Kreml Rusiyanı yenə dərin bataqlığa saldı: Putin indi ümidini Türkiyəyə bağlayıb, Ərdoğana minnətçi düşüb

Ukrayna savaşı ətrafında yaranmış vəziyyət maksimum həddə qədər qəlizləşmiş kimi görünür. Belə ki, hazırda yalnız Ukrayna və Rusiya qoşunlarının təmas xəttində deyil, "siyasi poliqon"da da amansız savaş başlayıb. Xüsusilə də, ABŞ-ın Ukrayna böhranının nizamlanması prosesində vasitəçilikdən geri çəkilməsi yenidən nisbi hərbi-siyasi tarazlığı pozub. Və bu, Kremlin maraqları baxımından, olduqca əlverişsiz situasiyanın formalaşmasına münbit şərait yaradır.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son vaxtlara qədər Tramp adminstrasiyasının qurduğu sülh masasında demək olar, hər şey Rusiyanın maraqlarına uyğun cərəyan edirdi. Belə ki, Ağ Evin emissarları ardıcıl olaraq, Rusiyaya səfərlər edərək, Kremli şirnikləndirə biləcək sülh təkliflərini prezident Vladimir Putinə çatdırırdılar. Və bütün bunlar Kremldə Rusiyanın vəziyyətə nəzarəti tam ələ keçirdiyi barədə qənaətlər yaratmışdı.

Məsələ ondadır ki, Ağ Evin açıq-aşkar rəsmi Kiyevi sıxışdırmağa çalışması, Ukrayna ərazilərinin Rusiyanın nəzarətinə verilməsi ilə bağlı şərtləri gündəmə gətirməsi Kremli arxayınlaşdırmaqfaydı. Hər halda, Kremldə hesab edirdilər ki, ABŞ artıq Rusiyadan asılı vəziyyətə düşür. Yəni, ABŞ-ın Rusiyaya ehtiyacı var. Ona görə də, bundan sonra Kreml nə tələb etsə, ABŞ yerinə yetirəcək, Rusiyaya daha böyük güzəştlər ediləcək. Və hər şeyin belə davam edəcəyinə inanmağa başlamış Kreml də buna paralel olaraq, öz sülh şərtlərində maksimalizmə can atırdı.

Ancaq Kremlin bu hesablamalarının reallıqdan çox uzaq olduğu qısa müddətdə aydınlaşmış oldu. Belə ki, Tramp adminstrasiyası rəsmi Kiyevlə Ukraynanın təbii sərvətlərinin ABŞ-ın istismarına verilməsi barədə sazişi imzaladıqdan dərhal sonra öz mövqeyini ciddi şəkildə dəyişməyə üstünlük verdi. Ağ Ev özünə lazım olanı aldıqdan sonra Rusiyanın "imperialist kaprizləri" ilə oynamaq niyyətində olmadığını qabartdı. Və Ağ Ev sülh prosesi qarşısında ən böyük əngəlin məhz prezident Vladimir Putin olduğunu bəyanlayaraq, ABŞ-ın vasitəçilikdən çəkildiyini elan etdi.

Əslində, bu, o deməkdir ki, Ağ Ev Rusiyanı Ukrayna ilə təkbaşına buraxdı. Ancaq ABŞ Ukraynanı Rusiya qarşısında köməksiz buraxmaq niyyətində olmadığını da gizlətmir. Belə ki, Rusiya maksimalist mövqeyini yumşaltmasa, sülh sazişini imzalamayaraq, savaşın uzanmasına səbəb olsa, onda ABŞ Ukraynaya dəstək prosesini bərpa etmək barədə düşünə bilər. Ağ Ev Avropa Birliyi ilə ortaq şəkildə həm Rusiyaya qarşı yeni və daha sarsıdıcı sanksiyalar tətbiq etməyə, həm də Ukraynaya hərbi dəstəyi gücləndirməyə hazırlaşır. Və bu baxımdan, indi Kremlin verəcəyi reaksiya Rusiyanın gələcək taleyinə birbaşa təsir göstərə bilər.

Maraqlıdır ki, Kremldə Rusiya üçün yaxınlaşan növbəti böyük təhlükəni hiss etməyə başlayıblar. Kreml Ukrayna ilə müharibəyə başlamaqla, Rusiyanı içindən çıxmaq çox çətin olan "savaş bataqlığı"na salmışdı. İndi Kreml sülh prosesini pozan davranışları və maksimalist tələbləri ilə Rusiyanı növbəti dəfə, ancaq daha dərin "bataqlığa" salmaq üzrədir. Və ABŞ-ın vasitəçilikdən çəkilməsi ilə yaranmaqda olan yeni təhlükəli situasiya artıq Kremli əndişələndirməyə başlayıb.

Ona görə də, prezident Vladimir Putin situasiyanı düzəltmək üçün müəyyən açıqlamalar verməyə məcbur qaldı. Belə ki, Kreml sahibi əvvəlcə Şimali Koreya hərbçilərinə Rusiyanın Kursk bölgəsinin geri alınmasında yüksək peşəkarlıq göstərdiklərinə görə təşəkkür etdi. Bununla da prezident Vladimir Putin ABŞ və Qərbə Ukrayna savaşı davam edəcəyi təqdirdə, Rusiyanın öz müttəfiqləri ilə uzun müddət müharibə aparmaq potensialının olduğuna dolayısı eyham vurdu.

Ardınca isə Kreml sahibi Rusiyanın əvvəl-axır Avropa ölkələri ilə konstruktiv münasibətləri bərpa edəcəyini vurğuladı. Üstəlik, həmin təmasları səbrsizliklə gözlədiyini də biruzə vermiş oldu. Eyni zamanda, prezident Vladimir Putin bütün xarici ölkə liderlərinə Ukrayna savaşının dayandılması üçün göstərdikləri cəhdlərə görə təşəkkür etdi. Halbuki, bu istiqamətdə indiyə qədər ABŞ prezidenti Donald Tramp və Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğandan başqa cəhd göstərən hər hansı başqa xarici dövlət başçısı yoxdur.

Maraqlıdır ki, Kreml sahibi Rusiyanın təcili sülhə ehtiyac duyduğunu da biruzə verdi. Belə ki, prezident Vladimir Putin legitimliyini şübhə altına aldığı Zelenski hakimiyyətinə heç bir ilkin şərt olmadan birbaşa danışıqlara başlamağı təklif etdi. Bu məqsədlə isə mayın 15-də İstanbulda ilk təmasların qurulmasını ön plana çəkdi. Və prezident Vladimir Putin Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanla da dərhal bu məsələni müzakirə edəcəyini bildirdi.

Belə anlaşılır ki, Kremldə ABŞ-ın vasitəçilikdən çəkilmısinin Rusiya üçün necə təhlükəli yeni situasiya yarada biləcəyini təxmin etməyə başlayıb. Ona görə də, Rusiya siyasi dairələri ABŞ-ın vasitəçiliyinə alternativ axtarışına məcbur qalıblar. Hazırda bu missiyanı öz üzərinə götürə biləcək yeganə dövlət məhz Türkiyə olduğundan Kreml sahibi Vladimir Putin prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğana minnətçi düşüb. Yəni, indi prezident Vladimir Putin, Ukrayna böhranı üzrə sülh mövzusunu Tramp adminstrasiyası ilə deyil, məhz Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanla müzakirə etməyə möhtacdır.

Beləliklə, Türkiyəyə açıq-aşkar Ukrayna savaşının dayandırılması prosesində vasitəçilik missiyasını üzərinə götürməsi təklif olunur. Rəsmi Ankara əslində, buna qətiyyən qarşı deyil. Ancaq son vaxtlar Ərdoğan-Tramp yaxınlaşması, eləcə də, ABŞ-dan fərqli olaraq, Türkiyənin Ukraynanın ərazi bütövlüyünü birmənalı şəkildə dəstəkləməsi Kreml üçün müəyyən problemlər də yarada bilər. Hər halda, rəsmi Ankara bu məsələdə Kremlə Ağ Ev kimi beynəlxalq hüquqa zidd güzəştlər vəd etməz. Və Rusiyanı növbəti dəfə "bataqlığa" sürükləyən Kreml Türkiyənin pozitiv reaksiyasına ümid bəsləmək üçün ilk növbədə rəsmi Ankaranın həssas yanaşdığı mövzularda geri çəkilməyə mütləq hazır olmalıdır.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu