Neft qiymətində dalğalanma: Azərbaycanı pis ssenari gözləyir?

Son vaxtlar dünya neft bazarında qiymət dalğalanması Azərbaycanda narahatlıqla müşahidə edilir. Əsas səbəb isə devalvasiya ilə bağlıdır. Çünki son belə iqtisadi proses sırf neftlə əlaqəli olub. Belə ki, 2014-cü ilin dekabr, 2015-ci ilin fevral aylarında devalvasiya öncəsi, dünya neft bazarında qiymətlər kəskin ucuzlaşıb. Digər tərəfdən, maraqlıdır ki, 2020-ci ilin mart ayından etibarən neft beynəxalq bazarlarda dəyər itirsə də, devalvasiya baş verməyib. Bildirilirdi ki, Azərbaycan hökuməti həmin zaman mövcud pandemiya şəraitini nəzərə alaraq, onsuz da ağır vəziyyətdə olan vətəndaşların iqtisadi durumuna görə bu addımı atmayıb.

Hazırda vəziyyət necədir? Neftin qiymətinin vaxtaşırı eniş-qalxışı, hasilatın getdikcə azalması ölkə iqtisadiyyatına, valyuta bazarına nə vəd edir?

Globalinfo.az-a danışan iqtisadçı ekspert Elçin Məmmədov xatırladıb ki, sonuncu devalvasiyada milli valyutamız ABŞ dollarına qarşı iki dəfədən çox ucuzlaşıb:

“Növbəti devalvasiya riskinin nə dərəcədə real olmasını qiymətləndirmək üçün Azərbaycan manatının xarici valyutalara, xüsusilə də ABŞ dollarına nisbətdə məzənnəsinin dinamikasına təsir edən faktorlara nəzər yetirmək lazımdır. Həmin faktorların qısa və orta müddətli perspektivdə hansı istiqamətdə dəyişəcəyinə dair fərziyyə və ssenarilər formalaşdırmaq olar. Xarici valyuta ölkəmizə əsasən ixrac əməliyyatları nəticəsində daxil olur və valyuta ehtiyatlarını artırır. Xam neft və qazın ixracatımızda payı kifayət qədər yüksəkdir. Məlum məsələdir ki, bu enerji daşıyıcılarının hasilatının həcmi və onların dünya bazarlarında qiyməti ixrac əməliyyatlarının həcminə bilavasitə təsir edir. Neft hasilatında son 15 ildə azalma qeydə alınsa da, bu, tədricən baş verib. Yaxın zamanlarda hasilatın kəskin enməsi gözlənilmir”.

Elçin Məmmədov

Ekspert bildirib ki, 2014-cü ilin ikinci yarısında neft qiymətlərinin təqribən 50 faiz enməsi ölkənin valyuta ehtiyatları üçün ciddi risk yaradıb:

“Bu şəraitdə Mərkəzi Bank manatın ABŞ dollarına qarşı sabit məzənnəsini artıq əvvəlki səviyyədə saxlaya bilmədiyi üçün 2015-ci ilin əvvəlində və sonunda manatı devalvasiya etməyə məcbur qaldı. 2016-cı ildə ümumiyyətlə manatın məzənnəsi sabit saxlanılması siyasətini dəyişdi və üzən məzənnə rejiminə keçdi. O vaxtdan bəri manatın ABŞ dollarına qarşı bazar məzənnəsi bir ABŞ dolları üçün 1,70 ətrafında dəyişir. Əgər neftin dünya bazarında qiyməti 2014-cü ildə olduğu kimi əhəmiyyətli dərəcədə ucuzlaşmasa və Azərbaycana xaricdən gətirilən mal və xidmətlərin həcmində ciddi artım olmasa, milli valyutanın ABŞ dollarına qarşı məzənnəsinin yaxın zamanlarda mövcud səviyyədə qalması ehtimalı yüksəkdir”.

Günay Rəsulqızı
Globalinfo.az