Nərmin Ağayeva: Bu hallarda boşanma qaçılmazdır MÜSAHİBƏ

Bugünkü mövzumuz günümüzün aktual məsələlərindən biri, demək olar ki, başlıcasıdır. Boşanmanın səbəbləri…

SİA xəbər verir ki, Azmedia.Az-ın mövzu ilə bağlı müsahibi isə psixoloq Nərmin Ağayevadır.

Müsahibəni sizə təqdim edirik:

- Boşanma zamanı qadın günahkar olur yoxsa kişi?

- Boşanma adətən tək bir tərəfin günahı ilə olmur. Münasibət iki nəfərin ünsiyyət tərzi, emosional ehtiyacları və davranışları üzərində qurulur. Problem yarananda dəstək və adaptasiya çatmayanda böhran dərinləşir. Qadın və ya kişi fərqi yoxdur, əsas məsələ emosional bağın qırılması, ehtiyacların ödənməməsi və münasibəti daşımaq bacarığının zəifləməsidir.

- Şəxsi səviyyədə boşanmaya gətirib çıxaran amillər hansılardır?

- Emosional yetkinliyin olmaması – partnyorların stres, münaqişə və çətinliklərlə sağlam yolla baş edə bilməməsi.

Uşaqlıq travmaları və bağlılıq problemləri – etimadsızlıq, tərk edilmə qorxusu, yaxınlıqdan qaçma və ya həddindən artıq asılılıq.

Özünü dərk və qəbul problemləri – özünü reallaşdıra bilməmək, dəyərlər və arzuların zamanla fərqlənməsi.

Aşağı emosional tənzimləmə bacarığı – qəzəb, aqressiya, qısqanclıq və ya laqeydliklə davranmaq.

- Cütlük münasibətləri səviyyəsində nə kimi problemlər evliliyi bitirir?

- Zəif ünsiyyət bacarıqları – dinləməmək, bir-birini anlamamaq, sözlə incitmək və ya danışmaqdan qaçmaq.

Həddindən artıq münaqişələr – kiçik problemlərin tez-tez böyüməsi.

Emosional və fiziki yaxınlığın itməsii – sevgi ifadələrinin azalması, intim həyatın soyuması.

Ehtiyacların ödənilməməsi – diqqət, dəstək, dəyər görməmək.

Rollar və gözləntilərin uyğun gəlməməsi – xüsusən maliyyə, uşaqların tərbiyəsi, ailə dəyərləri məsələlərində.

- Xarici təsirlər deyərkən nə nəzərdə tutulur?

- Valideyn və qohumların təzyiqi – xüsusən gənc ailələrdə qərarlara müdaxilə.

Maddi çətinliklər və stress – davamlı gərginlik, güvənsizlik və ittihamlar.

Mədəni və sosial faktorlar – fərqli dünyagörüşləri, dəyərlər və sosial mühitin təsiri.

- Psixoloji baxımdan ümumi nəticə nədir?

- Boşanmanın kökündə emosional bağın zəifləməsi və ya təhlükəsiz bağlılığın pozulması dayanır. Əgər tərəflər özünü ifadə, empatiya, ünsiyyət və münaqişə həll etmə bacarıqlarını inkişaf etdirməsə, münasibət zamanla tükənməyə başlayır.

Boşanmanın ailə üzvlərinə göstərdiyi psixoloji travmalar

Boşanma yalnız ər-arvadı deyil, bütün ailə sistemini psixoloji cəhətdən təsirə salır. Travmalar ailə fərdlərində fərqli şəkillərdə özünü göstərə bilər:

- Boşanma qərarı həmin ailədəki uşaqlara psixoloji olaraq necə təsir göstərir?

- Tərk edilmə qorxusu – “bir valideyn getdisə, digəri də məni tərk edə bilər” düşüncəsi.

Güvənsizlik və narahatlıq – stabil ailə mühiti dağıldığı üçün gələcəyə inam azalır.

Məsuliyyəti üzərinə götürmə – bəzi uşaqlar “boşanmanın səbəbkarı mənəm” deyə özünü günahlandırır.

Aqressiya və davranış problemləri – məktəbdə və ya evdə aqressiv reaksiya, itaətsizlik.

Depressiv hallar – geri çəkilmə, oyun və sosial münasibətlərdən qaçma, özünü dəyərsiz hiss etmə.

Rol çaşqınlığı – “valideynlər arasında vasitəçi olmaq”, ya da bir tərəfi seçməyə məcbur qalmaq.

- Bəs valideynlərdə bu qərar nə kimi mənfi təsirlərlə yadda qalır?

- Özünü günahlandırma və uğursuzluq hissi – ailəni qoruya bilməmək, “mən kifayət etmədim” düşüncəsi.

Yalnızlıq və boşluq hissi – həyat yoldaşının yoxluğu, sosial dəstəyin azalması.

Özünə inamın zəifləməsi – gələcək münasibətlərə qorxu ilə yanaşmaq.

Qəzəb və inciklik – keçmiş partnyora qarşı davamlı mənfi emosiyalar.

Valideyn rolunda gərginlik – təkbaşına övlad böyütməyin stressi.

Bütün ailə sistemində baş verən dəyişikliyi necə ifadə edərdiniz?

- Ailə dəyərlərinin dəyişməsi – “biz artıq əvvəlki kimi birlikdə deyilik” hissi.

Qohumlarla münasibətlərdə gərginlik – tərəflər arasında seçim, ittihamlar və soyuqluq.

Maliyyə və sosial stress – yeni həyat şəraitinə uyğunlaşma, standartların dəyişməsi.

- Travmaların nəticəsi

- Əgər boşanma açıq, dürüst ünsiyyət və emosional dəstək olmadan yaşanırsa, uzunmüddətli nəticələr ola bilər: Buna uşaqda bağlanma pozuntuları, gələcək münasibətlərdə etimadsızlıq; valideyndə uzunmüddətli stress, depressiya və özünütənqid; ailə münasibətlərində təkrar münaqişə ssenariləri.

- Yaş faktorları evlilikdə nə kimi önəm daşıyır?

- Bu, həm psixoloji yetkinlik, həm də sosial-mədəni faktorlarla bağlıdır. Amma psixoloji baxımdan bəzi ümumi prinsiplər var:

Psixoloji aspektdən 20 yaşdan əvvəl – emosional və şəxsiyyət formalaşması tam başa çatmır. Özünü tanıma, həyat dəyərləri, emosional tənzimləmə bacarıqları hələ dəyişkəndir. Bu dövrdə ailə qurmaq risklidir.

20–24 yaş arası – sevgi və bağlılıq güclü ola bilər, amma çox vaxt sosial-maddi sabitlik zəif olur. Münasibətləri daşımaq çətinləşir.

25–30 yaş arası – psixoloji yetkinlik artır: insan özünü daha yaxşı tanıyır, həyat məqsədləri formalaşır, emosional idarəetmə güclənir. Ən stabil dövr hesab olunur.

30 yaşdan sonra – daha düşünülmüş qərarlar verilir, amma bəzi insanlarda “gecikmə qorxusu” və ya “ideal partnyor axtarışı” səbəbindən seçimlərdə çətinlik yarana bilər.

Yəni ailə qurmaq üçün ən yaxşı yaş → emosional və sosial yetkinliyin tamamlandığı, şəxsiyyətin sabitləşdiyi 25–30 yaş aralığıdır.

- Bəs bununla bağlı araşdırmalar varmı? İdeal evlilik yaşı neçə olaraq göstərilir?

- Boşanma riski daha azdır, əgər insanlar 25 yaşdan sonra ailə qurursa. 18–20 yaş aralığında qurulan evliliklərdə boşanma ehtimalı daha yüksək olur. Ən sabit evliliklər adətən 25–32 yaş aralığında başlanır.

- Evlilik üçün əsas meyar yaşdırmı, yaxud diqqət edilməli olan digər nəsnələr də varmı?

- Evlənmə qərarı alarkən hər iki tərəf özünə bu sualları verməlidir:

1. Özünü və həyat məqsədlərini kifayət qədər tanıyırammı?

2. Emosiyalarımı idarə edə bilirəmmi?

3. Münaqişəni həll etməyi bacarırammı?

4. Partnyorla eyni dəyərləri paylaşırıqmı?

5. Maddi və sosial baxımdan minimum stabilliyim varmı?