəqletmə sxemlərindən və siyasi blokada riskindən yan keçməklə daxil ola biləcək. Bu, Bakını Mərkəzi Asiyanın Avropaya əsas qapısına çevirir.

İkinci Cəbhə - Orta Asiya

Qazaxıstan və Türkmənistan üçün bu, qiymət diktəsindən azad olmaq deməkdir. Qaz və nefti ucuz qiymətə Çin və ya Rusiyaya satmaq əvəzinə, Avropa və Asiya bazarları arasında seçim edərək bazarlıq edə biləcəklər. Postsovet tarixində ilk dəfə olaraq Mərkəzi Asiyanın alternativi olacaq.

Üçüncü Cəbhə - Türkiyə və NATO-nun Cənub Cəbhəsi

Türkiyə təkcə əlavə enerji axını deyil, cənubdan Avropaya qaz və neft tədarükçüsü kimi strateji mövqe qazanır. Amma marşrutun əsas nəzarətçisi Ankara deyil, Bakıdır. Zəngəzur dəhlizi Əliyevə çox az adamın bacardığı işi görməyə imkan verir: Azərbaycanı Türkiyənin kiçik tərəfdaşından bərabərhüquqlu və bir çox cəhətdən əsas müttəfiqə çevirmək. Axı Ankaranın Avropadakı maraqlarının bağlı olduğu mühüm əhəmiyyət kəsb edən qaz və neft tədarükü indi məhz Bakıdan keçəcək.

Nəticə: Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanı regional oyunçudan mərkəzi enerji qovşağına çevirir, onun vasitəsilə Mərkəzi Asiyanın iqtisadi taleyi və Avropanın enerji təhlükəsizliyi müəyyənləşəcək.

Kiçik tərəfdaşdan regional güc mərkəzinə qədər

Xarici oyunçuların ardınca gedən liderlərdən fərqli olaraq, Əliyev Azərbaycanın sabitliyinin sütunu olduğu bir sistem qurur. Avropa üçün bu, enerji təhlükəsizliyidir. Mərkəzi Asiya üçün bu, logistik alternativdir. Türkiyə üçün bu, strateji bir körpüdür. Çin və ABŞ üçün bu, gözardı edilə bilməyən amildir.

Bölgəni dəyişdirən qərarlar

Əliyev kortəbii hərəkət etmir, təcrübəli şahmatçı kimi gedişləri illər öncədən hesablayır. O anlayır ki, Zəngəzur dəhlizinə nəzarət təkcə iqtisadiyyat deyil, həm də dünyanın ən böyük oyunçuları ilə bərabər şəraitdə dialoqa imkan verən siyasətlə bağlıdır.

Məhz buna görə də bu gün bəzi ölkələrin mübahisə etdiyi, digərlərinin isə Vaşinqton və ya Brüsseldən siqnal gözlədiyi bir vaxtda Bakı artıq yeni reallığı formalaşdırır. Və bu reallıqda İlham Əliyev təkcə Azərbaycanın Prezidenti deyil. O Xəzər, Avropa və Asiyanı birləşdirən marşrutların memarıdır.

Mənbə: "Zerkalo.az"