Məktəb yolu ölüm yoluna çevrilib: Qəzaların əsas səbəbkarı təkcə sürücülər deyil

Yol hərəkəti qaydalarını bilməyən piyadalar, xüsusilə valideynlər və uşaqlar, bəzən özləri də bilmədən faciəyə yol açırlar

“Məktəblərin qarşısında yalnız yarım saat müşahidə aparmaq kifayətdir ki, bu sahədə vəziyyətin nə qədər acınacaqlı olduğunu görəsiniz”

Yeni dərs ili başlayıb, məktəblər şagirdlərin səsi ilə canlanıb. Sosial şəbəkələrdə hələ də əlində gül tutan 1-ci sinif uşaqlarının sevinc dolu fotoları paylaşılır. Lakin sevincin içində gözlənilməz təhlükə də var: məktəblərin açılmasından cəmi bir neçə gün sonra ölkənin müxtəlif bölgələrində məktəblilərlə bağlı bir neçə ağır yol-nəqliyyat hadisəsi baş verib. Sentyabrın 19-da Lənkəranda "Mercedes" markalı nəqliyyat vasitəsi məktəbə gedən 2017-ci il təvəllüdlü Gülay Əlizadəni və qardaşı - 2016-cı il təvəllüdlü Ramid Əliyevi vurub. Hər iki məktəbli ağır vəziyyətdə Lənkəran rayon mərkəzi xəstəxanasına hospitalizasiya olunub. Buna baxmayaraq, onların həyatını xilas etmək mümkün olmayıb. Oxşar qəza sentyabrın 21-də Gədəbəydə baş verib. Minik maşını 2015-ci il təvəllüdlü V.Qəhrəmanlını və onun bacısı 2016-cı il təvəllüdlü G.Qəhrəmanlını vurub. Bacı-qardaş dərhal xəstəxanaya yerləşdirilib.

Dünən isə paytaxtda 13 yaşlı məktəbli maşın vurması nəticəsində yaralanıb. Bir sözlə, ilk dərs həftəsi özü ilə yalnız sevinc yox, faciə də gətirib. Yeni geyimlərinə sevinməyə, ağ dəftərlərin səhifələrinə rəngli qələmlərlə xəyallarını yazmağa macal tapmamış, uşaqlar son mənzilə yola salındılar. 

Hər dəfə belə xəbərlər eşidəndə göz önünə çıxan mənzərə eynidir: yollarda qaydalara məhəl qoymayan sürücülər, uşaqlarını təkbaşına məktəbə yollayan valideynlər, piyada keçidlərində belə təhlükəsizliyin təmin olunmadığı küçələr... Nəticədə isə günahsız uşaqların həyatı yarımçıq kəsilir. Bu faciələrin kökündə həm valideyn məsuliyyətsizliyi, həm sürücülərin ehtiyatsızlığı, həm də ictimai nəzarətin zəifliyi dayanır. Məktəb yolu uşaqlar üçün təhlükəsiz olmalı olduğu halda, ölüm yoluna çevrilir. Tədris ilinin ilk günlərində yaşanan bu hadisələr artıq cəmiyyətə ciddi mesajdır: biz hələ də övladlarımızın həyatını qorumağı bacarmırıq.

Qeyd edək ki, DİN-in Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsi də   məktəblilərin ölümü ilə nəticələnən yol-nəqliyyat hadisəsi ilə bağlı müraciət edib. İdarədən verilən məlumatda bildirilib ki, bu faciə bir daha göstərir ki, yol hərəkəti qaydalarına əməl olunmaması ən ağır nəticələrə gətirib çıxarır: "Bir daha bütün sürücülərin diqqətinə çatdırırıq ki, yollarda - xüsusilə yaşayış məntəqələrində, məktəb və bağça ərazilərində hərəkət zamanı sürət həddi qanunvericiliyin tələblərinə uyğun seçilməli, məsuliyyətli davranılmalıdır. Piyadalara da xatırladılır ki, yalnız təyin olunmuş keçidlərdən istifadə etməli, hərəkətə başlamazdan əvvəl ətrafı diqqətlə müşahidə etməli və sürücülər üçün gözlənilməz vəziyyət yaratmamalıdırlar. Valideynlərdən xahiş olunur ki, uşaqların məktəbə gediş-gəlişlərini daim diqqətdə saxlasınlar, azyaşlı uşaqları yollarda nəzarətsiz qoymasınlar. Hər bir hərəkət iştirakçısı anlamalıdır ki, qaydalara əməl etməmək yalnız qanunun pozulması deyil, eyni zamanda insan həyatına birbaşa təhlükə yaratmaq deməkdir".

Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsi bildirir ki, həm sürücülərin, həm də piyadaların məsuliyyətli davranışı yol-nəqliyyat hadisələrinin qarşısını almağın və insanların həyatını qorumağın əsas yoludur".

Nəqliyyat məsələləri üzrə ekspert Yasin Mustafayev hesab edir ki, məktəblərin ətrafında sürətin azaldılması və təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi vacibdir. Onun sözlərinə görə, sürəti minimuma endirmək üçün fiziki maneələr, tramplinlər kimi tədbirlər tətbiq oluna bilər: 

“Çünki belə maneələr olmasa, sürücülər qətiyyən sürət həddinə əməl etmirlər”.

