Kəlbəcər: Tarixdən Zəfərə Milli qürurumuzun rəmzi

“Kəlbəcər” toponimi qədim türk dilində “çay üstündə qala” mənasını verir. Bu bölgə Azərbaycanın tarixi-mədəni irsi və zəngin təbii sərvətləri ilə seçilən ən önəmli ərazilərindən biridir. Əsrlər boyu müxtəlif sivilizasiyaların formalaşmasında Kəlbəcərin rolu böyük olmuşdur. Qaya üzərində yerləşən süni mağaralar, 30 min ildən çox tarixi olan yaşayış məskənləri, 6 min illik qaya təsvirləri və qədim türk əlifbası nümunələri bu zəngin irsin bariz nümunəsidir.
Arxeoloji qazıntılar bölgənin qədim ticarət yollarının kəsişdiyi strateji ərazi olduğunu göstərir. Daş dövrünə aid alətlər, orta əsr qalaları və dini tikililər burada qədim mədəniyyətlərin mərkəz olduğunu təsdiqləyir. Aparılan tədqiqatlar yerli əhalinin həyat tərzi və sosial quruluşu barədə dəyərli məlumatlar verir.
Kəlbəcər Azərbaycanın ən yüksək dağlıq rayonlarından biridir. Camışdağ (3724 m) və Dəlidağ (3616 m) zirvələri burada yerləşir. Bölgənin böyük hissəsi meşəliklərlə örtülüdür və unikal flora ilə zəngindir.
1930-cu ildə Kəlbəcərə rayon statusu verilmiş, bu da onun inkişafı üçün əlverişli şərait yaratmışdır. Yerli idarəetmə qurulmuş, infrastruktur, kənd təsərrüfatı və sənaye sahələri sürətlə inkişaf etmişdir.
1993-cü ilin aprelin 2-də Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilən Kəlbəcər bölgəsi tarixi, mədəni və sosial baxımdan ağır zərər görmüşdür. İşğal zamanı 511 dinc sakin həlak olmuş, 321 nəfər əsir götürülmüş və itkin düşmüşdür. Əhalinin çoxu məcburi köçkün vəziyyətinə düşərək respublikanın digər rayonlarında müvəqqəti məskunlaşmışdır.
İşğal dövründə bölgənin zəngin tarixi abidələri dağıdılmış, sosial infrastruktur (məktəblər, bağçalar, kitabxanalar, səhiyyə obyektləri) ciddi zərər görmüşdür. Minlərlə mənzil və inzibati bina talan edilərək Ermənistana daşınmış, rayonun iqtisadiyyatı milyardlarla manat itkiyə məruz qalmışdır.
2020-ci ilin Vətən müharibəsi Azərbaycanın tarixində dönüş nöqtəsi oldu və Kəlbəcərin azad olunması həm hərbi, həm də strateji baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb etdi. Müharibənin ilk günlərində Kəlbəcərin şimal hissəsi Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad edildi. Cənab Prezident İlham Əliyev: “Biz Kəlbəcərin şimal hissəsində strateji yüksəklikləri götürərək erməni silahlı qüvvələrinin hərəkətlərini bu istiqamətdə böyük dərəcədə məhdudlaşdıra bildik və faktiki olaraq onlar Basarkeçər-Kəlbəcər yolundan istifadə edə bilmədilər. Bəzi istiqamətlərdə strateji nöqtələri götürərək Ermənistan ordusunun hərəkətlərini demək olar ki, iflic vəziyyətə salmışdıq.”
Bu qələbə Azərbaycan Ordusunun hərbi gücü ilə yanaşı, siyasət, planlama və kəşfiyyatın uğurlu nəticəsi idi. 2020-ci il noyabrın 10-da imzalanan Üçtərəfli Bəyanata əsasən, Kəlbəcər rayonu 25 noyabrda Azərbaycana təhvil verildi. Bu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasında mühüm addım oldu və regionda sülhün təmininə şərait yaratdı.
Azad olunma uğrunda döyüşlərdə qəhrəmanlıq göstərən 9455 hərbi qulluqçu “Kəlbəcərin azad olunmasına görə” medalı ilə təltif edildi. Bu medallar onların fədakarlığını rəsmi olaraq tanıdı və mənəvi ruhunu yüksəltdi.
2023-cü ilin iyulunda Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə işğaldan azad edilmiş şəhərlərin xüsusi günləri təsis edildi. Kəlbəcər şəhəri günü 25 noyabr tarixində qeyd olunur və bu, həm tarixi zəfərin, həm də regionun mədəniyyət və yenidənqurma proseslərinin simvoludur.
Prezidentin Kəlbəcərə bir neçə səfəri zamanı infrastruktur layihələri, yaşayış kompleksləri, nəqliyyat yolları, su elektrik stansiyaları və sosial obyektlər açılmışdır. Toğanalı-Kəlbəcər avtomobil yolu, Kiçik Su Elektrik Stansiyaları və müalicə-istirahət kompleksləri bölgənin iqtisadi inkişafına töhfə verir.
Yeni yaşayış məhəllələri, məktəblər və hərbi hissələr Kəlbəcərin yenidən canlanmasının əsasını təşkil edir. Sakinlərin mənzillərlə təminatı və rifahının yaxşılaşdırılması dövlətin vətəndaşlara qayğısının ifadəsidir. Bu proseslər planlı və ardıcıl şəkildə davam etdirilir.
Kəlbəcərin azad olunması xalqımızın qətiyyətinin, dövlətimizin gücünün və ordumuzun şücaətinin parlaq nümunəsidir. Bu, torpaqlarımızın geri qaytarılması ilə yanaşı, milli həmrəyliyin, vətən sevgisinin və gələcəyə inamın təcəssümüdür.
Bu müqəddəs torpaqlar uğrunda canından keçən şəhidlərin xatirəsi və qazilərin qəhrəmanlığı bizim ilham mənbəyimizdir. Kəlbəcər – tariximizin, mədəniyyətimizin və milli qürurumuzun əbədi simvoludur. Gələcək nəsillərə daha güclü, müstəqil Azərbaycan miras qoymaq üçün onun inkişafı və qorunması bizim şərəf və vəzifəmizdir !
İsa Səttarov – Nəsimi rayon gənci,Azərbaycan Texniki Universitetinin I kurs magistr tələbəsi, Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvü.