Mayami Universitetinin eksperti: “Azərbaycan yaşıl enerji dəhlizləri vasitəsilə beynəlxalq əməkdaşlığı təşviq edə bilər” MÜSAHİBƏ

Bakı, 6 noyabr, Günel Türksoy, AZƏRTAC

Mayami Universitetinin hüquq məktəbinin müəllimi, beynəlxalq iqlim hüququ üzrə tanınmış ekspert Lorena Zenteno Villa AZƏRTAC-a müsahibə verib. Ekspert, müsahibəsində Azərbaycanda keçirilən COP29 konfransının iqlim dəyişikliyi ilə qlobal mübarizəyə töhfələrini dəyərləndirib. Lorena Zenteno Villa, həmçinin Azərbaycanın bu istiqamətdəki səyləri və COP30-dan gözləntilərlə bağlı sualları cavablandırıb.

- COP29-da qəbul edilən qərarların iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə faydalılığını necə qiymətləndirirsiniz?

- Mən ötən il Bakıda keçirilən COP29 tədbirində iştirak etdim. Azərbaycanın belə böyük beynəlxalq tədbirə ev sahibliyi etməsi və dünyanın hər yerindən insanları bir araya gətirməsi heyrətamiz idi. Mən COP29-da iqlim ədaləti və insan haqları ilə bağlı müzakirələrdə çıxış etmişəm. İqlim ədaləti və insan haqları ilə bağlı məsələ ədalətli və təsirli iqlim siyasətinin qurulması üçün əsas amillərdəndir. COP29 iqlim fəaliyyəti üçün mühüm addım oldu. Əlbəttə ki, müzakirələr heç də həmişə istədiyimiz kimi alınmır. Çünki heç bir COP tədbiri tam mükəmməl olmur. Lakin COP29 böyük bir nəticə əldə etdi. Belə ki, 2035-ci ilə qədər illik iqlim maliyyə öhdəliyinin 100 milyard ABŞ dollarından 300 milyard dollara qaldırılması ilə bağlı yeni qlobal maliyyə məqsədi müəyyən edildi. Bu plan Qlobal Cənub ölkələrinə öz əhalisini qorumaq və artan iqlim risklərinə uyğunlaşmaq üçün daha yaxşı imkanlar yaradacaq. Bundan əlavə, COP 29-da karbon bazarları, şəffaflıq, gender bərabərliyi ilə bağlı, həmçinin yerli xalqların məsələlərin həllində iştirakına dair irəliləyiş əldə edildi və “Bakı iş planı” qəbul edildi. Bu iş planı yerli icmaların və xalqların iqlim siyasətində iştirakını və liderliyini artırmağı hədəfləyir. Bakıda baş verənlər göstərdi ki, iqlim dəyişikliyi ilə bağlı real irəliləyişin açarı maliyyə, iştirak və etimaddır.

-İqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə Azərbaycanın səylərini necə qiymətləndirirsiniz?

-Azərbaycan mürəkkəb danışıqları asanlaşdırmaqla konsensusun əldə olunmasına nail olaraq səmərəli liderlik nümayiş etdirdi. COP29-a ev sahibliyi etmək həm diplomatik uğur, həm də ölkənin öz enerji sektorunun transformasiyasına sadiqliyinin göstəricisidir. Azərbaycan yeni bərpaolunan enerji qanunlarını qəbul edib və Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyası və Xızı-Abşeron Külək Parkı kimi genişmiqyaslı layihələrə start verib ki, bu da ölkənin təmiz texnologiyalara olan sadiqliyinin göstəricisidir. Yaşıl enerji dəhlizlərinin inkişafı isə Azərbaycanı ənənəvi və bərpaolunan enerji arasında körpüyə çevirir. Bu yanaşma həm iddialı, həm də enerji keçidi üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

-COP29-dan bir il keçir. Burada qəbul edilən qərarların icrası ilə bağlı vəziyyət necədir?

- Biz dönüş nöqtəsindəyik. Keçən il bərpaolunan enerjiyə rekord səviyyədə sərmayə qoyulub, eyni zamanda, rekord səviyyədə iqlim fəlakətləri yaşanıb. Qlobal istiləşmə artıq sənayeləşmə dövrü öncəsi səviyyədən 1,5°C-dən çox artıb. Bu il ölkələr öz milli iqlim planlarını yeniləyəcəklər. Bu da Bakıda verilən vədlərin əməli addımlara çevrilib-çevrilməyəcəyini göstərəcək. Daha güclü beynəlxalq əməkdaşlıq nəticəsində hələ də bu istiqaməti dəyişəcəyimizə ümid edirik.

-COP30-dan gözləntiləriniz nələrdir?

- COP30 Amazon bölgəsində, Braziliyada keçiriləcək. Braziliya beynəlxalq liderliyi daxili iqlim fəaliyyəti ilə uzlaşdıra bilər. Son qərarlar, məsələn, Amazon hövzəsində yeni neft layihələrinin təsdiqi vəziyyəti mürəkkəbləşdirir. COP30 Braziliyaya yeni istiqamət götürmək imkanı verir. Bunlar biomüxtəlifliyin qorunması, yerli xalqların hüquqlarına hörmət və ədalətli enerji keçidinin mümkünlüyünü sübut etməkdir. COP30-un əsas diqqəti icraya yönəlməlidir. Belə ki, COP30-da əsas diqqət maliyyə vədlərinin real dəstəyə çevrilməsi, adaptasiya məqsədlərinin yekunlaşdırılması və mərkəzində insan hüququ dayanan siyasətlərin inkişaf etdirilməsinə yönəlməlidir.

- Enerji resursları ilə zəngin ölkə olan Azərbaycan həm daxildə, həm də qlobal miqyasda iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə hansı töhfələr verə bilər?

- Azərbaycan həm enerji istehsalçısı kimi liderlik göstərə, həm də daha yaşıl gələcəyə keçidi həyata keçirə bilər. Ölkənin Günəş, külək və hidrogen sahələrində 27 qiqavattdan artıq bərpaolunan enerji potensialı var və bu fakt Azərbaycanı regionda təmiz enerji ölkəsi nümunəsinə çevirir. Azərbaycan yaşıl enerji dəhlizləri vasitəsilə beynəlxalq əməkdaşlığı təşviq edə bilər. Əsas mesaj budur ki, enerji sərvəti və iqlim məsuliyyəti bir-birini tamamlamalıdır.