Bu maneələrin hər yerdə qoyulmamalı olduğunu qeyd edən ekspert vurğulayıb ki, əsas diqqət real təhlükə olan yerlərə yönəldilməlidir. Ekspert real təhlükə olan yerlərə əsasən şagirdlərin keçdiyi və qəza riski yüksək olan ərazilərin aid olduğunu söyləyib: “Məktəb ətrafındakı yollar diqqətlə araşdırılmalı, risklər qiymətləndirilməli və təhlükəsizlik tədbirləri buna uyğun həyata keçirilməlidir”.

Sosioloq Lalə Mehralı isə Sherg.az-a açıqlamasında deyib ki, yol hərəkəti hadisələrinin əsas səbəblərindən biri kimi çox vaxt sürücülərin savadsızlığı göstərilir. Bu, doğru yanaşma deyil:

 "Hər gün yollarda çoxsaylı yol qəzası xəbərlərinə rast gəlirik. Çoxları deyir ki, bunlar sürücülərin savadsızlığından baş verir. Lakin həqiqət bundan fərqlidir: yol hərəkəti qaydalarını bilməyən piyadalar, xüsusilə valideynlər və uşaqlar, bəzən özləri də bilmədən faciəyə yol açırlar. Piyadaların yol hərəkəti qaydalarından xəbərinin olmaması çox ciddi problem yaratmaqdadır. Gün ərzində yol hərəkətində bir çox hallarla rastlaşıram ki, piyadalar, xüsusən də uşaqlar və onların valideynləri, yol qaydalarına əməl etmirlər. Valideynlərin övladlarına yol hərəkəti qaydalarını öyrətməməsi ciddi məsələdir. Əslində, valideynlərin özləri bu qaydaları ya bilmir, ya da əməl etmir. Məsələn, bir çox valideyn işıqforun qırmızı işığında övladının əlini çəkə-çəkə, təhlükəli şəkildə yolu keçir. Yaşıl işığı gözləməyə 30 saniyə səbri çatmayan valideynlərin bu laqeydliyi həm öz həyatlarına, həm də övladlarının həyatına ciddi təhlükə yaradır. Məktəblərin qarşısında yalnız yarım saat müşahidə aparmaq kifayətdir ki, bu sahədə vəziyyətin nə qədər acınacaqlı olduğunu görəsiniz. Valideynlərin 80 faizindən çoxu yol hərəkəti qaydaları ilə bağlı minimum biliyə belə sahib deyil. Qırmızı və yaşıl işığın fərqini bilmirlər, işıqfor olmayan yerdə yolu necə keçmək lazım olduğunu anlamırlar. Təbii ki, valideynlərini düzgün görməyən uşaqlar da bu qaydalardan xəbərsiz olur. Məktəblərdə isə yol hərəkəti qaydaları ilə bağlı dərslər sistemli şəkildə aparılmır. Uşaqlar yalnız “Ətraf aləmlə tanışlıq” və ya bənzər fənlər çərçivəsində bir neçə qayda ilə tanış olurlar ki, bu da kifayət deyil".

L.Mehralının fikrincə, dünyanın bir çox ölkəsində magistral yollarda piyadaların vurulmasına görə sürücülər məsuliyyətə cəlb olunmur: 

"Əgər piyadalar yeraltı və ya yerüstü keçidlərdən istifadə etməyib yüksək sürətli yola çıxırlarsa, onların ölümünə görə sürücü məsuliyyət daşımır. Lakin bizdə sürücünün günahı olmadan baş verən piyada ölümlərinə görə sürücülər hətta 10 il azadlıqdan məhrum edilirlər. Bu da haqlı olaraq  ədalətsiz qərar kimi qəbul edilir. Sürücü normal şəkildə yolunda hərəkət edirsə, qəfil yola çıxan piyadaya görə niyə cəzalandırılmalıdır? Uşaqların təhlükəsizliyi üçün valideynlərin nümunə göstərməsi vacibdir. Valideynlər yalnız sözlə deyil, əməlləri ilə də övladlarına yol hərəkəti qaydalarını öyrətməlidirlər. Yol boş olsa belə, qırmızı işıqda yolu keçməməyin vacibliyini övladına göstərmək lazımdır. Uşaq görməlidir ki, yaşıl işıq yansa belə, valideyn ehtiyatlıdır, sağa-sola baxır, diqqətli davranır. Çünki uşaqlar bizi təqlid edir. Yol hərəkəti qaydalarını bilməyən, telefona baxa-baxa yolu keçən valideynlərin övladları da eyni davranışı təkrarlayır. Bu səbəbdən yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmin olunması yalnız sürücülərə görə deyil, həm də valideynlərin və uşaqların maarifləndirilməsi ilə bağlıdır. Məktəblərdə sistemli dərslərin təşkili, valideynlərin övladlarına nümunə göstərməsi və ictimaiyyətin bu mövzuda daha aktiv olması yol qəzalarının sayını əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər".