Kreml indi Paşinyana “tək seçim” şansı tanıyır: İrəvan Qərbdən imtina edib, Rusiyanın orbitinə qayıtmasa…

Rəsmi İrəvanın hələ də Ermənistanın sadəcə, Rusiyanın orbitində olan bir ölkə kimi qalmasına Qərbdə alternativ axtarışlarını israrla davam etdirməsi Kremldə olduqca ciddi qıcıq doğurur... İndi Ermənistanın gələcək taleyi məhz Paşinyan hakimiyyətinin təhlükəsizlik zəmanətinə və iqtisadi dayanıqlılığa necə nail olacağından və ölkədaxili siyasi sabitliyin qorunub saxlanılmasından asılıdır...

Ölkə.az "Yeni Müsavat"a istinadən xəbər verir ki, Rusiya Cənubi Qafqazda itirilmiş geopolitik mövqelərinin yenidən bərpasına can atır. Kreml xüsusilə də, Ermənistan Qərbə inteqrasiya siyasətindən və Rusiyadan uzaqlaşma cəhdlərindən ciddi şəkildə narazıdır. Bu baxımdan, Rusiya və Ermənistan arasındakı siyasi-diplomatik gərginlik fonunda, Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovun planlaşdırılan İrəvan səfəri önəmli geosiyasi hadisə hesab oluna bilər. S.Lavrovun səfərinin tarixi hələ məlum olmasa da, Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Aleksandr Qruşko Ermənistanın Avropa Birliyinə üzvlük cəhdlərindən narahat olduqlarını bildirməklə, İrəvanda müzakirə ediləcək əsas mövzunu dolayısı ilə gündəmə gətirib.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Kreml təmsilçisi rəsmi İrəvanın Avropa Birliyinə yönəlməsinin Ermənistanın Avrasiya İqtisadi İttifaqındakı üzvlüyü ilə uzlaşmadığını və bu ölkənin iqtisadi inkişafını təhlükəyə ata biləcəyini də vurğulayıb. A.Qruşko hesab edir ki, Ermənistanın Qərbin geosiyasi oyunlarına cəlb edilməklə, Rusiya və digər "təbii müttəfiqlər"dən uzaqlaşdırılmasına cəhd göstərilməsi Kremldə narahatlıq doğurur. Və bütün bunlar əslində, Kremlin dolayısı ilə Ermənistanı təhdid etməsi anlamına da gəlir.

Təbii ki, Kremlin rəsmi İrəvanı açıq təhdidlərlə hədəfə alması Ermənistan üçün prinsipial geopolitik seçimin qaçılmaz ola biləcəyini də biruzə verir. Üstəlik, hazırda baş verənlər, xüsusilə də, Rusiya-Ermənistan gərginliyi Cənubi Qafqazda yeni geopolitik reallıqların formalaşmaqda olduğunu da göstərir. Hər halda, Rusiya rəsmilərinin Ermənistan yönəlik sərt açıqlamaları bu iki ölkə arasındakı münasibətlərin müttəfiqlik çərçivəsində deyil, daha çox Kremlin təzyiqləri və rəsmi İrəvanın ehtiyatlı diplomatiya məcburiyyəti müstəvisində inkişaf etdiyini təsdiqləyir.

Maraqlıdır ki, Rusiya Ermənistana qarşı çoxistiqamətli təzyiq alətlərinə malikdir. Bunların sırasında ilk növbədə iqtisadi təzyiqlər mexanizmləri yer alır. Belə ki, enerji daşıyıcılarının qiymətlərinin artırılması, Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) çərçivəsində ticarət güzəştlərinin məhdudlaşdırılması, miqrasiya siyasətinin sərtləşdirilməsi kimi addımlar Ermənistan iqtisadiyyatı üçün ciddi sarsıntılar yarada bilər.

Kremlin siyasi və informasiya sahəsində də təzyiqlər köstərmək imkanları mövcuddur. Rusiya Ermənistan daxilindəki Kremlin nəzarərində olan siyasi qüvvələri gücləndirə, ictimai rəyi formalaşdırmaq üçün media vasitələrindən istifadə edə bilər. Eyni zamanda, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatında (KTMT) Ermənistanın təhlükəsizlik ehtiyaclarına cavab verməkdən yayınmaqla, onun müdafiə sisteminin zəiflədilməsi də mümkündür.

Paşinyan hakimiyyətinin Avropa Birliyinə inteqrasiya kursu fonunda əsas sual odur ki, Qərb Ermənistanı Rusiya ilə qarşıdurmada hansı səviyyədə müdafiə edə bilər? Mövcud vəziyyətdə bu müdafiə daha çox siyasi və iqtisadi dəstək formatındadır. Hazırda Avropa Birliyi və bəzi Qərb ölkələri Ermənistana yardım paketləri, investisiya imkanları və təhlükəsizlik sahəsində məhdud dəstək təqdim edirlər.

Ancaq Ermənistan NATO üzvü olmadığından, kollektiv müdafiə zəmanətləri mövcud deyil. Bu isə onun Rusiya ilə açıq hərbi qarşıdurma şəraitində Qərbdən praktiki hərbi müdaxilə gözləməsinin qeyri-real olduğunu göstərir. Buna baxmayaraq, Fransa kimi ölkələr Ermənistanın müdafiəsini simvolik səviyyədə də olsa, gündəmdə saxlayır və silah tədarükü də daxil olmaqla, müəyyən addımlar atır.

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan, görünür ki, Rusiya ilə tam qarşıdurmadan yayınaraq, daha çox balanslaşdırılmış və çoxvektorlu siyasət yürütməyə çalışır. Bu isə bəzən Rusiya ilə münasibətlərdə güzəştlərə getmək və kompromislərə yaxın mövqe tutmaq məcburiyyəti də yaradır. Kreml ilə gərginliyin pik həddə çatdığı məqamlarda belə, Paşinyan hakimiyyəti nə KTMT-dən çıxışmağa, nə də Rusiyanın Gümrüdəki hərbi bazasının fəaliyyətinə son verməyə cəsarət etmədi. Bu, onun geri çəkildiyi anlamına gəlməsə də, hər halda, Ermənistanın tamamilə Qərbə yönəlməsi üçün real təhlükəsizlik və iqtisadi zəmanətlərin olmadığını da göstərir.

Eyni zamanda, Ermənistanda ölkədaxili ictimai rəy də artıq parçalanmış vəziyyətdədir. Bir tərəfdə Qərblə inteqrasiyanı dəstəkləyən şəhərli və gənc təbəqə, digər tərəfdə isə Rusiya ilə münasibətlərin pozulmasından narahat olan daha konservativ qruplaşmalar mövcuddur. Bu səbəbdən də, Paşinyan hakimiyyəti üçün həm daxili, həm də xarici siyasətdə radikal qərarlar olduqca risklidir.

Ancaq rəsmi İrəvan hazırda Ermənistanın sadəcə, Rusiyanın orbitində olan bir ölkə kimi qalmasını istəmir. Paşinyan hakimiyyətinin bu mövqeyi isə Kremldə ciddi qıcıq doğurur. Rəsmi İrəvan siyasi-ideoloji keçidi tədricən və ehtiyatlı şəkildə etməyə çalışsa da, Ermənistanın qarşısında ciddi təhlükələr və risklər də mövcuddur. Elə Qərb ölkələri də əslində, Ermənistanın Rusiya ilə açıq qarşıdurmaya girməməsinə üstünlük verirlər. Və bu səbəbdən də Ermənistana real dəstək hələlik əsasən siyasi və iqtisadi müstəvidən kənara çıxarılmır.

Bütün bunları nəzərə aldıqda, Ermənistanın gələcək taleyi məhz rəsmi İrəvanın təhlükəsizlik zəmanətlərinə və iqtisadi dayanıqlılığa necə nail olacağından asılıdır. Eyni zamanda, ölkədaxili siyasi sabitliyin qorunub saxlanılması da Ermənistanın gələcək taleyini müəyyən edə biləcək faktorların sırasına daxildir. Çünki Rusiya ilə münasibətlərdə artıq “köhnə müttəfiqlik modeli” deyil, soyuq diplomatik realizm dövrü ön planda yer alır. Və bu baxımdan, Paşinyan hakimiyyətinin yaxın vaxtlarda verməli olacağı prinsipial siyasi qərarlar, eləcə də Kremlin cavab reaksiyasi Ermənistanın Cənubi Qafqazda mövcudluğu ilə bağlı bir çox suallara aydınlıq gətirə bilər.