İnsanlar öz ölümünü hiss edə bilərmi? Elmi araşdırmalar nə deyir?

"İnsan öz ölümünü qabaqcadan hiss edə bilər" iddiası uzun illərdir həm elmi dairələrdə, həm də cəmiyyət içində müzakirə olunur. Bəziləri bunu mif və təsadüf kimi görür, bəziləri isə şəxsi təcrübələrə və emosional dəyişikliklərə əsaslanaraq bu inancı gücləndirir. Bəs rəsmi elmi mənbələr bu barədə nə deyir?

BAKU.WS xəbər verir ki, Harvard Tibb Məktəbinin (Harvard Medical School) həkimlərinin 2022-ci ildə apardığı araşdırmaya əsasən, bəzi insanlar ölümlərinə yaxın bədənlərində və psixikalarında fərqli dəyişikliklər hiss edə bilirlər. Bu dəyişikliklər daha çox yaşlı və ya ölümcül xəstəlikləri olan insanlarda müşahidə olunur. Məsələn, zəifləyən ürək fəaliyyəti, nəfəs darlığı, ani narahatlıq və ya qəribə sakitlik halları bu siyahıya daxildir.

Amerika Psixoloji Assosiasiyasının (APA) məlumatına görə, hospis xidmətlərində çalışan tibb işçiləri tez-tez qeyd edirlər ki, ölümə yaxın insanlar "getmək vaxtım gəlib", "burada çox qalmayacağam" kimi ifadələr işlədirlər. Bu, həm fiziki zəiflikdən, həm də psixoloji qəbul prosesindən qaynaqlana bilər.

Bəzi hallarda isə bu cür fikirlər ölümə yaxınlaşan şəxsin dərin intuisiyasını əks etdirə bilər.

National Institutes of Health (NIH) tərəfindən dərc olunan məqalələrdə vurğulanır ki, insan beynində təhlükəni sezən və dəyişiklikləri analiz edən neyron mexanizmlər mövcuddur. Bu mexanizmlər bəzi insanlarda fizioloji çöküşü "hiss etmək" kimi təzahür edə bilər. Lakin bunun supernatural və ya ezoterik səviyyədə izahı elmi cəhətdən təsdiqlənmir.

British Medical Journal (BMJ) 2020-ci ildə çap etdiyi bir yazıda hospis xəstələrinin ölümə yaxın dövrlərdə vəfat etmiş yaxınlarını yuxuda və ya reallıqda gördüklərini bildirən çoxsaylı müşahidələrə yer verib. Elmi izahlar bunu beyin funksiyalarının zəifləməsi, halüsinasiyalar və emosional reaksiya kimi qiymətləndirir.

Ekspertlər bildirirlər ki, ölümə yaxın bəzi insanlar həqiqətən də özlərində qəribə dəyişikliklər hiss edirlər və bu, onların ölümə yaxın olduqlarına işarə ola bilər. Lakin bu hadisə hələ də tam elmi şəkildə sübut olunmayıb və fərdi müşahidə səviyyəsində qalır.

Mütəxəssislər bu cür hallara yanaşarkən həm elmi, həm də emosional və psixoloji faktorların birlikdə nəzərə alınmasını tövsiyə edirlər.