İsrail ABŞ İran müharibəsində yenə də tam qalib yoxdur AÇIQLAMA

"Beynəlxalq münasibətlər sistemi heç zaman müşahidə olunmayan bir görkəm və qeyri-dəqiqlik əldə edib. Dəqiq olan yeganə məsələ var ki, o da beynəlxalq konfiqurasiyada anarxiyanın hökm sürməsidir. Bu baxımdan cənab Prezident İlham Əliyevin dünyada beynəlxalq hüquq, onun norma və prinsiplərinin deyil, güc amilinin hökm sürdüyü fikrində böyük bir hikmət var".

Bu sözləri BAKU.WS-ə açıqlamasında siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, politoloq Şəbnəm Həsənova bildirib. 

Onun sözlərinə görə, məhz bu reallığı zamanı qabaqlayaraq dərk edən dövlət başçımız xarici siyasət prioritetlərimizə dəqiqliklə fokus oldu. Azərbaycan öz gücü hesabına beynəlxaq hüququn norma və prinsipləri çərçivəsində dünyanı heyrətləndirən tarixi Zəfər əldə etdi:

"Bu Zəfərin önəmi bugünkü reallıqda daha da aydın görünür. Dünya siyasətinə boylandığımız zaman Ukrayna-Rusiya, Yaxın Şərqdə baş verən hadisələr, İsrail-ABŞ-İran müharibəsi, NATO-nun azalan nüfuzu, ərəb dünyasında baş verən siyasi proseslər gələcək üçün mümkün ssenarilər verməkdə bulanıqlıq yaradır. Belə bir ambivalent durumda Ukrayna-Rusiyadan sonra İran-İsrail münaqişəsi daha axıcı hesab edilir, çünki heç bir tərəf böyük güc statusunu itirmək istəmir.

Şübhəsiz ki, xaricdəki oyunçuların qarşıdurmaya necə reaksiya verdiyi də diqqətlə izlənilir. Məsələn, rəsmi Moskvanın əsas diqqət mərkəzi yenə də Qərblə qlobal qarşıdurmadır. Bu baxımdan İran-İsrail böhranında Rusiyanın prioritetləri mütləq Vaşinqton və Qüdsün prioritetlərindən fərqli olacaq. Bir tərəfi ən çox Tehranın nüvə proqramı narahat etdiyi halda, digər tərəf daha çox Tehranın qərbyönümlü olması və ya rejimin dağılması perspektivindən narahatdır. 

Rusiyada həm də hesab edilir ki, ABŞ-ın münaqişəyə qoşulmasının müsbət və mənfi cəhətləri bir-birini ləğv edəcək. Bir tərəfdən ABŞ-ın birbaşa iştirakı Rusiya liderinin reputasiyasını riskə atdığı və qalib gələcəyinə inandığı Ukraynadakı müharibədən Qərbi yayındıracaq. İran münaqişəsi neft qiymətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb ola bilər ki, bu da onu Ukraynada daha çox resurs xərcləməyə cəsarətləndirir. Digər tərəfdən Qərbdə də belə bir düşüncə hökm sürür ki, Putin həmçinin Tehranı xilas edə bilmədiyi üçün ciddi reputasiyaya uğrayıb".

Siyasi ekspert əlavə edib ki, Moskva Ukrayna müharibəsinin ilkin mərhələlərində dronlara görə İrandan asılılığından narazı qaldı və bu asılılığı aradan qaldırmaq üçün addımlar atdı:

"Tehran hələ də müəyyən aspektlərdə Rusiyaya kömək etsə də, pilotsuz təyyarələr artıq onların müdafiə əlaqələrinin əsas istiqaməti deyil və Kreml artıq İrandan əvəzedicilərin alınmasından asılı deyil.

Həmişə olduğu kimi, Moskvanın əsas diqqət mərkəzi Qərblə qlobal qarşıdurmadır, ona görə də bu onun regiondakı mövqeyini və onun ümumi geosiyasi hesablamalarını zəiflədəcək.  Rusiya münaqişəni ehtiyatla izləsə də, bu ölkə öz mövqeyinə kifayət qədər əmindir. Rusiya hazırda İranı fəal şəkildə dəstəkləməsə də, əgər gələcək iştirak Moskvanın daha geniş anti-Qərb maraqlarına uyğun olarsa, o, daha çox şey etmək qərarına gələ bilər.

Dünyanın diqqətini cəlb edən, sadəcə gücün sərt elementinin hansı tərəfdə güclü olduğunu yoxlayan deyil, həm də yaradılış baxımından iki əks qütbə xidmət edən İsrail-ABŞ-İran müharibəsində yenə də tam qalib yoxdur. Diqqətlə izlənilən aktorlar sırasında Azərbaycan da var ki, ölkəmizin mövqeyinin özü də son dərəcə diqqətli, məqsədyönlü və vahiddir. İstənilən dramatik eskalasiyasıda belə cənab Prezident İlham Əliyev son dərəcə zərgər dəqiqliyi ilə addımlar atır.

Məhz bu dərin diplomatiyanın nəticəsidir ki, İkinci Dünya müharibəsindən sonra heç bir aktor Azərbaycan qədər birmənalı və bütöv qələbə əldə etməyib. Üz tutulan tərəfləri, razılaşdırılan sövdələşmələri daha diqqətlə seçməyə sövq edən bir digər məsələ enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı olaraq baş verən hadisələr və mövcud təcrübələrin gətirmiş olduğu zərurət oldu. Xarici, hətta daxili siyasətdə biz təzyiq və təhdidin də nə olduğunu gözəl bilirik. Böyük dövlətlər müharibələrdə kiçik uğurlar əldə etsələr də heç bir tərəf tam qələbə əldə edə bilmir. Kiçik olmasına baxmayaraq Azərbaycan isə müharibədə nəinki Zəfər əldə etdi, eyni zamanda hər tərəfdən təhdid saçan çürük ideoloji sütunları hələ də əzmlə əzir".