İrəvandan Bakıya qarşı ağlasığmaz addım Gərginlik yenidən arta bilər

Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) Ermənistanla Avropa İttifaqı arasında imzalanan sənədə sərt reaksiya verib. XİN sənəddə yer alan müddəaların sülh gündəminə uyğun olmadığını qeyd edib. Sözügedən sənəd Ermənistanın hərbiləşdirilməsini, Azərbaycana qarşı ittihamları və əldə olunan razılaşmaların bloklanmasını özündə əks etdirir.

Bu sənəd nəyə gətirib çıxara bilər? Ermənistan sülhdən və Bakı ilə razılaşmalardan imtina edir?

Globalinfo.az-a danışan politoloq Elman Telmanoğlu deyib ki, rəsmi Bakının Ermənistanla Aİ arasında imzalanan sənədə verdiyi sərt reaksiya tam əsaslıdır:

“Bu sənəd mahiyyətcə regionda formalaşmaqda olan sülh gündəmini pozur və Ermənistanın destruktiv siyasətini bir daha üzə çıxarır. Sənəddə yer alan bir sıra müddəalar, xüsusilə də Azərbaycanın suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə dolayı formada şübhə yaradan məqamlar, real sülh prosesinə zidd addım kimi qiymətləndirilməlidir.

Ermənistanın bu sənədlə Avropa İttifaqı kimi tərəfdaş strukturlara arxalanaraq öz məsuliyyətindən yayınmağa çalışdığı görünür. Halbuki regionda sabitliyin yeganə təminat yolu birbaşa Bakı ilə danışıqlar və ədalətli sülh sazişinin imzalanmasıdır.

Bu cür sənədlər Ermənistanın sülh prosesindən uzaqlaşmağa meyilliyinin göstəricisidir və Bakının irəli sürdüyü real, beynəlxalq hüquqa əsaslanan şərtləri qəbul etmədiyini göstərir. Nəticə etibarilə, belə addımlar regionda gərginliyin azalmasına deyil, tam əksinə, yenidən artmasına gətirib çıxara bilər. Azərbaycanın mövqeyi isə dəyişməzdir: sülh yalnız qarşılıqlı hörmət, sərhədlərin tanınması və qeyri-real tələblərdən imtina əsasında mümkündür”.

Politoloq Rəşad Bayramov isə məsələyə belə münasibət bildirib:

“Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin Aİ–Ermənistan arasında imzalanan “Strateji Gündəlik” sənədinə sərt reaksiyası “post-münaqişə reallıqlarına zidd”, “qərəzli” və “antisülh” mövqeyə olan reaksiyadan irəli gəlir. Həqiqətən də sənəddə yer alan bir sıra müddəalar post-münaqişə dövründə formalaşmış reallıqları təhrif etməklə yanaşı, ikitərəfli sülh gündəliyinə də ziddir. Xüsusilə “Qarabağ erməniləri”nin “qaçqın və ya didərgin düşmüş şəxslər” kimi təqdim edilməsi, eləcə də Ermənistanla Aİ arasında təhlükəsizlik və müdafiə əməkdaşlığının intensivləşdirilməsi, Azərbaycanın narahatlığını artıran əsas faktorlardandır. Rəsmi Bakı haqlı olaraq hesab edir ki, bu yanaşma 2020-ci ildən sonra regionda formalaşan real vəziyyəti təhrif edir və iki ölkə arasında sülh gündəliyinə xələl gətirir.

Aİ–Ermənistan tərəfdaşlığında Azərbaycanla bağlı məsələlərin birtərəfli şəkildə sənədə daxil edilməsi ilk növbədə İrəvanın danışıqlardakı mövqeyini süni şəkildə gücləndirməyə istiqamətlənmiş addım kimi qiymətləndirilməldiir. Sənəd Ermənistan üçün “beynəlxalq dəstək görüntüsü” yaradır, bu isə ona Azərbaycan qarşısında sərt mövqe sərgiləmək imkanı verir. Nəticədə Ermənistanın sülh prosesində konstruktivlikdən uzaqlaşması və öhdəliklərdən yayınmaq cəhdləri güclənə bilər. Belə bir sənəd İrəvanda sülh sazişinə alternativ siyasi dayaqların mövcudluğu təəssüratı yaradır ki, bu da Azərbaycanın təşəbbüsləri əsasında aparılan ikitərəfli danışıqların dinamikasına mənfi təsir göstərir”.

Politoloq qeyd edib ki, Aİ-nin bu sənədlə regionda daha fəal rol almaq istəyi də açıq şəkildə görünür:

“Tərəfdaşlıq gündəliyi Aİ-nin Cənubi Qafqazda geosiyasi iştirakını artırmaq, Rusiyanın zəiflədiyi bir dövrdə boşluqları doldurmaq və Ermənistanı strateji tərəfdaş kimi möhkəmləndirmək məqsədi daşıyır. Bu isə regional balansın dəyişməsi və sülh prosesinin daha çox beynəlxalq təsirlərə məruz qalması deməkdir. Belə yanaşma ikitərəfli Azərbaycan-Ermənistan formatının mahiyyətini zəiflədə, sülhün tərəflər arasında qarşılıqlı anlaşmaya əsaslanmasına mane ola bilər.

Sənəddə Azərbaycanın maraqlarına zidd müddəaların yer alması həm də Ermənistanın 2020-dən sonrakı reallıqları qəbul etmək istəmədiyini göstərir. “Qurbanlıq narrativi”nin yenidən gündəmə gətirilməsi Ermənistan cəmiyyətinə də ünvanlanan siyasi mesajdır və daxili legitimliyi möhkəmləndirməyə hesablanıb. Bu isə İrəvanın sülh prosesindən uzaqlaşması riskini artırır.

Nəticə etibarilə, Aİ-Ermənistan sənədində Azərbaycanı hədəfləyən yanaşmalar regionda sülhün möhkəmlənməsinə deyil, daha çox siyasi balansların dəyişdirilməsinə xidmət edir. Bu addım gərginliyi artırmaqla yanaşı, sülh prosesinin mürəkkəbləşməsinə və uzunmüddətli perspektivdə qeyri-müəyyənliyin artmasına səbəb ola bilər”.

Safura Bənnayeva
Globalinfo.az