Məktəb formal quruma çevrilirsə və yalnız kağız üzərində fəaliyyət göstərirsə... AÇIQLAMA

"Məktəblərdə 10-11-ci sinif şagirdlərinin müəyyən ödəniş müqabilində dərslərə gəlməməsi artıq cəmiyyətin susduğu, amma hər kəsin bildiyi sistemli bir problemə çevrilib. Formal olaraq dərsə davamiyyət məcburidir və bu qayda “Təhsil haqqında” Qanunun 14.2.3-cü maddəsində açıq şəkildə qeyd olunur: təhsilalanlar müvafiq təhsil proqramını mənimsəmək, dərslərdə iştirak etmək və məktəbin daxili nizam-intizam qaydalarına əməl etmək öhdəliyini daşıyırlar. Lakin bu normativ tələbin praktikada nə dərəcədə işlədiyi ciddi sual altındadır".
Bu sözləri Demokrat.az-a açıqlasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib. 
Ekspert bildirib ki, əksər valideynlər 10-11-ci sinifdə məktəb dərslərinin əvəzsiz olmadığını, övladlarının ali məktəbə qəbul üçün yalnız repetitor dəstəyi ilə hazırlaşa bildiyini düşünür və buna görə də məktəbi sadəcə formal bir yer kimi qəbul edirlər:
"Bu zaman müəllimlərə rüşvət təklif olunması, sinif jurnalında “yoxlamadan qeyd” alınması və ya direktora birbaşa müraciətlə “müvəqqəti dərsdən azad olunma” halları faktiki olaraq bir paralel təhsil sisteminin mövcudluğuna işarə edir. Bu, nəinki qanunsuzdur, həm də məktəbin nüfuzuna, müəllimin statusuna və şagirdin təhsil almasına zərbə vurur.
Əslində, bu prosesin arxasında dərin struktur böhran durur. Məktəb repetitorluğa alternativ ola bilmir. Təhsil proqramı həddən artıq yüklüdür, amma bu yüklənmənin arxasında təlim nəticələri çox zəifdir. Dərslər əzbərləməyə və testə yönəlib, müəllimlər isə nəticəyə yox, sadəcə proqramı “çatdırmağa” fokuslanırlar. Şagirdlərin böyük əksəriyyəti dərslərdə passiv iştirak edir, müəllimlə interaktiv mühit yaranmır və nəticədə məktəbdə keçilən dərslər repetitor yanında əldə edilən fərdi yanaşma ilə müqayisədə zəif görünür. Beləliklə, valideyn məktəbdən “imtinaya” həm psixoloji, həm də praktik əsaslar tapır. Bu isə artıq fərdi seçim deyil, sistemin qeyri-effektivliyinin nəticəsidir".
O bildirib ki, Dövlət Statistika Komitəsinin 2023-cü il hesabatına əsasən, ölkədə 10-cu və 11-ci sinif şagirdlərinin 38%-i davamiyyətlə bağlı rəsmi qeydiyyatda boşluq göstərir:
"Təhsil Nazirliyinin monitorinqlərində isə orta məktəblərdə xüsusilə buraxılış siniflərində “faktiki dərsdə iştirak edənlə jurnalda adı olan şagird” arasında ciddi uyğunsuzluq aşkarlanıb. Bu onu göstərir ki, məktəb və real öyrənmə arasında uçurum dərinləşməkdədir.
Bu vəziyyətdə təkcə inzibati yollarla – valideynləri cərimələməklə və ya məktəbləri hədəf almaqla məsələni həll etmək mümkün deyil. Əgər məktəbdə dərs şagird üçün mənalı, aktual və rəqabətli deyilsə, orada iştirak bir növ zaman itkisi kimi qəbul ediləcək. Bunun qarşısını almaq üçün məktəblərdə tədrisin məzmunu və metodikası təməl şəkildə dəyişməlidir. Dərslər daha praktik, daha interaktiv və müasir qəbul imtahanlarının məntiqinə uyğunlaşdırılmalıdır. Müəllimlərə əlavə hazırlıq verilməli, onların da təlim-tədris metodları dəyişməlidir. Ən əsası isə məktəblər repetitorluğu əvəzləyə biləcək dərəcədə yüksək keyfiyyətli tədris verə bilməlidir , yoxsa repetitorluq sistemi məktəbin yerini əvəz etməyə davam edəcək".
Onun sözlərinə görə, müsbət hal kimi qeyd etmək olar ki, bəzi lisey və seçilmiş məktəblərdə bu problem daha azdır:
"Bu da onu göstərir ki, məsələ yalnız ümumi sistemdə deyil, konkret məktəbin idarəetməsində, müəllimlərin keyfiyyətində və məktəbin ictimai etibarında da yatır. Amma ümumi tendensiya onu göstərir ki, bu məsələ artıq sadəcə etik deyil, strateji və struktur xarakterlidir. Əgər məktəb formal quruma çevrilirsə və yalnız kağız üzərində fəaliyyət göstərirsə, bu zaman nə şagird, nə valideyn, nə də müəllim onun faydasına inanacaq.Ona görə də bu məsələyə təkcə inzibati nəzarət və cəza vasitəsilə deyil, sistemin məzmununu dəyişməklə cavab verilməlidir. Əks halda, məktəbin özü deyil, yalnız adı qalacaq. Təhsil yalnız repetitorluğun öhdəsinə buraxılacaqsa, bu, nə dövlətin təhsil siyasətinə, nə də cəmiyyətin gələcəyinə xidmət edəcək".
Əfsanə Kamal
Demokrat.az